روزنامه شهروند کد خبر: 86382 تاریخ خبر: ۱۳۹۵ سه شنبه ۷ دي مورت نفسگیر وزارت بهداشت: گیاه کنوکارپوس معروف به مورت آمریکایی عامل تنگی نفس خوزستانی‌ها پس از باران‌های پاییزی است طغیان فصلی آسم در اهواز به علت ترکیدن محصول گیاه مورت آمریکایی و پراکنده شدن آن در هواست مهتاب جودکی| پیش از این وقتی نفس اهوازی ها با نخستین بارش پاییزی می گرفت، همه می گفتند کار، کار گردوغباری است که یا از هورالعظیم برخاسته یا از عراق آمده است. گردوغبار هم اگرچه راه نفس مردم را می بست و همچنان می بندد و اگرچه مسئولان به باران اسیدی، ذرات نفتی و دی اکسید گوگرد هم مشکوک بودند اما حالا معلوم شده آنچه اهالی اهواز و بعضی شهرهای دیگر را هر پاییز به بیمارستان می کشاند، نه گردوغبار که <<موُرد آمریکایی>> است؛ گیاه غریبه ای که در یک دهه گذشته تنها برای زیباکردن شهر از کویت به اهواز آمد و عاقبت بلای جان مردم شد. انگشت های اتهام پیش از این هم به سمت گرده افشانی <<کنوکارپوس>> نشانه رفته بود و چندین و چند مقاله دانشگاهی نقش آن را تأیید می کرد اما همه چیز درحد نظریه بود. وزارت بهداشت به عنوان اصلی ترین متولی سلامت مردم که دراین مدت به اثر گرده افشانی <<موُرد آمریکایی>> یقین نداشت، درنهایت همین دیروز اعلام کرد که عامل تنگی نفس مردم خوزستان <<مورت آمریکایی>> است. گونه ای غیربومی که درصد بزرگی از فضای سبز شهر اهواز را پوشانده، سریع رشد می کند، همیشه سبز است، قد می کشد اما هر پاییز نفس می بُرد. اینطور که قائم مقام وزیر بهداشت، درمان و آموزش پزشکی عنوان کرده، در سال ٩٢ تا ٩٤ نزدیک به ٥٦ هزار نفر با نخستین باران راهی اورژانس های بیمارستان های خوزستان شده اند و از این تعداد ٢٦ هزار نفر فقط در سال ٩٤ به خاطر اختلال تنفسی به مراکزدرمانی رفته اند. براساس توضیح ایرج حریرچی یافته ها نشان می دهد که طغیان فصلی آسم بعد از نخستین باران رخ می دهد اما علت آن باران اسیدی، اکسیدهای نیتروژن، با مونوکسید کربن نیست بلکه ترکیدن محصول گیاه <<موُرد آمریکایی>> و پراکنده شدنش در هواست؛ گیاهی که <<البته آمریکایی نیست اما خوزستانی ها آن را به اسم <<موُرد آمریکایی>> می شناسند>>. او گفت که براساس تحقیقات مشخص شد علت بروز حساسیت، همین پوشش گیاهی غیربومی بود، هرچند ابتدای کار این مسأله را نمی پذیرفتند و حتی تئوری ما با مخالفت در مراکز علمی همراه شد ولی پس از آن تأیید شد. با این که شایعاتی از مرگ افراد به خاطر همین مشکل تنفسی شنیده می شد و این گفته ها در اخبار غیررسمی انعکاس پیدا می کرد اما به گفته حریرچی، این حساسیت ها در 4 سال اخیر هیچ فوتی درپی نداشته و برای درمان بهتر بیماران، پرداخت نقدی مراجعه کنندگان به بیمارستان های دولتی در شهرهای استان خوزستان پس از نخستین بارندگی پاییزی حذف شده است. امسال آمار مراجعه به بیمارستان ها در اهواز بیش از 88 درصد کاهش داشته و تنها 1565نفر با طغیان مشکل تنفسی به مراکزدرمانی کشانده شدند و مسئولان خود می گویند؛ دلیل این کاهش؛ <<کاهش غلظت مواد آلرژن با هرس شدید گیاه کارپوس>> بود. کار شهرداری بود مورت آمریکایی چطور پایش به اهواز باز شد؟ احمدرضا لاهیجان زاده، مدیرکل حفاظت محیط زیست خوزستان در گفت وگو با <<شهروند>> می گوید: کار شهرداری بود: <<12 سال پیش برای نخستین بار این گونه از کویت به اهواز وارد شد، شهرداری برای مبلمان شهری در بعضی مناطق کاشت؛ رشد خوبی داشت و 12ماه از سال سرسبز بود. از طرفی قابلیت شکل دهی و تزیین هم داشت و تولیدش راحت و ارزان بود؛ هم با بذر و هم با قلمه زدن کاشته می شد. کم کم در گلخانه ها زیاد شد و به همه جای شهر رفت. آن قدر که اکنون 70 درصد پوشش گیاهی شهر اهواز از این گونه پوشیده شده است؛ حتی بعضی می گویند، آمار از این هم بیشتر است. باقیمانده گونه های بومی اند.>> به گفته او، کنوکارپوس بعد از 3 تا 4 سال به سن گلدهی می رسد و می تواند تا 12متر ارتفاع بگیرد، وقتی قدش که تا 4متر می رسد، از فاز رویشی خارج و به فاز زایشی می رود. درهمین زمان، در یکی- دو باران اول آبان ماه گرده افشانی می کند و مشکل تنفسی پیش می آید. <<مشکل فقط برای یکی- دوبارش اول درفصل باران است؛ بعد از آن دیگر گرده ای در کار نیست. مثلا همین دیروز و پریروز باران شدیدی در اهواز بارید اما چون گلدهی تمام شده بود، اختلالات تنفسی تکرار نشد.>> 10 سال دیگر حذف می شود مسئولان محیط زیستی از دانشگاهی ها کمک گرفته اند و حل مسأله را در هرس کردن درختان دیده اند تا توان گلدهی از گیاه گرفته شود و پیش از باران راه گرده افشانی سد شود. لاهیجان زاده می گوید: <<موضوعی که حالا ازسوی وزارت بهداشت تأیید شده، را سال گذشته از زبان رئیس دانشگاه علوم پزشکی هم شنیدیم. از همان زمان گفته شد که به احتمال قوی گونه <<کنو کارپوس>> عامل اصلی اختلالات تنفسی پس از باران است. با این نتیجه گیری از یک سال پیش جلسات زیادی درتهران و شورای سلامت تشکیل شد تا مشکل طوری مدیریت شود که هم مسأله حل شود، هم به گونه آسیبی نرسد. این اداره هیچ وقت موافق جمع شدن درختان نبود.>> مدیر کل محیط زیست استان خوزستان ادامه می دهد: <<قرار براین شد که دانشکده کشاورزی دانشگاه چمران برای نحوه هرس کردن درختان گزارشی علمی به ما تحویل بدهد. این گزارش تیر امسال تهیه شد که نشان می داد، اگر <<موُرد آمریکایی>> با روش مورد نظر هرس شود، شرایط گلدهی را از دست خواهد داد و گرده افشانی بعد از این دردسر نخواهد بود.>> اکنون شهرداری کاشت 60 هزار گونه بومی درفاصله <<موُردهای آمریکایی>> را آغاز کرده تا به گفته لاهیجان زاده؛ به تدریج در فرآیندی 8 تا 10ساله بومی ها جایگزین درختچه های غیربومی شوند. براساس این دستورالعمل هرس در شهریور و مهرماه انجام می شود، روش به شهرداری ها ابلاغ و یک دوره هم انجام شده است. با این حال، همین موضوع هم خارج از حاشیه نبود؛ چراکه به گفته لاهیجانی اقداماتی خارج از چارچوب باعث اعتراض دانشگاه علوم پزشکی و فعالان محیط زیست شد: <<در واقع درختچه ها را بیش از حد هرس کرده بودند و تقریبا از نیمه قطعش کرده بودند. فعالان محیط زیست هم متذکر شدند.