روزنامه شهروند کد خبر: 87777 تاریخ خبر: ۱۳۹۵ چهارشنبه ۲۲ دي آیت‌الله هاشمی رفسنجانی از تاثیر بر روند قانونگذاری تا تشکیل و اداره مجمع تشخیص مصلحت نظام تشخیص مصلحتِ هاشمی شهروند حقوقي|خيل جمعيتِ عزادار امكان حركت را ناممكن كرده است. حضور ميليوني براي بدرقه مبارزِتاريخ ساز انقلاب نشان از شدت درد و اندوه مرگ نه فقط در دانشگاه تهران بلكه در سراسر خيابان انقلاب تا مرقد مطهر امام راحل و سراسر کشور دارد. این روزهاي پرحزن و اندوه درکنار عزاداری فرصت مناسبی است که با ابعاد گوناگون زندگی یار دیرین امام و رهبری آشنا شویم و نگاهي به زندگی حقوقي مرگ مردي بیندازیم كه 4 دهه نقش تأثيرگذاري در اداره كشور داشته است. هرچند او را همگان به عنوان چهره ای مبارز، سیاسی و بعضا اقتصادی می شناسند اما رویکرد تقنینی که او منشأ آنها بوده نیز، کم نیست. از تأثیر بر روند تدوین و تصویب قانون اساسی گرفته تا تشکیل و اداره مجمع تشخیص مصلحت نظام. در رابطه با نقش آیت الله در بحث تشخیص مصلحت نظام درکنار نگاه و تأثیر وی درتشکیل این مجمع داشته که باید به کارکردهای مفید این مجمع نیز توجه ویژه داشت. زمانی که اختلاف مجلس شورای اسلامی با شورای نگهبان قانون اساسی دربرخی موارد بالا می گرفت و شورای نگهبان تن به مصوبات مجلس نمی داد، حل کردن مشکل پیش آمده سخت بود. مجمع تشخیص مصلحت راهگشای حل مسائل بود و نقش میانجی حل اختلافات را داشت، البته یکی از دلایل این امر قدرت این مجمع درتصویب قوانین بود. <<قانون کار>>، <<قانون مبارزه با موادمخدر>>، <<قانون رفع برخی از موانع تولید و سرمایه گذاری صنعتی>> و... ازجمله قوانینی اند که محصول این مصلحت اندیشیِ تقنینی است. این نشانگر آن است که مجمع تشخیص مصلحت و خود شخص هاشمی، مصالح نظام سیاسی را شاخص تصمیمات خود قرار داده و به تصویب قانونی اقدام می کند که گره ای از مشکلات جامعه را باز کند. او به راستی مرد تصویب قوانین سخت و مهم بوده است و در بزنگاه های مهم تاریخی کشور با ایفای نقشی مهم توانسته گره های حقوقی بزرگی را باز کند. حال که هاشمی رفسنجانی دیگر در بین ما نیست، نگاهی بر زندگی حقوقی و آینده تشخیص مصلحت نظام بعد از او خالی از لطف نخواهد بود. سال ها در مسند قانونگذاری دکتر نعمت احمدی در گفت وگو با <<شهروند>>، در نقد زندگانی حقوقی این سیاستمدار گفت: آقای هاشمی ازهمان آغازین روزهای انقلاب که به شدت فضا انقلابی بود، پست مهم مسئولیت مجلس را به عهده گرفتند. من خودم به شخصه بارها شنیده ام که در ابتدا پست ریاست قوه قضائیه به ایشان پیشنهاد شد ولی به گفته خودشان به دلیل این که مدت زیادی را زندانی بوده اند و قوه قضائیه درهمه حال با بند و قانون و زندان سروکار دارد، این پست را نپذیرفتند. پس از آن زمانی که ریاست مجلس را به عهده گرفتند و متوجه شدند که قرار است قوانینی نوشته شود که مشی اعتدالی دارد، به همین دلیل در نگارش و تدوین قوانین نظارت کامل داشتند و جالب اینجاست که بدانید آقای هاشمی نخستین بار مدعی به وجود آمدن مجمع تشخیص مصلحت نظام پیش از بازنگری قانون اساسی بودند. این حقوقدان در ادامه به نحوه فعالیت مجمع تشخیص مصلحت نظام اشاره