شهروند| علینقی عالیجانی، وزیر اقتصاد ایران در سال‌های 1341 تا 1348 در کتاب خاطراتش می‌گوید: «در آخرین سفرم به شوروی به آقای نوویکو، نایب نخست وزیر شوروی که قائم مقام کاسیگن نخست وزیر وقت شوروی بود، یک یخچال ایرانی ارج هدیه دادم .او فوق العاده خوشحال شد و به من تاکید کرد که راننده خودش می‌آید تا یخچال را ببرد و تاکید کرد مبادا یخچال را به دفترش بفرستم.  شهرت و محبوبیت یخچال ارج در سال‌های نه چندان دور به قدری بود که  یکی از بالاترین مقام‌های اجرایی روس  از تصاحب آن ذوق زده شده و درخواست می‌کند محصولی را که ساخت ایران بر رویش درج شده برای استفاده خانواده اش به منزل ببرد. اما حالا عمر این برند نام آشنا در میان ایرانیان در سن 80 سالگی به پایان رسیده است. اما حالا گویا حیات این کارخانه نام آشنایی  ایران با چالش مواجه شده است به گونه‌ای که روز گذشته اخباری مبنی بر تعطیلی رسمی این کارخانه از هفته گذشته و به فروش گذاشتن ماشین آلات  آن روی رسانه‌ها مخابره شد. خبری که با واکنش‌های بسیاری در فضای مجازی  و رسانه‌های خبری مواجه شد. در حالی بسیاری از فعالان صنعتی این تعطیلی را ناشی از اقتصاد دولتی، انتصاب‌های مدیران دولتی و عدم بروز رسانی ماشین‌آلات این کارخانه اعلام می کردند که این روزها بازار  ایران به جولانگاه محصولات بی کیفیت چینی تبدیل شده است. واکنش‌ها به این خبر همچنان ادامه داشت که  فرهاد حنیفی مدیرعامل شرکت سرمایه گذاری گروه توسعه ملی (هلدینگ) خبر  تعطیلی کارخانه ارج را تکذیب و انتشار گسترده این خبر کذب را فضاسازی رسانه ای علیه دولت دانست. او با بیان اینکه امسال واگذاری 12 شرکت در دستور کار قرار ما دارد، افزود: تلاش داریم این شرکت ها از جمله ارج را به خریداران واجد شرایطی واگذار کنیم که بتوانند بهتر از مجموع گروه توسعه ملی، آن را مدیریت و اداره کنند.  اما مدیرعامل شرکت سرمایه گذاری گروه توسعه ملی در حالی اعلام کرده که هفت شرکت داخلی و خارجی متقاضی خرید این کارخانه هستند که بعد از بررسی نهایی، واگذاری انجام می شود که بر اساس اخبار منتشر شده در خبرگزاری تسنیم کارگران ارج  مقابل این کارخانه تجمع کردند.
طومار کارگران ارج به وزیر کار
کارگران کارخانه ارج که بر اساس اظهارات حنیفی تعداد آنها به 200 نفر می رسد، با صفر شدن تولیدات این کارخانه و تعدیل 88 نفر از نیروهایش در زمستان 94  تامین معاش خود را در معرض خطر می دیدند، به مسئولان امر هشدارهایی نسبت به آینده این کارخانه  داده بودند.  کارگران این کارخانه 23 دی ماه سال گذشته با ارسال طوماری خطاب به مقامات ارشد دولتی از جمله وزیر کار، تعاون و رفاه اجتماعی، خواستار رسیدگی به وضعیت اسفبار این کارخانه شده‌اند. اعتراضی که هیچ گاه پاسخی بدان داده نشد.
آنگونه که در این طومار آمده  در تاریخ بیست و دوم دی ماه، در جلسه‌ای با حضور بیش از ۴۰ تن از کارکنان و مدیریت شرکت به صراحت اعلام شده که سهامدار عمده به دلیل زیان‌ده بودن تولید کلیه محصولات و عدم داشتن توجیه اقتصادی برنامه‌ای برای ادامه روند تولید در شرکت ارج ندارد. اما جالب است که هم اکنون متولیان این کارخانه از تزریق 200 میلیارد ریالی  با هدف جلوگیری از توقف تولید و پرداخت حقوق بازنشسته ها در سال گذشته سخن می گویند.
صرف نظر از اما و اگر ها در خصوص تعطیلی کارخانه ارج نگاهی به تاریخچه این تولید کننده لوازم خانگی نشان می دهد که ارج پس از ملی‌شدن واگذار شد؛ اما این واگذاری نیز نتوانست سرانجام خوشی را برای این نشان ملی رقم بزند. ارج نیز مانند بسیاری دیگر از برندهای مصادره و واگذار شده مانند آزمایش درگیر حاشیه‌های سهامدار عمده و مدیرانی شد که بدون مدیریت فقط قصد تصاحب اموال کارخانه (زمین‌های این کارخانه بسیار ارزشمند و گران‌قیمت است) را داشتند. این کارخانه نیز برای مدت‌ها نه به‌روز شد و نه با شیوه‌های مدیریتی جدید اداره شد، آن‌قدر این روند ادامه پیدا کرد تا کارخانه به مرز ورشکستگی و تعطیل‌شدن رسید. بعید نیست که همین روزها بشنوید که زمین‌های کارخانه ارج نیز درحال واگذاری است و این سرنوشت محتوم چنین شرکت‌هایی است.