>> با این حال لاهیجان زاده می گوید؛ چون <<موُرد آمریکایی>> در هر ماه چند سانتیمتر رشد می کند، جای نگرانی ندارد و بعد از هرس به سرعت شرایطش به قبل باز میگردد و حتی سرزنده تر هم خواهد شد. شهرداری اعلام کرده که امسال بیش از 100 هزار درختچه کنوکارپوس را هرس کرده است. هرچند همین حالا اگر در اهواز بچرخید، هیچ اثری از هرس درختان نیست؛ و دلیل چیزی نیست جز رشد عجیب این گونه. او می گوید: <<البته امسال شهرداری کمبود تجهیزات داشت و برنامه اش دچار وقفه شد؛ هرچند کارش نتیجه داد. با این حال اگر به طور دقیق برنامه ریزی کند و هر سال به شکل منسجم هرس را پیگیری کند، از بحران عبور خواهیم کرد. در کنار این که بعضی نژادهای این درختچه هاعقیم است و گلدهی ندارد، متخصصان می گویند، اگر هرس هر سال تکرار شود، درختچه ها بعد از چند سالی توانایی گلدهی را از دست خواهند داد و در نتیجه می توان گونه های دیگری جایگزینشان کرد.>> ** آنچه حسین آخانی، پژوهشگر منابع طبیعی و گیاه شناس و استاد دانشگاه تهران بر آن تأکید دارد، جلوگیری از ورود گونه های غیربومی است که در آینده خطرزا خواهند بود. او به <<شهروند>> می گوید: <<بارها و بارها گفته ام و باز هم تأکید می کنم که باید نسبت به ورود گیاهان خارجی به شدت حساس باشیم چرا که اصولا گونه های خارجی چه گیاهی و چه جانوری می توانند مهاجم شود، تنوع گونه بومی را تحت تأثیر قرار دهند و آثار سوء غیرقابل انتظار داشته باشند؛ کمترین این آثار آلرژی است.>> او البته معتقد است که ادعای وزارت بهداشت درباره تأیید نظریه اثر گرده افشانی پس از باران در تنفس، نیازمند طی شدن مراحلی برای اثبات است: <<مسائل علمی چیزی نیست که در مصاحبه گفته شود و به تأیید برسد. گزارش وزارت بهداشت هم ابتدا باید در مجلات معتبر علمی داوری شود و در صورتی که صحت روش مورد بررسی تأیید شد، به وسیله داده های آماری آن تحقیق می توان به درستی گزارش اعتماد کرد.>> پژوهشگر منابع طبیعی و گیاه شناس ادامه می دهد: << من گزارش محکمی که نشان دهد این گیاه می تواند در فصل بارندگی باعث آلرژی شود ندیده ام. به جز یک سری گزارش پراکنده درباره پاکستان که همین گیاه <<کنوکارپوس>> ایجاد آلرژی کرده است. اما در این مورد هم مقالات همکاران پاکستانی یکی دو مورد بیشتر نبود والبته در مجلات علمی معتبر هم منتشر نشده بود که اطمینان دهد.>> آخانی تأیید و اثبات این نظریه را مهر تاییدی بر اصرار کارشناسان بر منع ورود گونه های غیربومی می داند و می گوید: <<اگر واقعا از نظر علمی این مسأله تأیید و اثبات شود، سپاسگزار خواهیم بود چون مهر تاییدی است بر نگرانی گذشته ما که بارها تکرارش کرده ایم. یعنی باید درباره دیگر واردات غیربومی هم تجدید نظر کرد.>> او با تأکید بر این که سازمان های مسئول به ویژه سازمان محیط زیست باید بیش از هر نهادی از ورود هر گونه خارجی ممانعت کنند، می گوید: <<در هر حال یک شبه نمی توان این درختچه ها را از اهواز حذف کرد، چون این خود خسارت به بار می آورد. به مدیریتی مدون احتیاج است تا به تدریج حذف و گونه بومی جایگزینش شود.>>