شهروند|2800 نیرو برای حفاظت از وسعتی 22 میلیون هکتاری ایران؛ در تقویم تنها امروز به نام محیط‌بانان ثبت شده است. آنها همیشه مشغول دغدغه های معیشتی و قضائی بوده اند و همچنان در انتظارند تا لایحه قانونی در حمایت از محیط بانان به تصویب برسد. اوایل ماه پیش معاون توسعه مدیریت، حقوقی و امور مجلس سازمان حفاظت محیط زیست از درخواست رئیس سازمان حفاظت محیط زیست از رئیس مجلس شورای اسلامی برای تسریع در مراحل رسیدگی به لایحه حمایت از محیط‌بانان و جنگلبانان خبر داده بود و این انتظار هنوز به سر نرسیده است.
وضع معیشت بهتر شده
در این چهار سال وضعیت محیط بانان بهبود پیدا کرده یا نه؟ احمدی بحری، که به همراه 3 نفر دیگر از نیروهای منطقه وسیع شکار ممنوع حوض سلطان در قم است، به «شهروند» توضیح می دهد که وضع معیشت بهتر شده است:« در این چهار سال افزایش حقوق، اضافه شدن سختی کار، گرفتن حق شیفت از مواردی بود که از نظر معیشتی روی زندگی محیط‌بانان اثر گذاشت. با این حال نیازمندیم هنوز که بیمه مسئولیت، بیمه حوادث یا تکمیلی داشته باشیم تا اگر حین خدمت اتفاقی برایمان افتاد جبران بشود.»
دولت یازدهم که خود را دولت محیط زیست می‌داند، ابتدای آغاز به کارش وضعیت ۶۶۰ نفر از محیط بانان قراردادی را به پیمانی تغییر داد و تعداد پست‌های محیط بانی را هم بیشتر کرد؛ از ۲۷۰۰ به ۷۵۰۰ پست. محیط بانان می گویند حقوق و مزایایشان در این چهار سال بیشتر شده است؛ مثلا سختی کار آنها با مصوبه هیأت وزیران افزایش یافت و بخشنامه‌ای صادر شد که بر اساس آن ساعت کاری محیط‌بانان مطابق ساعت کار خدمات کشوری اعلام شد؛ یعنی همانطور که محیطبان بحری می گویدکسانی که ۲۴ ساعت سر کار حضور دارند باید حق شیفت به آنها پرداخت شود.
دو محیط بان برای 30 هزار هکتار
بحری به همراه سه نیروی دیگر تنها نیروهای محیط‌بانی حوض سلطان اند که وسعتی 30 هزار هکتاری دارد اما عملا دو نفر از آنها هر روز شیفت دارند؛ یعنی هر نفر 15 هزار هکتار را مدیریت می کند.
محیط بان حوض سلطان از کار روزانه اش اینطور می‌گوید:« فعلا با خودرو به زیستگاه ها سرکشی می کنیم تا هم منابع آبی را چک کنیم و اگر متخلفی دیدیم با آن برخورد کنیم. این کاری است که هر روز انجام می‌دهیم. به جز اینها با جوامع محلی هم در بخش آموزش در ارتباطیم. در ایام تحصیلی کلاس های «یک ساعت با محیطبان» را داریم که از سال گذشته در حاشیه مناطق حفاظت شده و روستاها شروع شد و بازخورد خوبی هم داشت. دانش آموزان اهمیت محیط زیست را درک کردند و این در بزرگسالی بر نحوه رفتارشان با محیط زیست تاثیر خواهد گذاشت.»
او اینها را می گوید و اضافه می کند:«ما چهار نفریم اما استاندارد نیروهای مورد نیاز در مناطق مختلف محیط‌زیستی فرق می کند، مثلا منطقه کوهستانی نسبت به منطقه بیابانی به نیروهای بیشتری احتیاج دارد. استاندارد تعداد نیروی مورد نیاز در مناطق مختلف هنوز مشخص نشده است و ضروری است که کارشناسی شود.»
بحری معتقد است هر چه محیط بانان از نظر معیشتی تامین شوند، دغدغه دیگری نخواهند داشت و دنبال شغل دوم نمی روند. به علاوه در این صورت با شجاعت بیشتری خدمت می کنند و با اعتماد به نفس بیشتر با خطرات احتمالی رو به رو خواهند شد.