کرد و توضیح داد: همان طور که می دانید، نحوه عملکرد مجمع تشخیص مصلحت نظام طوری است؛ زمانی که بین مجلس شورای اسلامی و شورای نگهبان درمورد مصوبه ای اختلافی به وجود می آید، این طرح برای بازنگری به مجمع تشخیص مصلحت نظام ارجاع داده می شود. به طور مثال، شورای نگهبان مصوبه مجلس را مخالف با شرع و قانون اساسی می داند و مجلس هم اصرار به تصویب و اجرای مصوبه دارد و دراین صورت این مصوبه برای بازنگری و تصمیم گیری به مجمع تشخیص مصلحت می رود. احمدی با اشاره به نقش هاشمی رفسنجانی درتشکیل این مجمع خاطرنشان کرد: باید گفت که آقای هاشمی نخستین نفری بودند که با تأسیس مجمع تشخیص مصلحت نظام امکان انجام این کار و دستور آن را ازحضرت امام پیش ازبازنگری قانون اساسی خواستند. انقلابی معتدل وی ادامه داد: درحال حاضر کسانی که منتقد آقای هاشمی هستند، می گویند که ایشان در آغاز انقلاب نظریات اعتدالی امروز را نداشتند که با توجه به عملکرد ایشان به راحتی می توان فهمید، وضع برعکس آنچه که آنها می گویند، است و آقای هاشمی همیشه رفتار معتدلی داشتند و رفتار ایشان به دلیل خاصیت انقلاب که چرخ دنده های ظریفی دارد، و نمی توان گفت که رفتار ایشان در آغاز انقلاب که درحال زیروروکردن نظام پیشین و روی کارآمدن نظام جدید بود، باید با حال حاضر یکی باشد، زیرا این ذات انقلاب است. احمدی افزود: نقش بی بدیل آقای هاشمی درپایان یافتن جنگ را نمی توان هیچ وقت از یاد برد. ایشان در آن زمان از بزرگان و سرداران سپاه نامه ای برای تخمین هزینه ها و مدت زمان جنگ فرستادند و زمانی که اعداد و ارقام را دریافت کردند، متوجه شدند که با بودجه دولت همخوانی ندارد و با توجه به اعداد و ارقام پیشنهادی یک دولت باید تمام بودجه اش را صرف جنگ می کرد و به همین دلیل قطعنامه 598 را پذیرفتند و بعد از پذیرفتن نامه درجلسه آخری که با حضرت امام داشتند و صدای ایشان هم موجود است، گفتند که قطعنامه را می پذیرند و بعدا محاکمه می شوند که در ابتدا حضرت امام ظاهرا پیشنهاد آقای هاشمی را قبول کردند و پس از آن نپذیرفتند که ایشان محاکمه شوند. همین طور که می بینید، آقای هاشمی مشی اعتدالی داشت و همین کار ایشان یکی از دلایل مهمی بود که جنگ پایان یافت. 13 بار در مقام انتخاب ملت قرار گرفت وی با بیان این که آیت الله هاشمی رفسنجانی از ابتدا همه فکرشان این بود که هم با دنیا و هم در داخل کشور با همه تعامل داشته باشیم، افزود: اگر نگاهی به خطبه های نمازجمعه ای که ایشان برپا کرده و خوانده اند، بیندازیم؛ متوجه خواهید شد که ایشان هم چهره معتدل و تأثیرگذار و استثنایی درتاریخ و سیاست کشور بوده اند. آقای هاشمی 13بار روی ترازوی وزن کشی رأی مردم قرار گرفت و تقریبا هیچ دولت مردی در ایران نداریم که به اندازه ایشان خودش را درمعرض آرای مردم قرار دهد و اعتبار ایشان هم به همین دلیل بود و چون به رأی مردم باور داشتند، به حقوق شهروندی هم به طبع اعتقاد داشتند. شما در دوره ای که آقای احمدی نژاد 8 سال حکومت داشت و دولتش را تشکیل داد، اگر به آمار مراجعین دفتر مجمع تشخیص مصلحت نظام نگاه کنید، متوجه خواهید شد که از هرطیف و جناح سیاسی درمیان آنها وجود