ارج زودتر از سامسونگ تأسیس شد
سال 1316 درحالی سیروس ارجمند بزرگترین کارخانه تولید لوازم خانگی را تأسیس کرد که در آن سال‌ها خبری از محصولات کره‌ای همچون سامسونگ نبود. او که فعالیت صنعتی خود را از یک کارگاه کوچک در میدان دروازه قزوين آغاز کرده، شاید هیچ‌گاه گمان نمی‌کرد که این کارخانه مطرح ایرانی در سایه انتصاب‌های دولتی و اقتصاد رانت زده و سایه به‌روزنشدن ماشین‌آلات تولیدات ایرانی از گردونه رقابت با محصولات کشوری همچون کره عقب بماند و حتی قادر به رقابت با آنها در بازارهای داخلی هم نباشد. این کارخانه سوپرمارکت لوازم خانگی شهرت یافته بود، از ساختن در و پنجره و نرده‌هاي فلزي و لاستیک گرفته تا مبل، صندلي‌هاي آمفي‌تئاتر، یخچال و کولر در آن تولید می‌شد اما گویا دیگر فرزندان ایران زمین محصول جدیدی را با نشان تجاری ارج نخواهند دید.  اما این تنها ارج نیست که چنین فرجام تلخی برای آن رقم خورده است. درشرایطی که تاریخچه برخی برندهای اروپایی همچون شکلات‌سازی به عهد عتیق و جنگ جهانی می‌رسد، میانگین عمر کارخانجات در ایران کمتر از 100 و حتی شاید کمتر از 50‌سال است.  نوستالژی ارج به‌عنوان نخستین تولید‌کننده لوازم خانگی درحالی در ذهن ایرانیان باقی خواهد ماند که این کارخانه در سال‌های گذشته نتوانست از پتانسیل خود برای تولید محصولات روز استفاده کند، به نحوی که درچند‌ سال اخیر تصمیم به فروش این کارخانه گرفته شد. حتی در یک‌سال گذشته بخشی از این کارخانه دراختیار ایران‌خودرو قرار گرفت تا به‌عنوان پارکینگ خودرو از آن استفاده شود و این کارخانه به شهرکی در گرمسار منتقل شده بود.  کارخانه ارج در ‌سال 1316 در یک کارگاه کوچک واقع در خیابان 30‌متری تهران به اتفاق 8 کارگر ساده فعالیت خود را آغاز کرد.

در ‌سال 1348 با کارگاه‌های متعدد و خودرو‌های جدید در زمینی واقع در جاده مخصوص کرج با همراهی مهندسین و کارگران مبتکر و ماهر با تکنیک‌های مدرن روز فعالیت خود را ادامه داد. این کارخانه از اول فروردین‌ماه 1352 به صورت شرکت سهامی عام درآمد و قسمتی از سهام آن در مرحله اول به کارکنان و سپس به مردم ارایه شد. در ‌سال 1357 با ملی‌شدن کارخانجات، عمده سهام آن به صنایع ملی ایران واگذار شد که تا‌ سال 1374 تحت پوشش این سازمان بود و پس از آن درهمین سال، بخشی از سهام سازمان صنایع ملی به کارکنان ارج و مردم و عمده سهام آن به بانک ملی ایران واگذار شد.

