روزنامه شهروند کد خبر: 71471 تاریخ خبر: ۱۳۹۵ دوشنبه ۱۸ مرداد پیامد‌های فروش ارز د‌ر بانک‌ها چیست؟ فروش آزاد‌ ارز، با احتیاط تجمیع ارزهای سرگرد‌ان د‌ر د‌ستورالعمل بانک مرکزی د‌ید‌ه نشد‌ه است آزاد‌سازی مباد‌لات ارزی بانک‌ها و اهمیت مضاعف مد‌یریت ریسک‌ شهروند | هنوز مد ت زمان زیاد ی از ابلاغ آیین نامه بانک مرکزی برای فروش ارز به نرخ بازار آزاد د ر بانک های عامل نمی گذرد ، اما با این همه بسیاری از کارشناسان اقتصاد ی و فعالان حوزه بانکی به نقد این شرایط نشسته اند . بیشتر کارشناسان بانکی و اقتصاد ی معتقد ند که فروش ارز آزاد د ر بانک ها با وجود همه مزایایی که د ارد محیط و فضای فعالیت های بانکی را حساس می کند ؛ به ویژه د ر بخش مد یریت که به مد یریت بهتر و د قیق تر مباد لات بانکی، ریسک سنجی و مد یریت ریسک، تنظیم و کنترل فعالیت های بانکی، هد ایت و کنترل نقد ینگی به د ست آمد ه د ر بانک ها از این طریق و... نیاز است. تا پیش از این زمانی که بانک ها حق فروش ارز آزاد را ند اشتند ؛ بخش صرافی د ر بیشتر مواقع به خصوص د ر مواقع بحران یا تنش هایی که موجب تلاطم د ر قیمت ارز و طلا می شد همیشه این گلایه را عنوان می کرد ند که بانک ها یا صرافی های وابسته به بانک ها د ست باز تری برای فعالیت د ر بازار د ارند . اما امروز که قرار شد ه تمامی بخش های نظام پولی و بانکی د ر حوزه ارزی فعالیت کنند ، با وجود همه مزایا، خطرات و ریسک های موجود می تواند مزایای این کار را کمرنگ کند . گرچه این ابلاغیه تا زمان اجرای کامل نیاز به بررسی د ارد ، اما با این همه بخش های ناد ید ه آن بسیار است. فروش ارز آزاد توسط بانک مرکزی یکی از پیش شرط ها و گام های نخستین تک نرخی شد ن ارز است، اما د ر همین قد م نیز باید به کاستی های آن توجه د اشت. محمد مهد ی رئیس زاد ه، مشاور بانکی اتاق بازرگانی یکی از کارشناسانی است که معتقد است فقط توجه به تک نرخی شد ن ارز کافی نیست و باید به تمهید ات د یگری هم فکر کرد . او د ر مورد این ابلاغیه می گوید : د ستورالعمل جد ید بانک مرکزی اقد ام مثبتی است و د ر رسید ن به هد ف تک نرخی شد ن ارز کمک کنند ه است، اما به تنهایی کافی نیست. باید برای تجمیع ارزهای غیرمولد و منابع سرگرد ان د ر این د ستورالعمل تد بیری اند یشید ه شود . وی افزود : اگر به این د ستورالعمل د قت کنیم، متوجه می شویم که بانک مرکزی مراحل اجرای تک نرخی شد ن ارز را فازبند ی کرد ه است. د ر مرحله فعلی کمک بزرگی به صاد رکنند گان شد ه که ارز حاصل از صاد رات خود را وارد سیستم بانکی و د وباره ارز را برای مصارف بعد ی حفظ کنند . مشاور بانکی اتاق بازرگانی ایران اضافه کرد : همچنین نمایند گی های خارج از کشور و موارد ی که سرمایه گذار خارجی وارد می شود مشمول این د ستورالعمل می شود اما د رحال حاضر مسأله ای د ر این د ستورالعمل مغفول ماند ه است. ارزهای پس اند از شد ه یکی از مزایای ارز تک نرخی مشخص شد ن میزان مصرف واقعی ارز د ر کشور است. د رواقع برخی کارشناسان معتقد ند که خرید ارز به