زهرا جعفرزاده|  «موجودی صفر است.» این پاسخ مهم‌ترین سامانه پیگیری شکایت‌ها و کمبود اقلام دارویی کشور ‏به سوال مراجعه‌کنندگان درباره واکسن  آنفلوآنزاست. سامانه 1490، تنها سامانه‌ای است که این روزها‌ داروخانه‌ها به مراجعه‌کنندگان ناامید از پیدا کردن واکسن آنفلوآنزا معرفی می‌کنند تا از ‏محل فروش واکسن آنفلوآنزا اطلاع پیدا کنند: «بهتر است به داروخانه‌های دولتی هم سر بزنید. ما از ‏موجودی آنها بی‌اطلاعیم، اما موجودی‌ای که به ما اعلام شده، صفر است. » این را کارشناس این سامانه اعلام کرد و گفت حالا واکسن‌زدن هم بی‌فایده است. سامانه ۱۹۰ که مرکز  اطلاعات ‏دارویی است هم موجودی ندارد و اعلام کرده که داروخانه‌های تحت پوشش این سامانه واکسن ندارند.‏
آمار مراجعه به داروخانه‌ها در هفته‌ای که گذشت بسیار بالا بود. خیلی‌ها با نسخه فوق تخصص ریه و کلیه ‏آمدند؛ دستور پزشک تزریق واکسن آنفلوآنزا بود، اما پاسخی که شنیده‌اند این بود:  «تمام کردیم.»‏
 کجا برویم؟
‏«داروخانه‌های شبانه‌روزی دولتی؛ شاید آنجا پیدا شود.» ‏
داروخانه‌های دولتی هم موجودی ندارند. واکسن آنفلوآنزا، دُر نایابی شده، حتی شنیده می‌شود سر از بازار ‏سیاه درآورده. پایگاه خبری دارو و سلامت (فانا)، این خبر را اعلام کرده و نوشته است این بازار تنها برای واکسن ‏آنفلوآنزا نیست، داروی درمان آنفلوآنزا یعنی اسلتامیویر را هم شامل شده است. براساس اعلام این پایگاه ‏خبری، واکسن 40‌هزار تومانی در بازار سیاه بین 120 تا 150‌هزار تومان هم فروخته می‌شود و قیمت داروی ‏آنفلوآنزا هم از 200‌هزار تومان به 400 تا 700‌هزار تومان رسیده است. گفته می‌شود امسال دو شرکت یک‌میلیون و ‏‏700‌هزار واکسن آنفلوآنزا وارد کشور کرده‌اند که به نظر می‌رسد میزان واردات با میزان تقاضا، ‏همخوانی نداشته است. همچنین گفته می‌شود یک‌میلیون عدد قرص اوسلتامیویر به صورت فوریتی وارد ‏شده که آن هم به میزان کافی نبوده است.‏
خبرها از داروخانه‌ها، حکایت از پایان موجودی دارد: «پیدا نمی‌شود، لازم هم نیست بزنید.» خیلی از ‏داروسازان می‌گویند حالا تزریق واکسن فایده‌ای ندارد؛ شروع فصل سرماخوردگی، یعنی اواخر شهریور و ‏اوایل مهرماه، بهترین زمان تزریق این واکسن است و الان دیگر دیر شده و تأثیر چندانی ندارد. با این حال، ‏داروسازِ یکی از این داروخانه‌ها می‌گوید این واکسن تا 6 ماه بدن را در برابر ویروس آنفلوآنزا مقاوم نگه ‏می‌دارد و عوارضی هم ندارد. ‏
 روزی هفت تا هشت مراجعه‌کننده
 برای واکسن آنفلوآنزا