هنوز تجهیزات نداریم
دولت یازدهم روی معیشت محیط بانان دست گذاشت و البته مشکلات قضائی آنها. اما بحری می‌گوید وعده هایی قرار بود عملی شود که نشد:« مثل استاندارد شدن موتورسیکلت ها و خودروها که این اتفاق نیفتاد. قرار بود خرداد امسال خودروهای صحرایی و موتورسیکلت های بیابانی برای ما تجهیز شود اما هنوز چشم انتظاریم.» اغلب محیط بانان از نبود تجهیزات گله مندند اما در این باره دیروز محمد مجابی، معاون توسعه مدیریت، حقوقی و امور مجلس سازمان حفاظت محیط زیست به ایسنا خبر داد که طی تفاهم‌نامه منعقد شده بین سازمان حفاظت محیط زیست، وزارت دفاع و موسسه مالی کوثر قرار شد به مبلغ ۴۰ میلیارد تومان امکانات و تجهیزات انفرادی، اطفای حریق و موتورسیکلت در اختیار محیط‌بانان قرار گیرد اما از آنجایی که این خرید به صورت اعتباری صورت گرفته است، بر اساس قانون باید به تصویب سازمان برنامه و بودجه برسد، موضوع از سوی این سازمان تأیید شده است و در حال حاضر تا مرحله عقد قرارداد پیش رفته است.
باید استفاده از اسلحه را بلد بود
دستورالعمل یگان حفاظت محیط زیست در دولت یازدهم از سوی رئیس کل ستاد مسلح به کل نیروهای مسلح ابلاغ شد تا جایگاه ویژه‌ای برای محیط بانان در نظر گرفته شود. در کارشناسی بسیاری از درگیری ها مشخص شد، مسأله آموزش می لنگد و برای همین ۱۵۰۰ محیط بان تحت آموزش قرار گرفتند و فرمانده محیط بانی برای گذراندن دوره‌های آموزشی به خارج از کشور اعزام شدند. از طرف دیگر شعب تخصصی رسیدگی به جرایم محیط زیست هم از سوی قوه قضائیه در اکثر استان‌ها تشکیل شد و بنا شده در مرحله دادسرا، دادگاه و تجدید نظر پرونده‌های محیط زیستی به این شعب ابلاغ شود. محیط بان بحری معتقد است بسیاری از موارد درگیری که برای محیط بانان باعث دردسر شده به دلیل ندانستن قانون به کارگیری اسلحه است. محیط‌بانان ضابط دادگستری و نیروی مسلح به حساب می‌آید.
این محیط بان می گوید:« درباره بکارگیری اسلحه مشکلی وجود ندارد. قانون دستورالعمل بکارگیری اسلحه را اگر بدانیم و طبق آن عمل کنیم، مشکلی ما را تهدید نمی کند. به علاوه که طبق اختیاراتی که دادستانی به ما داده به عنوان ضابط قضائی از ما حمایت شده است. در اغلب مواردی که محیط بانان با مشکل مواجه شده اند، مشکل بی توجهی به این قانون بوده، هستند مواردی که محیط بانان با متخلفان برخورد کرده‌اند و سازمان از آنها حمایت کرده و تبرئه شده اند.»
محیطبان در برخورد با یک متخلف
باید چه کند؟
بحری چنین توضیحی می دهد:«اگر متخلف قصد حمله داشت ابتدا باید فرمان ایست داد، بعد تیرهوایی شلیک کرد و اگر باز هم سرپیچی کرد از کمر به پایین شلیک کرد، در نهایت اگر هیچکدام از اینها نتیجه نداد مجبور می شویم آزادانه شلیک کنیم. از طرف دیگر باید بدانیم با متخلف بی سلاح چطور برخورد کنیم و موارد دیگر را چگونه مدیریت کنیم. باید بدانیم چطور در آن وضعیت خودمان را کنترل کنیم. وقتی کسی به سمت ما اسلحه می گیرد، می توانیم دفاع کنیم و حتی اگر به طور غیر عمد باعث مرگ کسی شدیم، سازمان دیه را می‌دهد.» او معتقد است لایحه حمایت از محیط بان هم درباره این موضوع مورد تازه ای ندارد و فقط گفته شده به پرونده های قضائی محیط بانان خارج از نوبت رسیدگی شود.