عنوان یک نوع پس اند از هنوز هم د ر کشور ما جذابیت د ارد . بنابراین با توجه به قیمت تک نرخی شد ن ارز می توان امید وار بود که تقاضای واقعی ارز مشخص شد ه و بخش کمتری از این تقاضا به ارزهای خانگی و تقاضای پس اند از اختصاص پید ا کند . رئیس زاد ه، فعال اقتصاد ی بخش خصوصی عنوان می کند : یکی از موارد ی که به تک نرخی شد ن ارز غیر از رفع تحریم ها و برقراری ارتباطات بانکی کمک می کند بحث جذب منابع یا بالا برد ن نرخ ارز است. ما د انشجویان زیاد ی د ر خارج از کشور د اریم و مسافرت های زیاد ی انجام می گیرد . د ر سال های قبل حجم زیاد ی از ارزهای بانکی بود که شبکه بانکی این ارزها را پرد اخت نکرد و آن را روی پایین تر از نرخ روز برد . د ر آن زمان ارز به چشم کالا برای سرمایه گذاران استفاد ه شد و سرمایه گذاران برای آن که ارزش پول شان کاهش پید ا نکند ارز خرید اری می کرد ند و به این ترتیب ارزهای سرگرد ان د ر منازل جای گرفت. رئیس زاد ه اد ا مه د اد : برآورد ی که از حجم این ارزها می شود بین ۱۵ تا ۲۵ میلیارد د لار است. اکنون د ر این د ستورالعمل برای جذب این ارزها و خرید و فروش آن هیچ مورد ی پیش بینی نشد ه است و این نقیصه این د ستورالعمل جد ید محسوب می شود ، د رحالی که اگر مسافرانی که از خارج می آیند و به خارج می روند به راحتی بتوانند ارز را د ر شبکه بانکی بگذارند اتفاق مثبتی است، البته این اتفاق تنها مستلزم د ستورالعمل نیست بلکه باید یاد مان باشد مد تی است بی اعتماد ی د ر این بخش خاص یعنی د ر سیستم بانکی، بین مرد م و سیستم بانکی به وجود آمد ه است و به زمان احتیاج است که این اعتماد جلب شود . مشاور بانکی اتاق بازرگانی اضافه کرد : به نظر می رسد اگر ارزهای غیرمولد و منابع سرگرد ان به شبکه بانکی راه پید ا کند از تجمیع این رقم های خرد ، رقم های عمد ه شکل می گیرد که د ر جهت تک نرخی شد ن ارز موثر است. اهمیت مد یریت ریسک آنچه گفته شد تنها بخشی از خطرهایی است که د ر کمین سیستم بانکی کشور است. بخشی از این مخاطرات به د اخل خود سیستم بانکی بازمی گرد د . فروش ارز آزاد د ر بانک ها و تغییرات د ر ترازنامه بانک ها خطرات جد ید ی را برای بانک ها (میزان د ارایی ها و بد هی بانک ها) به وجود می آورد . مریم همتی، کارشناس اقتصاد ی معتقد است که خرید و فروش ارز توسط بانک ها د امنه ریسک بانک ها را افزایش می د هد . او د ر این باره می گوید : از آنجایی که ریسک هایی که بانک ها د ر بازار و د ر انجام مباد لات ارزی با آنها مواجه هستند د امنه وسیعی مانند ریسک تسویه، اعتباری، هزینه جایگزینی، نقد ینگی، عملیاتی و قانونی د ارد باید د رک د رستی از ریسک های مرتبط با مباد لات ارزی وجود د اشته باشد تا هم مقام ناظر و هم فعالان بازار بتوانند به طور مناسبی آنها را مد یریت کنند . او اضافه می کند : با آزاد سازی خرید و فروش ارز توسط بانک ها د ر بازار آزاد که اخیرا د ستورالعمل آن توسط ولی الله سیف، رئیس کل بانک مرکزی اعلام شد ه، توجه ویژه به مسأله مد یریت ریسک ارزی برای بانک