روزنامه شهروند کد خبر: 97532 تاریخ خبر: ۱۳۹۶ شنبه ۲ ارديبهشت درباره فیلم‌های توقیف‌شده مطرح در نقاط مختلف دنیا سینمای معترض را کسی دوست ندارد... رضا فرج پور | همین چندروز پیش بود که یک سری از سایت ها و رسانه های خاص در مورد خبر فیلم های جدید رضا کاهانی و مسعود بخشی جنجال سازی کرده و وزارت ارشاد را به خاطر صدور مجوز فیلمسازی برای این دو فیلمساز مورد انتقاد قرار داده بودند. این رسانه ها با ذکر این که آخرین فیلم رضا کاهانی توقیف شده و مسعود بخشی هم همان فیلمسازی است که فیلمش <<یک خانواده محترم>> دو سال پیش با نمایش در جشنواره کن جنجال ساز شد، ممنوعیت طولانی مدت و به خواسته برخی هاشان همیشگی این فیلمساز را خواسته و بابت توجه نکردن ارشاد به این مسأله انتقادات تند و زهرآگینی را به عمل آورده بودند. چنین نگاهی اگر قرار بود در تاریخ صد ساله سینما فرصت و مجال سیاست گذاری داشته باشد، آن وقت جهان سینما از بسیاری از نوابغش محروم می ماند. توقیف یک فیلم اتفاقی عجیب و کمیاب نیست و بسیاری از فیلمسازان با این مسأله در دوران کاری شان دست به گریبان بوده اند. اما نکته در این است که چنین قضیه ای هیچ گاه مجوزی برای حتی فاشیستی ترین دیدگاه ها هم نبوده، تا جلوی ادامه کار آنها را بگیرند. فیلمساز حتی در صورت عامدانه بودن تخلفاتش با توقیف شدن فیلمش تاوانش را پس داده؛ و پرونده فیلم جدید او ربطی به توقیف فیلم قبلی ندارد... اگر فیلم های توقیف شده در نقاط مختلف جهان را پیش چشم آورید، می بینید که چه آدم ها و چه كارگردانان بزرگی در تاریخ سینما در میان آنها مشاهده می شود. فیلمسازانی که فیلم های جنجالی و بحث برانگیزشان به خاطر مسائلی چون جنسیت، خشونت، مذهب، سیاست، نژادپرستی، موادمخدر و... به محاق رفته است. این مسأله را می شود از یک زاویه دیگری نیز نگریست. گاه سانسور و توقیف یک فیلم می تواند به دلیل هراس حاکمان از قدرت و تاثیرگذاری رسانه قدرتمندی چون سینما باشد. سیاست گذاران در برخی نقاط دنیا به مصداق ضرب المثل سری که درد نمی کند، دستمال نمی بندند، اگر از فیلمی احساس هراس کنند، خود را درگیر ریسک نکرده و جلوی نمایش عمومی فیلم را می گیرند. اگر می خواهید از قدرت سینما باخبر شوید، فقط کافی است به فیلم هایی که در مناطق مختلفی در دنیا در طول صد سال اخیر به خاطر اثرات رسانه ای که روی مردم می گذاشتند، توقیف شده اند، توجه کنید. مطلب زیر نگاهی دارد به چند فیلم شناخته شده که در سرزمین هایی به دلایلی قابل درک یا توجیه ناپذیر به محاق رفته اند... نبرد الجزیره یک نگاه مستند- داستانگو به ماجرای تاریخی نبرد الجزایری ها با دولت فرانسه از اواخر ۱۹۵۰ تا اوایل ۱۹۶۰ که در فرانسه به خاطر پیام اعتراض آمیزش به مدت 6 سال توقیف شد. به دلیل ماهیت بحث انگیز این فیلم، اکران این فیلم تا سال ها در فرانسه ممنوع بود و توسط برخی از مقامات دولتی محکوم شد. دهه ۶۰ میلادی، دهه رهایی از استعمار در بسیاری از کشورهای جهان بود و این ساخته جیلو پونته کورو چنان روح زمان را در خود دارد که بسیاری از این فیلم به عنوان الگویی برای جنگ های شهری و چریکی یاد می کنند. گفته می شود که برخی از گروه