مسئول داروخانه دیگری در غرب تهران هم می‌گوید: «در یک هفته گذشته، آمار مراجعه برای تهیه واکسن ‏آنفلوآنزا خیلی بالا بود، روزی هفت تا هشت نفر هم مراجعه می‌کردند، اما نداشتیم که بدهیم.» آنها با شرکت ‏وارد‌کننده این دارو هم تماس گرفته‌اند، اما شرکت هم موجودی ندارد. سهمیه هر داروخانه به‌طور متوسط ‏بین 100 تا 200 واکسن است. این واکسن‌ها را دو شرکت وارد ایران می‌کنند. واکسن‌های هلندی به ‏قیمت 35‌هزار تومان و فرانسوی به قیمت 40 هزارتومان فروخته می‌شود. گفته می‌شود نوع فرانسوی آن ‏مرغوب‌تر است، اما تقریبا تمام داروخانه‌ها موجودی‌شان را تمام کرده‌اند: «به ما در دو دوره واکسن آنفلوآنزا ‏می‌دهند، یک‌بار که شروع فصل بود و یک‌بار هم حدود یک ماه پیش. همان موقع هم تمام شد. هیچ‌وقت ‏این وقت سال، برای خرید واکسن آنفلوآنزا مراجعه‌کننده نداشته‌ایم، اما حالا با خبرهایی که اعلام می‌شود ‏مردم نگران شده‌اند.» یکی دیگر هم می‌گوید کمبود موجودی امسال درحالی است که‌ سال گذشته، موجودی ‏این واکسن آن‌قدر زیاد بود که تاریخ مصرف آنها گذشت. اما امسال موجودی بسیار کم بود و بعید است باز ‏هم برایشان ببرند.‏
 سال قبل سه شرکت واکسن وارد کرد،
 امسال دو شرکت
محمود‌ هادی‌پور، داروساز و کارشناس حوزه دارو، از ماجرای کمبود موجودی امسال و بالا بودن موجودی ‏واکسن آنفلوآنزا در‌سال گذشته باخبر است. او به «شهروند» گفت ‌سال گذشته این واکسن از سوی ‏سه شرکت فرانسوی، هلندی و روسی وارد کشور شد. امسال تنها دو شرکت فرانسوی و هلندی این دارو را ‏وارد کردند و دارو دیگر از شرکت روسی وارد کشور نمی‌شود:  «نمی‌دانم چرا  که امسال از شرکت ‏روسی سفارشی انجام نشده است،‌ سال گذشته آن‌قدر این دارو وارد شد که واکسن روی دست داروخانه‌ها ماند، ‏شاید به این دلیل که کشور از واردات این دارو ضرر کرد، امسال سفارش سوم لغو شد، ممکن است به ‏دلیل سیاست‌های ارزی که واردات دارو را محدود کرده، این اتفاق افتاده باشد.» ‏
 سیاست‌های ارزی، واردات دارو را محدود کرده
گفته می‌شود تحریم‌ها در کمبود این دارو، بی‌تأثیر نبوده است.  به گفته این داروساز، امسال وزارت بهداشت ‏در زمینه سیاست‌های ارزی و واردات دارو، محدودیت زیادی داشت و به همین دلیل واردات دارو را محدود ‏کرد. شاید یکی از دلایل کم بودن و موجود نبودن واکسن آنفلوآنزا هم همین باشد.‏
واکسن آنفلوآنزا، تحت پوشش بیمه نیست و براساس اعلام این داروساز، مشخص نیست چرا وزارت ‏بهداشت در واردات آن دخالت کرده است: «فروش این دارو به صورت داروخانه‌ای است نه شبکه‌ای. ‏واکسن‌های زیادی فروخته شد، اما اینکه واقعا همان افرادی که نیاز به تزریق داشتند آن را خریدند، مشخص ‏نیست.» ‌هادی‌پور، حتی به داروخانه 13آبان که منبع تمام داروهای کمیاب است، مراجعه کرد، اما آنها هم ‏اعلام کردند که واکسن ندارند:  «واکسن، قرص مُسکن نیست که به سرعت تولید شود، تولید آن زمان‌بر ‏است، باید از قبل سفارش داد و تا وقتی وارد کشور شود، طول می‌کشد، متاسفانه پیش‌بینی‌های لازم برای ‏سفارش و خرید این واکسن داده نشده است. معمولا هر‌سال پیش‌بینی اپیدمی آنفلوآنزا داده می‌شود و براساس آن ‏واکسن وارد می‌شود. اما متاسفانه این اتفاق نیفتاده است.»‏
