روزنامه شهروند کد خبر: 95853 تاریخ خبر: ۱۳۹۵ پنج شنبه ۲۶ اسفند تجربه غذاهای محلی را در سفر از دست ندهید انفجار مزه‌ها! کشف غذاهای جدید و جست وجو برای شناخت انواع غذاها یکی از اصلی ترین جاذبه های گردشگری است و به همین دلیل هم هست که در دهه های اخیر <<گردشگری غذا>> به عنوان یکی از زیرشاخه های مهم صنعت گردشگری در جهان مطرح است. در ایران اما با وجود تنوع گسترده غذایی فرصت های بهره برداری از این جاذبه مهیا نشده است. بسیاری از کشورها با اتکا به تنوع غذایی و سفره های رنگین شان مسافران زیادی را جذب می کنند. گردشگری غذا در جهان سالانه بیش از ۲۰۰ میلیارد دلار درآمد دارد و ۸۶ درصد گردشگران، غذا را به عنوان یکی از بهترین تجربیات گردشگری خود معرفی کرده اند. توجه به این آمار نشان می دهد غذا می تواند سمبل و نماد و برندی برای معرفی مقصد گردشگری باشد. گردشگری غذا یکی از فعالیت های عمومی و همه جانبه است و تمام جنبه های غذا از دستگاه های فروش خودکار و فروشنده های دوره گرد گرفته تا رستوران های لوکس و درجه یک را پوشش می دهد و هر کسی که به هر شکلی با غذا سروکار دارد، قسمتی از این صنعت محسوب می شود. بسیاری از کشورها با وجود تنوع غذایی محدودتری نسبت به ایران، با انتخاب چند نمونه از غذاهای منحصربه فرد ملی و محلی شان یا انتخاب نان هایی که با روش های پخت متفاوتی طبخ می شوند، غذا را به یکی از جاذبه های اصلی برای جذب مسافران تبدیل کرده اند. ترکیه که سهم قابل توجهی از گردشگران را در دهه های اخیر و البته در شرایط پیش از ناآرامی های اخیر جذب کرده بود، نان سیمیت و اسکندر کباب را به عنوان دو غذای مورد توجه گردشگران در بسته های تبلیغاتی گردشگری به جهان معرفی کرده و سال هاست که در هر بسته خبری و تبلیغاتی نام و نشانی از این دو که به نوعی نمادی از گردشگری غذایی ترکیه هستند، دیده می شود. کشورهای دیگری مانند مالزی یا کشورهای خاور دور با معرفی و تبلیغات انواع میوه های استوایی که در دیگر نقاط جهان یافت نمی شوند، گردشگران را برای سفر به کشورهایشان ترغیب می کنند. در ایران با وجود گستردگی و تنوع غذایی که محصولی از تفاوت جغرافیایی و قومیتی و سبک زندگی در ایران است، غذا هنوز آنچنان که باید به عنوان یک ظرفیت و فرصت و حتی جاذبه شناخته نشده است. هر چند از چند سال قبل که شهر رشت در گیلان به عنوان <<شهر خلاق غذا>> در یونسکو مورد توجه قرار گرفت، دیگر شهرها هم انگیزه های بیشتری برای معرفی بیشتر غذاهای بومی پیدا کرده اند. غذای ایرانی با حدود 2500 نوع اعم از غذاهای ملی و محلی یکی خوشمزه ترین، کامل ترین و در عین حال تاثیرگذارترین مکتب های آشپزی جهان است. با افزایش نسبی فعالیت آژانس های گردشگری و توجه بیشتر جامعه به ویژه نسل جدید به مقوله سفر و نیز فعالیت های تخصصی تر سایت ها و مجله های مرتبط با غذا رفته رفته شمار بیشتری از غذاهای بومی و محلی از سایه به آفتاب آمده اند یا در جشنواره های غذا به مردم معرفی شده اند اما این که غذا به عنوان یک جاذبه در برنامه ریزی های سفر مورد توجه قرار بگیرد هنوز یک موضوع مغفول مانده است، هم برای برنامه ریزان و دست اندرکاران حوزه گردشگری و هم برای مسافران. این را <<آرش>> می گوید، راهنمای تور که سال هاست در تورهای داخلی ایران فعالیت می کند: <<کمتر جایی در جهان چنین تنوع غذایی دارد اما از آن جا که گردشگری در ایران برنامه ریزی سازمان یافته ای ندارد عملا غذا به عنوان یک جاذبه کمتر مورد توجه قرار گرفته. ما در سفرهای داخلی اغلب به مسافران توصیه می کنیم که از غذاهای بومی و محلی استفاده کنند اما اکثریت در غذاهای اصلی علاقه مند به مصرف انواع کباب ها و غذاهای معمول رستوران ها هستند و حتی اقامت در رستوران های محلی همیشه با اعتراض هایی مواجه است، مانند این که چرا آژانس ما را به رستوران خوب نبرد!