ها چون یوزپلنگ های سیاه و ارتش آزادیخواه ایرلند از برخی از تاکتیک های مورد استفاده در این فیلم استفاده کرده اند. در تاثیرگذاری فراوان این فیلم همین نکته بس که در عین حال به عنوان فیلمی آموزشی برای تیم های ضدشورش نیز مورد استفاده قرار می گرفت. این فیلم در سال ۲۰۰۳ در پنتاگون به نمایش درآمد و از تاکتیک های آن به عنوان مشکلاتی که در جنگ عراق، ارتش آمریکا با آن مواجه خواهد شد، یاد شد... دیکتاتور بزرگ نخستین فیلم ناطق چارلی چاپلین یکی از عمیق ترین، تندوتیزترین و دیوانه وارترین فیلم های او است. کافی است داستانش را مروری گذرا کنیم: سربازی به نام چارلی که پیش از ورود به ارتش آرایشگر بوده، بر اثر سقوط هواپیما حافظه اش را از دست می دهد. او وقتی چشم باز می کند خود را در یک آسایشگاه روانی می یابد و پس از مدتی که طی آن حاکمیت کشور به دست دیکتاتوری به نام آدنوید هینکل (چارلی چاپلین) افتاده، از آن جا مرخص می شود. شهر را فقر و بیکاری فرا گرفته و مخالفان دیکتاتور به اردوگاه های کار اجباری فرستاده می شوند. خشم و خروش هینکل، دامن چارلی آرایشگر را نیز می گیرد و سربازان، مغازه سلمانی اش را در منطقه فقیرنشین شهر خراب می کنند و او را به یکی از اردوگاه ها می فرستند. هینکل موافقت نامه ای را با یکی دیگر از دیکتاتورها، ناپولینی امضا می کند و هنگام حمله به کشور همسایه، چارلی با تغییر قیافه از اردوگاه می گریزد. به اشتباه، چارلی را به جای هینکل می گیرند و او از این فرصت استفاده می کند تا خطابه ای در ستایش صلح و انسانیت ایراد کند. در پایان، او به همراه یکی از ژنرال های خائن به هینکل فرار می کند و سپس هینکل را به جای چارلی دستگیر می کنند.... فیلمی با چنین داستانی که زمان فرمانروایی نازی ها بر آلمان با رویکردی ضدفاشیستی نوشته و ساخته شده، طبیعی است در سرزمین های فاشیستی چون آلمان و ایتالیای زمان جنگ دوم جهانی توقیف شده باشد. اما توقیف دیکتاتور بزرگ منحصر به این دو کشور نبود. فیلم در بسیاری از کشورهای لاتین به خاطر این که جانبدارانه از آلمان حمایت می کردند، توقیف شد؛ تا رسیدیم به سال ۱۹۴۰ که درنهایت دیکتاتور بزرگ به نمایش درآمد. کشتار با اره برقی در تگزاس این فیلم ترسناک از همان نخستین روزهای نمایش در سال۱۹۷۴ در کشورهای زیادی با مهر توقیف مواجه شد و 25 سال از نخستین نمایش آن می گذشت که فیلم کشتار با اره برقی در تگزاس برای نخستین بار بدون سانسور در انگلستان به نمایش درآمد. کشتار با اره برقی در تگزاس با صحنه های سیاه وسفیدی شروع می شود که بسیار نامفهوم است. چشمان نگران پلیس و خبرنگاران به دنبال کسی است که قرار بعد از سال ها قتل و جنایت از دخمه اش بیرون بیاید؛ همه هراسانند و منتظر؛ تا این که یک نفر با ماسکی که روی صورتش زده، پله ها را به سمت در ورودی ترک می کند. نخستین ورسیون کشتار با اره برقی در تگزاس توسط توب هاپر براساس داستان واقعی برگرفته از زندگی قاتلی به اسم ادگین که لباس هایش را از پوست انسان هایی که آنها را به قتل می رساند، تهیه می کرد، ساخته شد. ادگین همیشه یک ماسک چرمی روی صورتش داشت و برای همین به صورت چرمی معروف شد. صورت چرمی سریال