او درباره بازار سیاه این دارو هم خبرهایی شنیده، اما می‌گوید دارو باید وجود داشته باشد تا وارد بازار سیاه ‏شود، این دارو اصلا پیدا نمی‌شود:  «متاسفانه وزارت بهداشت که برای تامین‌کننده ‏دارو، تعیین تکلیف کرد، درحالی‌که این دارو اصلا تحت پوشش بیمه نیست و بازار باید با توجه به نیاز، میزان ‏واردات آن را تعیین کند. سازمان غذا و دارو باید کیفیت دارو را تأیید کند، اما اینکه چقدر به این دارو نیاز ‏است را باید بازار بگوید. برای داروی دیگر آنفلوآنزا به نام تامیفلو هم همین اتفاقی که برای واکسن آنفلوآنزا ‏افتاده، رخ داده است. ورود دولت به این عرصه و اعمال سیاست تنظیم بازار، این مشکلات را ایجاد کرده است. باید ‏در بازار رقابت ایجاد شود.» به گفته او، در کشورهای دیگر  واکسن در شبکه ‏نظام ارجاع و به پزشک خانواده تجویز می‌شود و تحت پوشش بیمه است، اما در ایران این اتفاق نمی‌افتد و ‏افرادی که نیاز به این واکسن ندارند، آن را می‌زنند و افراد در گروه خطر، دیگر واکسنی پیدا نمی‌کنند. ‏هادی‌پور، صاحب داروخانه‌ای در مرکز شهر است و در هفته گذشته مراجعه‌کنندگان زیادی برای تهیه ‏واکسن آنفلوآنزا داشته است:  «خیلی‌ها با نسخه پزشک می‌آمدند و در گروه پرخطر بودند، اما موجودی داروخانه ‏ما چهار هفته پیش تمام شد، از وقتی اپیدمی آنفلوآنزا شروع شد، مراجعه‌ها برای خرید این دارو هم خیلی ‏زیاد شد. شرکت‌های پخش هم این دارو را ندارند.» ‏
داروی آنفلوآنزا در همه داروخانه‌ها توزیع نشد
مشکل تنها برای واکسن آنفلوآنزا پیش نیامده، داروی ضدویروس آنفلوآنزا هم حالا در بیمارستان‌ها با ‏محدودیت برای بیماران تجویز می‌شود. ‌هادی‌پور می‌گوید که این دارو به داروخانه‌های خاص و بیمارستان‌ها ‏داده می‌شود و آنها اطلاعی از میزان موجودی آن ندارند، اما مسئولان وزارت بهداشت می‌گویند به وفور ‏وارد کرده‌اند، اینکه چه عددی است، مشخص نیست:  «به‌هرحال وقتی خبر مرگ در اثر آنفلوآنزا منتشر ‏می‌شود، مردم می‌ترسند، مخصوصا کسانی که بیماری‌های زمینه‌ای دارند. در یکی از شبکه‌های اجتماعی ‏خبر آمده بود که پزشک متخصص قلب، در اثر ابتلا به آنفلوآنزا جانش را از دست داده است. مردم این خبرها را می‌خوانند چه ‏فکری می‌کنند؟ متاسفانه اطلاع‌رسانی درست نیست و باید روی بیماری‌های زمینه‌ای افرادی که دچار مرگ ‏شده‌اند، توضیح بیشتری داده شود تا مردم نگران نشوند.»‏
سازمان غذا و دارو:   
واکسن آنفلوآنزا کمبودی ندارد‏