>> غذا یکی از نیازهای حیاتی بشر است اما فراتر از آن بخشی از فرهنگ زندگی روزمره است که می تواند فرصتی برای گفت وگو و نزدیکی بیشتر مردم فراهم و زمینه شکل گیری انواع تعاملات اجتماعی را مهیا کند. سبک آشپزی و نوع مواد غذایی که مردم در مناطق مختلف جغرافیایی به کار می برند برآمده از سبک زندگی و عادات و به نوعی نماینده بخشی از فرهنگ اجتماعی است که می تواند بخشی از عادات اجتماعی و حتی شرایط اقتصادی و فرهنگی هر جامعه ای را نمایان کند. برای مثال سفره های گشاده ایرانی ها برای مهمان همواره به عنوان یکی از نمادهای فرهنگی پذیرایی و مهمان نوازی آنها در سفرنامه ها مورد توجه بوده و آن را نشانی از فراوانی نعمت در این سرزمین دانسته اند. علاوه بر اینها آنچه در صنعت گردشگری این روزها غذا را در کانون توجه برنامه ریزان قرار می دهد، اهمیت اقتصاد غذاست. هزینه ای که مسافران برای غذا در طول سفر خرج می کنند، بخش قابل توجهی از درآمد صنعت گردشگری را تشکیل می دهد و این موضوع به ویژه برای مناطقی که نقاط هدف گردشگری هستند و قرار است گردشگری به رونق و توسعه آنها کمک کرده و شرایطی را برای کارآفرینی ایجاد کند، اهمیتی کلیدی و تاثیرگذار دارد. به همین دلیل هم هست که اغلب به گردشگران توصیه می شود در سفرهایشان به مناطق محلی و بومی به جای این که خوراک را از جای دیگری تهیه کرده و همراه خود ببرند، از غذاهای محلی همان منطقه استفاده کنند. به گفته آرش، راهنمای تور: <<غذای بومی نه تنها تجربه متفاوتی است که خیلی وقت ها می تواند تکرارنشدنی باشد، یعنی شما ممکن است یک بار به یک منطقه سفر کنید و بتوانید از غذاهای محلی آن جا استفاده کنید، علاوه بر این همکاری و همراهی ساکنان منطقه مقصد را برای ورود تعداد بیشتری از گردشگران ممکن می کند. ما در ایران با وجود فرهنگ مهمان نوازی که شناخته شده است اما در سفر به بسیاری از مناطق به ویژه روستاها با مقاومت ساکنان محلی مواجه هستیم، درحالی که اگر اقتصاد گردشگری مثلا در ارتباط با همین غذا به کمک آنها بیاید و در زندگی روزمره برایشان عایدی داشته باشد آنها بیشتر علاقه مند به همکاری می شوند و در زنجیره گردشگری خودشان را سهیم می بینند و درواقع نتیجه این روند همان رونقی است که ما انتظار داریم در مقصدهای گردشگری به واسطه حضور گردشگران ایجاد شود.>> غذاهای بومی از نظر ارزش غذایی، در دسترس بودن مواد اولیه، تازگی، عاری بودن از نگه دارنده های شیمیایی و همچنین ارزان بودن یکی از بهترین مواد غذایی در نواحی مختلف کشور محسوب می شوند اما بسیاری از رستوران های ایران حتی در مناطق بومی تعداد بسیار محدودی از این غذاها را در منوهای اصلی جای می دهند: <<دلیل اصلی این است که از طرفی برنامه جامعی برای معرفی غذاهای بومی وجود ندارد، یعنی رستوران داران علاقه مند به ارایه غذاهایی هستند که نمی ماند و به اصطلاح همه پسند است و مردم هم اکثریت برای تجربه غذاهای محلی ریسک نمی کنند. درباره توریست های خارجی ما با این مشکل مواجه نیستیم و آنها اتفاقا بیشتر از غذاهای محلی استقبال می کنند اما ذائقه مسافران ایرانی عمدتا به سمت غذاهای شناخته شده تر است.