کیلر یا قاتل زنجیره ای روان پریشی بود که همیشه با یک چاقو در کمین انسان ها بود. ادگین جنایتکار مخوفی بود که زنان زیادی را به قتل رساند. البته او اره برقی در دست نداشت و هاپر اره برقی را به داستان اصلی زندگی این قاتل اضافه کرد تا داستان هولناک تر از ماجرای واقعی باشد. کشتار با اره برقی در تگزاس در کشورهایی چون فنلاند، انگلستان، برزیل، استرالیا، آلمان، شیلی، سوئد، نروژ و ایرلند به خاطر فراوانی سکانس های خشونت آمیز اجازه نمایش پیدا نکرد. بعد از این نسخه، ورسیون های دیگری از سری فیلم های اره برقی با محوریت همان نوع خشونت آزارنده ساخته شد که هیچ کدام نتوانستند شهرت و محبوبیت نسخه اول را به دست آورند. سوپ اردک مخالفت برادران مارکس با دیکتاتور بنیتو موسولینی چیزی نیست که در تاریخ ثبت نشده باشد. سوپ اردک نمونه ای ترین جلوه این مخالفت است. این طنز سیاسی تکان دهنده در سال ۱۹۳۳ به نمایش درآمد و موسولینی آن را در ایتالیا توقیف کرد. توقیف شدن فیلم برای برادران مارکس امری عادی بود. هم زمان، آنها اجازه نداشتند در آلمان نیز حضور داشته باشند، به این دلیل که یهودی بودند. سوپ اردک به عنوان آخرین همکاری برادران مارکس با پارامونت که توسط لئومک کر کارگردان، فیلمنامه نویس و تهیه کننده برجسته هالیوود کارگردانی شده بود، بنا به اعتقاد بسیاری، بهترین فیلم آنها محسوب می شود. این فیلم همچنین تنها فیلم برگزیده برادران مارکس در فهرست صدفیلم برتر صد سال سینمای انستیتوی فیلم آمریکاست. اما با این حال، این فیلم نیز از تیغ سانسور و توقیف در امان نمانده است... آخرین وسوسه های مسیح اقتباس مارتین اسکورسیزی از رمان جنجالی نیکوس کازانتزاکیس؛ باوجود ظاهر، درون مایه و البته پیشینه مذهبی کارگردانش در بسیاری از کشورها توقیف شد و در کشورهایی چون آمریکا نیز در شهرهایی چون ساوانا، جورجیا، نیواورلئان، اوکلاهاما، سانتانا و کالیفرنیا تحریم های موفقیت آمیزی داشت. در این فیلم عیسی مسیح نه به عنوان فردی مقدس یا پیامبری معصوم که به صورت فردی عادی با وسوسه های زمینی به عنوان کسی که همواره با نفس اماره درگیر است، از درد و شکنجه هراسان است، به عبارت بهتر با تمام ضعف های انسانی به تصویر کشیده شده است. آخرین وسوسه های مسیح به خاطر ارایه تصویری متفاوت از عیسی مسیح خشم ارباب کلیسا را برانگیخت. در آمریکا یک انجمن مسیحی در نامه ای به شرکت یونیورسال، شرکت سازنده فیلم پیشنهاد داد تمام نسخه های فیلم را خریداری کرده و نابود کند. فیلم در کشورهایی مانند ترکیه، شیلی، مکزیک، فیلیپین و سنگاپور نیز ممنوع شد. در آمریکا اما با حذف چند صحنه روی پرده آمد. در اکتبر سال ۱۹۸۸ گروهی از مسیحیان متعصب به داخل سینمایی در پاریس که این فیلم را نمایش می داد، کوکتل مولوتف انداختند. بر اثر آتش سوزی در سینما ۱۳نفر زخمی شدند... مصاحبه فیلمی ساخته شده در سال ۲۰۱۴ که در آن ست روگن و جیمز فرانکو نقش روزنامه نگارانی را بازی می کنند که سعی دارند کیم جونگ ایل رهبر کره شمالی را به قتل برسانند. این فیلم همان طور که انتظار می رفت در کره شمالی توقیف شد؛ البته باید گفت تمام فیلم های آمریکایی در کره شمالی به طور