داشته است. انتخاب رئیس جدید با رهبری احمدی درپاسخ به این سوال، اکنون که ایشان دیگر در بین ما نیستند، رئیس تشخیص مصلحت نظام چگونه مشخص خواهند شد، گفت: رئیس تشخیص مصلحت نظام را رهبری تعیین می کنند. مجمع تشخیص مصلحت نظام در سال 68 با توجه به اصل 112 قانون اساسی برای حل اختلافات بین مجلس و شورای نگهبان، مشورت با رهبری و تعیین سیاست های کلان کشور تشکیل شد. ریاست این مجمع را برای یک دوره 5ساله، مقام معظم رهبری انتخاب می کند. اسفندماه امسال، دوره 5ساله آقای هاشمی تمام می شود و امسال با توجه به نبود آقای هاشمی، باید رهبری شخص دیگری را برای ریاست مجمع تعیین کنند. حال این که شخصی که مدنظر آقا باشد، همان خط مشی آقای هاشمی را داشته باشد، بستگی به نظر مقام معظم رهبری دارد. وی درباره چگونگی انتخاب اعضای مجمع تشخیص مصلحت نظام، گفت: مجمع تشخیص از دو دسته اعضا تشکیل می شود؛ یک دسته اعضایی که مقام معظم رهبری آنها را به مدت 5 سال تعیین می کند و اعضایی که با توجه به شغل و پستی که دارند، درمجمع هستند، مثل اعضای شورای نگهبان. اینها اعضای ثابت هستند. یک دسته از اعضا نیز با توجه به شغلی که دارند، بدون آن که منصوب شوند، درجلسات مجمع حضور دارند. وزیرانی که جلسه روز مجمع درباره حوزه فعالیت آنها درکشور باشد، درآن جلسه مربوطه از مجمع باید شرکت کنند. عملکرد هاشمی قدرتمند بود این وکیل پایه یک دادگستری با نظر به این که تاکنون کسی غیر از آقای هاشمی رئیس این مجمع نبوده است، ادامه داد: مجمع تعدادی اعضای ثابت دارد که برخی از آنها را مقام معظم رهبری تعیین می کند ازجمله رئیس. تاکنون مجمع تشخیص مصلحت نظام کسی را به غیر از آقای هاشمی بالای سر خودش ندیده است. از سال 68 که قانون اساسی بازنگری شد، تاکنون 27 سال است که آقای هاشمی رئیس مجمع تشخیص مصلحت بوده اند؛ از زمانی که مقام معظم رهبری، آقای هاشمی را به عنوان رئیس تشخیص مصلحت نظام تعیین کردند. نعمت احمدی عملکرد هاشمی در مجمع را قدرتمند خواند و اضافه کرد: خط مشی این مجمع را از ابتدا آقای هاشمی تدوین کرده اند. آقای هاشمی در مجمع قدرتمندانه عمل کردند. ایشان یک مرکز استراتژیک تأسیس کردند که تا مدت ها رئیس این مرکز آقای روحانی بودند تا زمانی که آقای روحانی رئیس جمهوری شدند و از آن زمان به بعد آقای ولایتی رئیس این مرکز شدند. آقای هاشمی با تشکیل این مرکز در مجمع، سیاست های کلان را نوشته و مشاوره های عالی به مقام معظم رهبری دادند. این خود نشان دهنده این است که آقای هاشمی یک شخص استراتژیک بسیار توانمندی بودند و با تشکیل این مرکز سیاست های کلان کشور را راهبردی کرد. این مرکز جزو یادگاری های آقای هاشمی برای این کشور است که باقی مانده است. در دوره ریاست مجلس آقای هاشمی، برابر با اصل 4 قانون اساسی قوانینی در کشور نوشته شدند که مطابق با اسلام باشند و افزون بر آن باید قوانین مصوب سابق هم با توجه به این اصل بازنگری می شدند. آقای هاشمی با درایت و مدیریتی خوب این قوانین را روزآمد و مدرن، بازنگری و تصویب کردند. نوشتن لوایح مهم وی در ادامه به دور دوم زندگی هاشمی اشاره کرد و گفت: در این دوران لوایحی که توسط ایشان