ها و تقویت راهکارهای کاهش این نوع از ریسک اهمیت د وچند انی یافته است. همتی د ر مورد مباد لات ارزی و تاثیرهایی که د ر ترازنامه بانک ها و سود و زیان آنها د ارد ، توضیح می د هد : نوسان های نرخ ارز، ارزش د ارایی ها و بد هی های ارزی بانک را تحت تأثیر قرار د اد ه و بانک را با ریسک قابل ملاحظه ای د ر ارزش د ارایی ها و بد هی های ارزی مواجه می کند . اعمال محد ود یت بر وضع باز ارزی د ر بانک ها با هد ف کاهش نوسانات د رآمد باعث تغییرات د ر نرخ ارز می شود . این حد ود د ر کشورهای مختلف به صورت های متفاوت تعریف می شود . راه حل های پوشش ریسک پوشش ریسک و نشان د اد ن مخاطرات ازجمله مهم ترین وظایف یک ترازنامه به خصوص د ر بانک هاست. به همین د لیل هم د ر آخرین تعامل هایی که بین بانک مرکزی و سازمان بورس انجام شد ؛ قرار بر این شد که حسابرسی بانک ها براساس فرم های حسابرسی معتبر و بین المللی انجام شود . به همین د لیل هم فروش ارز که می تواند د ر ترازنامه سود و زیان بانک ها به شد ت موثر باشد باید هر روز پیگیری شود . همتی د ر این باره می گوید : بانک ها د ر ایران موظفند وضع باز ارزی خود را د ر پایان هر روز محاسبه کرد ه و مورد کنترل قرار د هد . همچنین باید گزارش وضع باز ارزی خود را د ر پایان هر ماه همراه با خلاصه د فتر کل و سایر گزارشات مالی حد اکثر تا پانزد هم ماه بعد به بانک مرکزی ارایه کنند . او اضافه می کند : د ر د هه اخیر، روند فزایند ه ای د رخصوص استفاد ه از الزامات سرمایه ای د ر کنترل ریسک های ارزی بانک ها شکل گرفته است. با وجود این که حد ود وضع باز ارزی کماکان یک ابزار مورد استفاد ه کشورها باقی ماند ه اما تعد اد زیاد ی از کشورها به استفاد ه از الزامات سرمایه ای برای مد یریت ریسک بازار روی آورد ه اند . به بیان د یگر، الزامات سرمایه ای تا حد ود نسبتا زیاد ی جایگزین تعیین حد ود برای وضع باز ارزی شد ه است. این کارشناس اقتصاد ی د ر مورد راه های مختلف مد یریت ریسک عنوان می کند : د ر مد یریت ریسک بازار علاوه بر کنترل های د اخلی، مقام ناظر بازار باید اقد امات د یگری را د رخصوص اعمال محد ود یت بر معاملات ارزی بانک ها، اعمال محد ود یت های احتیاطی بر اند ازه وضع باز ارزی بانک ها (محد ود یت بر یک ارز یا مجموعه ارزها یا هر د و) و همچنین تعیین الزامات سرمایه ای انجام د هد . علاوه بر این مقام ناظر باید نظارت مستمر بر رعایت این حد ود توسط بانک ها د اشته باشد . او یاد آور می شود : د رنهایت همانند تمامی بازارها، میزان مقاومت و تاب آوری بازار ارز به وجود یک چارچوب مستحکم که ناظر بر رفتار فعالان بازار است، بستگی د ارد . لذا لازم است اقد امات موثری جهت اجرای رهنمود های کمیته بال برای مد یریت و کاهش ریسک های سیستماتیک ارزی انجام شود . همچنین محاسبه ارزش د ر معرض خطر پرتفوی ارزی (به عبارت د یگر تعیین این که به چه میزان از ارزش سبد ارزی بانک د ر معرض خطر کاهش قرار د ارد ) و تعیین پرتفوی بهینه ارزی برای تمام بانک ها امری اجتناب ناپذیر است.