>> این را <<محسن قهاری>> می گوید که چند سالی است در یک رستوران بین راهی در مسیر خرم آباد سعی کرده بخشی از غذاهای محلی این منطقه را به ویژه انواع آش ها را به مسافران معرفی کند. به گفته او نه تنها مسافران که آژانس های گردشگری هم در معرفی غذاهای بومی و محلی به عنوان یک جاذبه نقش تعیین کننده ای دارند اما همه آنها در برنامه ریزی سفر به دنبال معرفی غذاهای محلی نیستند و ارایه خدمات در رستوان های مجلل و توجه به مکان رستوران به جای غذا برای آنها اولویت دارد. در این میان نقش تعیین کننده راهنمایان گردشگری دیده می شود. باید راهنمایان با انواع غذاها و نوشیدنی ها و حتی طرز پخت و تهیه آنها آگاهی داشته باشند تا بتوانند به نحو درست به گردشگران معرفی کنند، حال آن که بسیاری از راهنمایان تور در ایران به صورت تخصصی در یک منطقه فعالیت نمی کنند و اغلب اطلاعات محدودی درباره آن مناطق دارند. با همه اینها به نظر می رسد شبکه های اجتماعی این روزها به کمک رستوران های محلی آمده اند که غذاهای خوب و ارزان اما در محیطی نه چندان مجلل ارایه می کنند: <<تورهایی که طبیعت گردی را تبلیغ می کنند بیشتر از دیگران علاقه مند هستند که غذاهای بومی را وارد برنامه هایشان کنند، بیشتر مشتری هایی که می آیند از طریق همین تورها هستند اما شبکه های اجتماعی هم مهم شده اند. ما البته خودمان صفحه ای نداریم اما خیلی از مشتری ها گفته اند که به توصیه دوستان شان در شبکه های اجتماعی دنبال غذاهای محلی ما آمده اند یا در کمپی که نزدیک ما است اقامت کردند.>> گردشگری غذایی یک فعالیت عمومی و همه جانبه است و تمامی جنبه های غذا از دستگاه های فروش خودکار و فروشنده های دوره گرد گرفته تا رستوران های لوکس و درجه یک را پوشش می دهد و هرکسی که به هر شکلی با غذا سروکار دارد، قسمتی از این صنعت محسوب می شود. بخشی از این صنعت مهم را در بسیاری از کشورهای جهان، غذاهای خیابانی می گردانند. مقصود از غذاهای خیابانی آن دسته غذاهایی است که در عین خوشمزگی ارزان هستند و عموما توسط آشپزخانه کوچک و نیز سیار عرضه می شوند. البته برخلاف تصور جمعی، تحقیق تخصصی در مورد غذاهای ممتاز مناطق مختلف توسط خبره های آشپزی، هدف اصلی گردشگری غذایی نیست و تنها شاخه کوچکی از آن به شمار می آید. براساس تحقیقات انجام شده، تنها ۸.۱ درصد از غذاهای سراسر دنیا مورد بررسی و تأیید خبره های آشپزی قرار گرفته و به عنوان غذای ممتاز شناخته می شوند، درحالی که بیشتر مردم فقط به طعم و کیفیت غذا و نوشیدنی توجه دارند و لزوما نیازی به صرف آن در رستوران های گرانقیمت و با برچسب ممتاز احساس نمی کنند. گردشگری غذایی نخبه گرا هم شاخه دیگری از صنعت گردشگری غذایی است که زیرمجموعه های متنوعی دارد و با هدف جست وجو و یافتن خوراکی ها و نوشیدنی های ممتاز مثل شکلات های خاص یا نوشیدنی های کمیاب انجام می شود. برگزاری جشنواره های غذا که در دهه اخیر در ایران بیشتر هم شده با تمرکز بر معرفی انواع غذاهای محلی و همچنین طرح رتبه بندی هتل ها و رستوران هایی که در زمینه سرو غذاهای محلی فعال هستند و چند سالی است در دستور کار قرار گرفته، تنها بخشی از راهکارهایی است که می تواند گردشگری غذا را در ایران به سمت حرفه ای شدن پیش ببرد. در این میان اما مسافرانی که از راه های دور و نزدیک می آیند تا تجربه ای منحصربه فرد از سفر را در خاطرات زندگی شان ثبت کنند شاید بیشترین تأثیر را در این زمینه داشته باشند، چراکه انتخاب آنها و توجه به غذاهای محلی و انعطاف پذیری بیشتر برای تجربه های جدید است که می تواند حتی دست اندرکاران تورهای مسافرتی را به این فکر بیندازد که برای جلب رضایت بیشتر مشتریان می توانند و باید به غذاهای محلی بیش از اینها توجه کنند.