دکتر اردشیر سنایی استاد دانشگاه و کارشناس مسائل بین‌الملل
سابقه اختلاف و تنش در مناسبات بین ایران و عربستان به اوایل پیروزی انقلاب اسلامی بازمی‌گردد و به دنبال سقوط رژیم شاه و روی کارآمدن جمهوری اسلامی منجر به بروز تنش‌هایی بین ایران و برخی از کشورهای منطقه ازجمله عربستان‌سعودی شد. عربستان‌سعودی به‌عنوان کشوری که خودش را مدعی رهبری جهان اسلام و حوزه خلیج‌فارس می‌دانست، با ایدئولو‌ژی‌ای مواجه شد که از اساس، بنیان‌های رژیم و خاندان آل‌سعود در عربستان را به زیر سوال می‌برد و همین‌طور به دلیل آمریکاستیزی و غرب‌ستیزی که در مبانی جمهوری اسلامی ایران وجود داشت، رژیم‌های محافظه‌کار منطقه همگی به واسطه ارتباطات نزدیکی که با آمریکا و غرب داشتند، به‌عنوان دشمنان اسلام معرفی شدند. بنابراین ریشه درگیری‌های بین ایران و عربستان را باید پس از پیروزی انقلاب اسلامی و به دلیل اختلافات ایدئولوژیکی بین این دو نظام و دو رژیم درنظر بگیریم. بعد از آن اختلافات سیاسی هم در کنار اختلافات ایدئولوژیکی قرار گرفت و با شروع جنگ بین ایران و عراق حمایت‌هایی که عربستان در طول جنگ به رژیم عراق علیه جمهوری اسلامی ایران داشت، این اختلافات تشدید شد. حوادثی در طول این دوران ازجمله برگزاری مراسم برائت از مشرکان توسط جمهوری اسلامی ایران در حج و پس از آن به شهادت‌رساندن حجاج ایرانی توسط عربستان در دهه60 این تنش‌ها تشدید شد و ادامه پیدا کرد. کشور ما تنها در مقطعی در دوران ریاست‌جمهوری آیت‌الله هاشمی‌رفسنجانی و همچنین در سال‌های متمادی دوران اصلاحات به دلیل نوع سیاست خارجی که داشتیم و بحث‌های تنش‌زدایی از میزان تنش بین ایران عربستان کاسته شد که اوج آن سفر رئیس‌جمهوری وقت دوران اصلاحات به عربستان‌سعودی و استقبال گرمی که از ایشان توسط پادشاه آن زمان انجام شد، بود. بعد از آن در دوره اصولگرایان دوباره همین تنش‌ها ادامه پیدا کرد و به مسائل دیگر هم آمیخته شد که ازجمله آن بحث پرونده هسته‌ای جمهوری اسلامی ایران و نگرانی از هسته‌ای‌شدن ایران هم به واسطه مشکلاتی که می‌تواند در مناسبات با کشورهای منطقه به وجود آورد و هم نگرانی از این‌که جایگاه سنتی عربستان در منطقه را با خطر مواجه می‌کند. این بحث باعث شد که در طول این دوران هم ما نتوانیم مناسبات حسنه‌ای را با عربستان داشته باشیم. پرونده هسته‌ای جمهوری اسلامی ایران هر قدر که به اواخر نزدیک‌تر می‌شد، عربستان‌سعودی احساس کرد که در مناسبات بین ایران و آمریکا تغییراتی ایجاد می‌شود و در نتیجه این تغییرات احتمالا جایگاه عربستان به خطر خواهد افتاد. این بحث، تنش‌ها را بین این دو کشور افزایش داد و بهار عربی که در منطقه خاورمیانه رخ داد و بحث حمایت‌هایی که ایران از بعضی از وقایع در یمن و بحرین داشت تنش‌های بین ایران و عربستان را تشدید کرد و درنهایت با رفتن ملک عبدالله و روی کار آمدن طیفی از سیاستمداران جوان و بی‌تجربه و رادیکال در عربستان‌سعودی مناسبات بین ایران و عربستان را به حالت متشنج‌تر از گذشته رساند که تا به امروز هم ادامه دارد و به هر بهانه‌ای منجر به بروز تهدید و مشکلات زیادی می‌شود.
با این وجود به نظر می‌رسد که جمهوری اسلامی ایران باید تا جایی که می‌تواند از موضوع ائتلاف‌سازی‌هایی که عربستان نسبت به ایران در پیش گرفته است و با استفاده از منابع سیاسی و مالی سعی کرده کشورهای عربی و اسلامی را به دور خودش جمع کند. جمهوری اسلامی ایران تا جایی که می‌تواند باید تلاش کند از میزان متحدان عربستان بکاهد تا کشورهای مختلف در مسیر اهداف عربستان قرار نگیرند. در مرحله بعدی هم تا جایی که می‌توانیم مناسبات‌مان را در نظام بین‌الملل بهبود بخشیم و تلاش کنیم با کشورهای مختلف دنیا مناسبات حسنه‌ای داشته باشیم و از میزان تنش‌ها با کشورهای تاثیرگذار در دنیا بکاهیم. باید توجه داشت که نباید در دام سیاست‌های تبلیغاتی عربستان افتاد و از طرفی هم نباید به‌گونه‌ای برخورد کنیم که عربستان احساس کند در موضع ضعف هستیم.