داستان 3 برادری که «ارج» را ارجمند کردند
داستان تأسیس و بالیدن «ارج»، کارخانه‌ای که به دست 3 برادر «ارجمند» پایه‌گذاری شد، در کتاب «پنجاه کنشگر اقتصادی ایران» آمده است. به نوشته این کتاب، نام «ارج» علاوه بر این‌که یادآور نام خانوادگی آنها بود، از سرواژه سه کلمه «آهنگری»، «ریخته‌گری» و«جوشکاری» استخراج شد.
«فریدون شیرین کام» و «ایمان فرجام‌نیا» درکتاب «سرگذشت پنجاه کنشگر اقتصادی ایران» از انتشارات «فرهنگ صبا» (1393) در بیان قصه تأسیس و بالیدن ارج آورده است:
«كارخانه ارج در سه‌دهه يكي از صنايع مشهور ايران در زمينه توليد لوازم خانگي بود. اين كارخانه به ساخت ده‌ها كالاي بادوام می‌پرداخت، ازجهت كيفيت تا اوايل سال‌هاي60، در بين واحدهاي صنعتي ايران برجستگي خاصي داشت. 3 برادر مهندس كه تحصيلكرده آمريكا و اروپا بودند، نقش بسزايي در پيشبرد فعاليت‌هاي صنعتي ايران درطي 40سال (1357-1316) داشتند. از نظر مهندس بازرگان، مرحوم خليل ارجمند، فعال و مولد ثروت بود؛ ولي هرگز در بند جاه و مال نبود. خودخواهي را كنار گذاشته و طالب خير و سعادت براي عموم مردم و ميهن خويش بود.

از مقاطعه‌کاری ساختمان‌های راه‌آهن
تا تأسیس کارخانه
خلیل ارجمند در خانواده‌اي اداري پرورش يافت. مادرش، قدسيه و پدرش، رحيم ارجمند نام داشتند. رحيم ارجمند از مديران برجسته دولتي بود كه تا سطح معاونت وزارت پست و تلگراف ارتقا يافت. فرزندشان خليل، پس از پايان دوره دبيرستان، همزمان با مهندس بازرگان در بورس اعزام دانشجويان به فرانسه پذيرفته شد. او پس از اتمام تحصيل در فرانسه و يك‌سال كارآموزي در ‌سال 1315 به ايران بازگشت. در نخستین مراحل فعاليتش، شروع به كار مستقل کرد و به سراغ خدمات دولتي نرفت. مقاطعه‌كاري ساختمان راه‌آهن، يكي از كارهاي او بود. مهندس ارجمند به تنهايي اقدام به تهيه ماشين‌آلات مكانيك و آهنگري كرد. در ‌سال 1316، كارگاه ارج را نزديك ميدان دروازه قزوين در تهران تأسيس کرد. به تدريج آن را به 3 تا 6 مغازه وسعت داد. پس از مدتي اندك، محل فعاليت خود را به خيابان شوش (در جنوب‌شرقي تهران) انتقال داد. نخستین كار ارجمند، ساختن در و پنجره و نرده‌هاي فلزي بود.
پس از آن، كارخانه ارج، به يك شعبه براي تأمين نيازهاي بانك ملي و ارجمند به‌عنوان مهندس و حلال مشكلات اين اداره تبديل شد. پنجره‌هاي فلزي‌گردان و سردرهاي مشبك در شهرهاي اهواز، گرگان، اصفهان و شيراز نیز در این کارخانه ساخته شد. تهيه سيم دينام و لاستيك اتومبيل از ديگر توليدات كارخانه ارج بود.

ساخت لاستیک در کارخانه ارج
 اين كار در سال‌هاي اشغال ايران در جنگ جهاني دوم صورت گرفت، آن هم درشرايطي كه با گراني لاستيك و احتياج عمومي، انجام آن، محال به نظر مي‌رسيد؛ اما كارخانه ارج به انجام آن توفيق يافت. ماشين‌هاي جوشكاري، توربين آبي براي آسياب و دستگاه مولد برق‌دهي نيز از ديگر توليدات آن بود. البته تولیدات این کارگاه به همین جا ختم نشد. توليد مبل و صندلي‌هاي آمفي‌تئاتر و كلاس‌هاي دانشگاه نيز به کارخانه ارج سپرده شد. همچنين، دو دستگاه تلمبه انتقال آب گرم براي گرمايش مركزي بانك‌هاي ملي شعبه انزلي و گرگان ساخت. دستگاه تهويه و شوفاژ نيز براي گرمايش مدارس درست كرد؛ به دنبال آن، اقدام به نصب سيستم گرمايش و تهويه مطبوع بيمارستان فارابي کرد. با اشغال كشور در شهريور 1320 راه‌هاي تجاري محدود شد. همين مسأله، باعث گسترش فعاليت ارج شد و تقاضا براي خدمات و توليدات این کارخانه به شدت افزايش يافت؛ كارگاه و دفتر، براي فعاليت وي كافي نبود و اینگونه بود که در ارديبهشت 1321 نواحي شرق تهران، بيرون دروازه خراسان، كارخانه بزرگي تأسيس كرد. اساس صنعت موتور برق، توليد سيم‌هاي نازك و عايق‌دار بود. او براي نخستین‌بار، سيم‌هاي مسي قطور را به سيم‌هاي نازك تبديل كرد. مهندس ارجمند پس از چند ماه مطالعه، روشي براي عايق‌داركردن سيم‌ها پيدا كرد. سرانجام، سيم‌هاي عايق‌دار نازكي به بازار آمد كه براي هزاران موتور، كارخانه و دينام‌هاي وسايل‌نقليه به كار مي‌رفت.