تهیه و تصویب شد با توجه به تجربه ای که در دوران ریاست شان در مجلس به دست آورد، نظارت و اشراف کاملی بر لوایحی که در این دوره تهیه می شد، داشته باشد. آقای هاشمی باعث شد که دو برنامه توسعه 5 ساله در دوره ریاست جمهوری نوشته شد. هدایت سکان کشور جنگ زده نعمت احمدی در ادامه سخنان خود به دوران ریاست جمهوری آیت الله هاشمی رفسنجانی اشاره کرد و گفت: کافی است نگاهی به دوران ریاست ایشان بر قوه مجریه بیندازیم. بعد از پذیرش قطعنامه 598 و گرفتن سکان هدایت کشوری جنگ زده بسیار سخت بود. تعاملات بین المللی ما بسیار محدود و مخدوش بود. بعد از انقلاب شکوهمند اسلامی و جنگ و گروگانگیری روابط ما با کشورهای خارجی محدود بود. کشورهای غربی و عربی از صدام حمایت کرده و پشت او بودند. دشمن چهره ای منفی از ایران در دنیا تبلیغ می کرد. دوست و هم پیمان نداشتیم. از طرفی در بهمن 67 ماجرای سلمان رشدی رخ داده بود و کشورها ی غربی سفرای خود را از تهران فرا خوانده بودند. در این شرایط او بر مسند هدایت قوه مجریه نشست. در آن زمان امام رحلت کردند. او در مرداد سال 68 رئیس جمهوری ایران شد. در آن سال ها ما 5 استان تخریب شده داشتیم. وقتی جنگ تمام شد، جمعیت بزرگی از سربازان و سرداران در نیروی هوایی، دریایی، سپاه و بسیج در جبهه ها بودند. وی ادامه داد: آقای هاشمی می خواست سازندگی کند اما پول نداشتیم؛ شرکت ها، موسسات و کارخانجات و... تعطیل بودند یا در حالت ورشکسته قرار داشتند. فروش نفت کم بود؛ اما سازندگی آغاز و انجام شد. احمدی در ادامه خاطرنشان کرد: توسعه سیاسی که رئیس دولت اصلاحات نوید داد از صندوق انتخاباتی بیرون آمد که آقای هاشمی برگزار کرد؛ اما به یک باره ما به دوره غیرقابل دفاع ترین مقاطع تاریخی یعنی دوره آقای احمدی نژاد رسیدیم. دوره ای که آقای احمدی نژاد همه چیز را با دشمنی با آقای هاشمی انجام داد. پیروزی در انتخاباتش فقط با کوبیدن آقای هاشمی بود. انتخابات دور دوم را هم برد باز هم در مجلس و در مناظره تلویزيونی حملاتش به هاشمی ادامه یافت و حق دفاعی برای هاشمی قایل نشد. فرزندان هاشمی را مورد اتهام قرار داد و 8 سال علیه وی انواع تهمت ها و توهین ها به زبان آورده شد؛ در حالی که مشی اعتدالی آیت الله در این 8 سال ادامه یافت. یکی از این مخالفت هايي كه با آقای هاشمی شد یا تهدیداتی که علیه هاشمی شد، علیه هر سیاستمدار دیگری می شد، برای همیشه صحنه سیاست را ترک می کرد. برای مثال می گویم آقای ناطق نوری بعد از شکست در انتخابات 76 عطای سیاست را به لقایش بخشید و حتی زمانی که احمدی نژاد فرزندانش را متهم کرد، او قهر سیاسی کرد اما هاشمی همیشه ایستادگی کرد. قدردانی ملت از آیت الله وی در پایان به مراسم تشیيع جنازه دیروز آیت الله اشاره کرد و گفت: نتیجه زندگی هاشمی همین مراسم تشیيع جنازه ایشان بود که دیدیم. بعد از تشیيع جنازه امام خمینی(ره) چنین تجمع جمعیتی را تا کنون ندیده بودیم. حضور مردم قدردانی از آیت الله بود. از منتها علیه چپ تا منتها علیه راست در این مراسم بودند که نشان از منش اعتدالی وی دارد. او فردی قانونگرا و قانونمند بود و رفتار و منش اعتدالی او سبب محبوبیت وی شده بود.