آخرین وضع لایحه حمایت از محیط بانان
اردیبهشت ماه امسال لایحه حمایت از محیط بانان از سوی رئیس جمهوری به مجلس ارایه شد وجنگل‌بانان هم در آن گنجانده شدند. به گفته معاون توسعه مدیریت، حقوقی و امور مجلس سازمان حفاظت محیط زیست هیات رئیسه مجلس لایحه حمایت از محیط بانان و جنگلبانان را به کمیسیون حقوقی- قضائی به عنوان کمیسیون اصلی و به کمیسیون‌های کشاورزی، امنیت و اجتماعی به عنوان کمیسیون‌های فرعی ارجاع داده است و رئیس سازمان حفاظت محیط‌زیست طی تماسی با علی لاریجانی، رئیس مجلس شورای اسلامی داشت، تقاضا کرده این لایحه با اولویت در مجلس بررسی شود تا در زمانی کوتاه،لایحه به تصویب برسد. این لایحه از محیط بانان و جنگلبانان حمایت می کند، حمایتی که مشابه نیروهای مسلح کشور است اما به گفته محمد مجابی، ولی لازم است در برخورد با متخلفان ومتجریان نسبت به محیط‌بانان قاطعیت بیشتری باشد و رسیدگی به پرونده‌هایی که در آن متجریان که نسبت به محیط‌بانان به خشونت می‌پردازند،خارج از نوبت مورد بررسی و پیگیری قرار گیرد تا کسی جرأت تجری به نیروی محیطبان را نداشته باشد.
محیط بان زخمی یاسوج در انتظار یاری
درگیری محیط بانان و متخلفان همیشه یکی از مشکلات پر سر و صدای محیط بانان بوده است، به طوری که در در 50 سال اخیر 119 نفر از محیط بانان در این دست درگیری ها شهید شده اند. علی آرامش‌فر، یکی از محیط بانانی است که هزینه زیادی برای حفاظت از محیط زیست در این درگیری ها داده است. شکارچی متخلفی نیمه خرداد پارسال، از نزدیک به پای او شلیک کرد و باعث شد حالا که یک سال و دو ماه از این اتفاق می گذرد، دیگر توان حرکت نداشته باشد. آرامش فر به «شهروند» خبر می دهد که امروز در روز جهانی محیط بان باید زیر تیغ جراحی برود تا زخم باز پایش، یک جوری درمان شود:«زخمم هنوز باز است و 70 تیر ساچمه ای در آن مانده. یک سال و دو ماه پیش در هفته محیط زیست این بلا به سرم آمد و حالا در روز محیطبان باید برای بار چهارم زیر تیغ جراجی بروم تا باز از یک جای بدنم گوشت بردارند و به پایم بچسبانند.»
او 17 سال سابقه خدمت محیط بانی دارد اما با وضعی که دارد، فکر می کند فراموش شده و فقط هر سال روز جهانی محیط زیست یادش می افتند:« پایم تقریبا فلج شده و از کار افتاده. تیرهای جا مانده اذیتم می کنند. مثل قبل روزی سه بار زخم را می شویم و پانسمان را عوض می کنم اما شرایط عوض نشده است.» بعد از این عمل جراحی، سه چهار بار دیگر هم باید جراحی کند تا زخمی که از درگیری با یک شکارچی برای نجات چند کبک روی پایش باز شده، بسته شود اما امیدی به این اتفاق ندارد:« سازمان محیط زیست کمک کرده اما کافی نبوده. دریافتی ام از حقوق محیط‌بانی الان 750 هزار تومان است چون برای درمانم 5 میلیون تومان از اداره محیط زیست استان وام گرفته ام و 750 هزار تومان از آن کم می شود. با 4 تا بچه این وضع واقعا سخت است.» هزینه عمل ها چقدر است؟ آرامش فر توضیح می‌دهد که پول عمل را خودش می دهد؛ هر بار یک میلیون تومان. «می روم بیمارستان دولتی، اما می دانم با این وضعی که دارم بیمارستان خصوصی بهتر می‌تواند به من رسیدگی کندبیمارستان خصوصی بیشتر از 20 میلیون تومان برای این عمل پول می گیرد و من اینجا یک میلیون تومان می دهم. این شاید هزینه کمی باشد اما قبل و بعد عمل را در بیمارستان های خصوصی درمان می شوم و از پسش بر نمی آیم.» با این حال معتقد است این جراحی تا به حال نتوانسته او را از نقص عضو نجات دهد، می گویند استخوانش عفونت کرده و
ام آر آی گرفتن هم ممکن نیست، چون 70 ساچمه در پا جا مانده است. پرونده قضائی این درگیری بعد از گذشت یک سال و دو ماه هنوز مراحل قانونی را طی نکرده است و حالا تمام آنچه محیطبان آرامش‌فر می‌خواهد رسیدگی به این پرونده است. او می‌گوید:
«می‌توانستند همان روز اول او را که از فاصله نزدیک به پای من شلیک کرد با ردیابی تلفن و ساچمه ها شناسایی کنند اما این کار را نکردند. متخلف حالا با سند آزاد است. اگر من جای او بودم حتما جایم زندان بود یا باید دست کم جریمه ای می دادم.» آرامش فر دل پر دردی دارد و تقاضا می کند به او برای ادامه درمان کمک مالی شود و علاوه بر این از قوه قضاییه می‌خواهد پرونده‌اش زودتر پیگیری شود.