 بزرگترين شاهكار صنعتي ارجمند ساخت مجموعه تلمبه‌هاي الكتريك بود كه 100‌درصد در كارخانه وي توليد مي‌شد. عمر کوتاه ارجمند به او اجازه تولیدات بیشتر صنعتی را نداد و سرانجام در 30 مهر 1323 در سن 34سالگی وقتی که به قصد سركشي، وارد چاه آبي شد كه به دستور وي در نزديكي كارخانه براي احداث يك رختشوي‌خانه عمومي حفر كرده بودند، سقوط کرده و جان خود را از دست داد. با وجود اينكه كارخانه ارج در ‌سال 1316 پايه‌گذاري شد، فوت خليل ارجمند در 10سال، اثر منفي در توسعه اين واحد داشت. در اين مدت، پدر و همسرش، مسئوليت اداره آن را برعهده داشتند و دو برادر وي مشغول تحصيل بودند. بعد از اتمام تحصیل مهندس اسكندر ارجمند که پس از اخذ مهندسي از دانشگاه فني تهران، به آمريكا رفته و در زمينه سيستم گرمايش مركزي و تهويه مطبوع در يكي از دانشگاه‌هاي دولتي آن‌جا ادامه تحصيل داده بود، به ایران بازگشت و مدیریت کارخانه را به دست گرفت. کارخانه در ‌سال 1337 با مديريت او و برادر ديگرش سياوش ارجمند اداره مي‌شد. در ‌سال 1337، مساحت آن يك هكتار بود و 10 سالن بزرگ، كارگاه‌هاي آن را تشكيل مي‌داد. اين كارخانه، اقدام به ساخت سقف فلزي براي ساختمان تربيت‌بدني پارك شهر كرد. ابعاد اين ساختمان، 603متر در 38متر بود. كارخانه در اين‌ سال 800 تن آهن را به ابزارهاي مختلف تبديل كرد و براي ارایه خدمات فني در زمينه تلمبه‌هاي برقي و برخي محصولات صنعتي، اقدام به تأسيس مركز فني تعميرات كرد. بعدها نيز كارخانه‌اي براي نصب سيستم‌هاي مركزي ساخت. وی همچنين به سرمايه‌گذاري در كارخانه آلومتك و ساخت انواع پروفيل آلومينيوم و كابل‌هاي آلومينيومي در قزوين و توسعه واحدهاي صنعتي خود پرداخت. وي تا‌ سال 1357 علاوه بر اداره كارخانه و فعاليت‌هاي صنعتي، در دانشگاه نيز تدريس مي‌كرد. تعدادي از فعالان اقتصادي، واحدهاي صنعتي وابسته به ارجمند را يكي از مدرن‌ترين و علمي‌ترين بنگاه‌هاي توليدي ايران در پيش از انقلاب توصيف کرده اند.

اين كارخانه در دهه40 به كيلومتر 5 جاده مخصوص كرج، انتقال يافت و در ‌سال 1352 در بورس پذيرفته شد. ظرفيت بهره‌برداري آن در اواخر ارديبهشت 1354 به 454‌هزارو100 دستگاه از انواع لوازم خانگي رسيد. اين شركت بالغ بر 2300 پرسنل داشت و سرمايه آن 550 ميليون ريال در اوايل دهه50 بود. كل كارگران مشغول در واحدهاي صنعتي ارجمند پنج‌هزار نفر بودند. دكتر منوچهر گودرزي از مديران برجسته سازمان برنامه و بودجه (مديريت و برنامه‌ريزي)، در دهه50 مديرعامل كارخانه ارج شد. در سال‌هاي 1351 تا 1353 فروش ارج، از 1836ميليون ريال به 2127ميليون ريال و سپس به 3687ميليون ريال؛ يعني حدود دوبرابر افزايش داشت. سود شركت پس از كسر ماليات نيز از 194ميليون ريال به 377ميليون ريال افزايش يافت، اما این شرکت پس از مصادره شدن در دهه70 با یک اختلاس 20‌میلیارد تومانی و فساد مالی به سوی انقراض گام برداشت.