رسمی توقیف هستند. مصاحبه همچنین در روسیه نیز توقیف شد. اینها اما تمام رخدادهای خسارت بار مرتبط با این فیلم نبود. مصاحبه به دلیل نمایش منفی چهره کیم جونگ اون، حتی پیش از نخستین نمایش عمومی اش موضوع بحث های فراوانی قرار گرفت. تکان دهنده ترین شان شاید ماجرایی باشد که در آن ایالات متحده در صورت ادامه روند ساخت فیلم توسط شرکت سازنده به انجام اعمال خشونت آمیز تهدید شد. چند ماه بعد رایانه های شرکت مادر، یعنی سونی پیکچرز، مورد حمله هکرهایی قرار گرفت که به گفته مسئولان ایالات متحده مشکوک به همکاری با کره شمالی بودند. هکرها از سونی خواسته بودند بخشی از فیلم را پیش از انتشار حذف کند. تهدید به انجام عملیات تروریستی در سینماهایی که این فیلم را روی پرده بیاورند، اقدام بعدی مخالفان فیلم مصاحبه بود که باعث لغو بسیاری از مراسم مربوط به فیلم و خودداری شماری از سینماها از نمایش این فیلم شد... درباره این فیلم جالب است این نکته را بدانید که لی مین بوک، فعال و پناهنده سیاسی کره ای ادعا کرده که دی وی دی های این فیلم را به همراه چند بسته دلار و یک میلیون اعلامیه در انتقاد از رژیم کره شمالی با بالون به کره شمالی فرستاده است. در این مورد باید گفت که در سال های گذشته، فعالان کره جنوبی به امید تشویق مردم کره شمالی برای این که زیر بار تبلیغات رژیم این کشور نروند و در برابر رهبر کره شمالی بایستند، با بالون، اشیای گوناگونی را فرستاده اند که به نظر آنها زندگی واقعی را بیرون این کشور نشان می دهد. کره شمالی از دولت کره جنوبی همواره خواسته که این بالون ها را متوقف کند. مرزبانان کره شمالی هم بارها سعی کرده اند به این بالون ها شلیک کنند. رزمناو پوتمکین فیلم تاریخ ساز و ماندگار صامت آیزنشتاین درباره شورش یک ناو جنگی روسی، منجر به توقیف آن در زمان پخش در آلمان نازی و دیگر کشورها شد؛ آن هم تنها به این دلیل که ترس از این وجود داشت تا این فیلم، انقلابی مارکسیستی را در ذهن مردم تداعی کند. موضوع فیلم شورش ملوانان رزمناو پوتمکین در سال ۱۹۰۵ علیه افسران تزار مافوق خود در جریان انقلاب ۱۹۰۵ روسیه و همراهی مردمان با آنهاست. فیلم از پنج فصل تشکیل شده : مردان و حشره ها، مقاومت ملوانان به علت این که به آنها گوشت فاسد داده می شود را نشان می دهد. نمایش در بندر، شورش ملوانان و کشته شدن رهبرشان واکولینچوک را به نمایش می گذارد. در فصل مردی مرده برای عدالت فریاد می زند و جنازه واکولینچوک توسط مردم اودسا تشییع می شود. پلکان اودسا نشان می دهد که سربازان تزاری چگونه مردم اودسا را قتل عام می کنند. تسلیم سربازان نیز پایان فیلم است که در آن سربازان به شورشیان می پیوندند. پرتقال کوکی فیلم درخشان استنلی کوبریک درباره خشونت که صحنه های عجیب، خشن و وحشتناک آن، چون تعرض و هجوم به خانه ها و تجاوز به عنف باعث شد سال های سال در بسیاری از کشورها توقیف شود. این فیلم در انگلستان به خاطر تهدید کارگردان به مرگ از پرده سینما پایین کشیده شد و تا زمان مرگ کارگردانش در سال ۱۹۹۹ پخش نشد. نقش اصلی پرتقال کوکی یک جامعه گریز است که خشونت افراطی، دلمشغولی اصلی او در زندگی است. وقایع خشنی که فیلم