با اینکه همه جا صحبت از کمبود واکسن آنفلوآنزاست، اما غلامحسین مهرعلیان، مدیرکل امور دارو و مواد ‏تحت کنترل سازمان غذا و دارو به ایسنا گفت:  «درحال حاضر با توجه به موج شیوع آنفلوآنزا هیچ مشکلی ‏در زمینه واکسن آنفلوآنزا در کشور نداریم و متقاضیان این واکسن موفق به دریافت و تزریق آن شده‌اند‎.» او ‏درباره مشکلاتی که در تهیه داروی اسلتامیویر ایجاد شده هم توضیح داد: «درحال حاضر تقاضا برای تهیه ‏داروی اسلتامیویر به دلیل تجویز اصلی برخی پزشکان افزایش پیدا کرده است و این دارو براساس پروتکل ‏معاونت بهداشت در داروخانه‌های دانشگاهی، بیمارستان‌های دولتی و خصوصی توزیع می‌شود‎.» به گفته این ‏مسئول در سازمان غذا و دارو مردم برای خرید این دارو، به داروخانه‌ها نروند، براساس پروتکل معاونت ‏بهداشت این دارو در داروخانه‌های خصوصی توزیع نشده است. او این را هم اضافه کرد که قرص اسلتامیویر ‏طی روز‌های آینده در اختیار دانشگاه‌های علوم پزشکی قرار می‌گیرد و تا آخر هفته آینده هم تعداد ۵۰۰‌هزار ‏عدد از این قرص در دانشگاه‌های مختلف توزیع می‌شود تا بیماران بدون هیچ مشکلی بتوانند آن را از داروخانه‌های ‏منتخب واقع در بیمارستان‌های دولتی و خصوصی تهیه کنند. محمود نبوی، معاون مرکز بیماری‌های ‏واگیردار وزارت بهداشت هم حرف‌های مدیرامور دارویی سازمان غذا و دارو درباره اینکه کمبودی در زمینه ‏واکسن آنفلوآنزا وجود ندارد، تأیید کرد: «به دلیل تقاضای بیش از حد واکسن این مشکل به وجود آمده بود که ‏اکنون برطرف شده است‎.» به گفته او، سالانه بین 5 تا 15‌درصد مردم، درگیر آنفلوآنزا می‌شوند و همه نیازی ‏به تزریق واکسن ندارند. پزشکان توصیه می‌کنند، تنها افراد در خطر، اقدام به تزریق واکسن کنند، نه همه‌ ‏افراد؛ کسانی که بیماری زمینه‌ای دارند مثل بیماران قلبی، ریوی و کلیوی، افرادی که داروهای تضعیف‌کننده ‏سیستم ایمنی بدن مصرف می‌کنند، مادران باردار، کودکان، افراد بالای ۶۵‌سال و... کاندیدای خط اول برای ‏دریافت واکسن هستند‎.‎
تأمین واکسن آنفلوآنزا در هفته آینده
حالا در این شرایط، وزیر بهداشت خبر داد که واکسن آنفلوآنزا در هفته آینده، مجددا تأمین می‌شود. او این ‏خبر را در حاشیه جلسه هیأت دولت به خبرنگاران اعلام کرد و این اطمینان خاطر را به مردم داد که شیوع ‏این ویروس تا 10 روز دیگر، فروکش می‌کند:  «آنفلوآنزا شیوع بالایی در‌سال ۹۴ با ویروسH1N1  ‎ داشت که ‏یک نوع ژنوتایپ کشنده و پرمشکل نسبت به ویروس آنفلوآنزاهای دیگر است. در‌سال ۹۵، ۹۶ و ۹۷ نوعH3N2 داشتیم که تهاجمش کمتر است. امسال دو هفته زودتر از آنچه پیش‌بینی می‌شد گرفتار موجی از ویروس H1N1 ‎  شدیم‎.‎‏» او توضیحی هم درباره واکسن آنفلوآنزا داد: «واکسن بیش از ۲۸ تا ۳۰‌درصد نمی‌تواند مانع ‏انتقال بیماری شود. بهترین راه‌های جلوگیری از انتقال بیماری این است که مردم آموزش ببینند و واکسن را ‏برای گروه‌های پرخطر توصیه می‌کنیم و ما این را در اختیار مراکز درمانی و بیمارستان‌ها قرار دادیم و ‏داروخانه‌ها نیز آن را تأمین کردند و می‌توانند در اختیار مردم قرار دهند.»‏