به تصویر می کشد و سپس استفاده از روش بحث برانگیز شرطی شدن روانی برای بازپروری او بسیار بحث انگیز و جنجالی شد. داستان سیمپسون ها دلایل جالب و عجیبی تاکنون برای توقیف فیلم ها مطرح شده است، اما دلیل توقیف این یکی از همه جالب تر است. کشور برمه این فیلم را به خاطر استفاده از رنگ های زرد و قرمز توقیف کرد، چون اعتقاد داشت این رنگ ها که در ماجرای سیمپسون ها غالب هستند، نماد حمایت از گروه های یاغی به شمار می آیند و نمایش این فیلم می تواند به معنای حمایت از این گروه ها باشد. دکتر استرنج لاو فیلم توقیف شده دیگری از استنلی کوبریک که با نام عجیب استعاری <<چگونه یاد گرفتم دست از نگرانی بردارم و عاشق بمب اتم باشم>> و نگاه تلخ طنزآمیز به جنگ سرد خیلی ها را برآشفت. این فیلم در فنلاند توقیف شد، فقط به خاطر این که دوست نداشتند به کشور همسایه و متحدشان توهین شود. این اثر یک کمدی سیاه پیرامون جنگ سرد و تهدید هسته ای است، باوجود این که در ۴رشته نامزد جایزه اسکار شد، درنهایت موفق به دریافت هیچ کدام نشد... زولندر نمایش بن استیلر به خاطر داشتن صحنه های غیراخلاقی در آن تا سال ۲۰۰۱در بعضی از کشورها توقیف بود، اما این فیلم حاشیه ساز تر و جنجالی تر از این بود که تکلیفش را بشود با توقیف روشن کرد. در اشاره به مشکلات پیش آمده درباره زولندر باید این نکته عجیب را مثال آورد که مرکز سانسور رسانه ای مالزی اعلام کرد طراح مدل درک زولندر شست وشوی مغزی داده شده است تا شخص اول مالزی را به قتل برساند. گرگ وال استریت یکی از جدیدترین فیلم های مارتین اسکورسیزی که نشان می دهد این کارگردان شاخص و بحث انگیز و جنجالی با گذشت زمان آرام نشده است. گرگ وال استریت با نگاه رادیکال، تند و نقادانه اش به سرمایه و روند سرمایه اندوزی داستان یک دلال بورس و نیز یک توزیع کننده موادمخدر را روایت می کند و بنابر همین دلیل نیز در بسیاری از کشورهای درگیر در چنین معضلاتی همچون مالزی، نپال، زیمبابوه و کنیا مجوز نمایش عمومی را به دست نیاورده و به عبارت بهتر توقیف شد. این فیلم پنجمین همکاری اسکورسیزی و دی کاپریو و دومین همکاری اسکورسیزی و وینتر فیلمنامه نویس بعد از سریال امپراتوری بوردواک بود که جونا هیل، ژان دوژاردن، راب رینر، کایل چندلر و متیو مک کاناهی نیز در آن ایفای نقش کرده بودند. گرگ وال استریت داستان یک دلال سهام نیویورکی با بازی دی کاپریو است که از همکاری در رسیدگی به پرونده کلان عدم شفاف سازی مالی اجتناب می کند. این فیلم داستان از صفر به قله رسیدن دلال سختکوشی است که اواخر دهه ۸۰ وارد بازار شده و با این بدشانسی مواجه می شود که جواز خود را در روز دوشنبه سیاه، روز بزرگترین سقوط اقتصادی بعد از دهه ۲۰ به دست می آورد. او شغل خود را از دست می دهد، اما مجددا به عنوان تامین کننده ای وارد بازار سهام کم ارزش می شود. در این گوشه تاریک بازار اقتصادی کلاهبرداری به وفور دیده می شود و باید با موج همراه شوی تا به موفقیت و ثروت برسی. فساد در وال استریت، سیستم بانکداری یکپارچه و نفوذ جنایتکاران در این سیستم جزیی از مسائل مناقشه برانگیز این فیلم بود که مخالفت های زیادی را با آن برانگیخت.