روزنامه شهروند کد خبر: 189327 تاریخ خبر: ۱۳۹۹ يکشنبه ۱۲ مرداد گزارش مرکز بررسی‌های استراتژیک ریاست‌جمهوری درباره‌ درصد توزیع افراد تحت پوشش کمیته امداد در کشور منتشر شد پراکندگی مددجویان در جغرافیای ایران بیشترین خانوارهای تحت پوشش کمیته امداد، در شرق، جنوب و جنوب‌غرب کشور پراکنده شده‌اند [شهروند] <<حذف فقر و برقراری عدالت اجتماعی در کشور ایران با توجه به دستورات صریح دینی و قانونی در مقایسه با سایر کشورها از اهمیت بیشتری برخوردار است؛ به نحوی که از سال1357 به این سو نهادهای مدنی ـ رفاهی فراوانی در راستای ایجاد رفاه و توزیع خدمات عمومی به جامعه تأسیس شده است. یکی از مهم ترین این نهادها کمیته امداد امام خمینی(ره) است.>> این مقدمه متن گزارشی پژوهشی است که از سوی مرکز بررسی های استراتژیک ریاست جمهوری منتشر شده است. این گزارش پژوهشی درصدد آن است تا توزیع پراکندگی خانوارهای تحت پوشش کمیته امداد امام خمینی(ره) را بررسی کند که در سطح 421 شهرستان کشور به همبستگی آنها با عوامل اقتصادی (بیکاری ُبعد خانوار) و اجتماعی (نرخ روستانشینی و سطح سواد) می پردازد. داده های پژوهش از سالنامه آماری در سال 1394 و سرشماری عمومی سال 1395 استخراج شده است. یافته های پژوهش حاکی از آن است که بیشترین خانوارهای تحت پوشش کمیته امداد، در شرق، جنوب و جنوب غرب کشور پراکنده شده اند. همچنین یافته های شاخص موران سراسری(خودهمبستگی فضایی) نشان داد خانوارهای تحت پوشش کمیته امداد در سطح کشور به صورت خوشه ای توزیع شده اند. مطالعات تجربی و نظری در کشورهای در حال توسعه نشان داده است که با وجود افزایش نرخ رشد اقتصادی در طی سالیان گذشته هنوز هم این کشور ها درگیر فقر و مشکلات ناشی از آن هستند. <<در ایران بیشترین اقدامات حمایتی دولت به منظور گسترش عدالت اجتماعی برای حمایت از اقشار محروم و آسیب پذیر جامعه از طریق کمیته امداد امام خمینی (ره) صورت می پذیرد و دولت و متولیان امر همواره درصدد برآمده اند با تدوین مجموعه ای از سیاست های اقتصادی و بهره گیری از مکانیسم های اقتصادی، این اهداف و آرمان ها را به فعلیت درآورند.>> گزارش مرکز بررسی های استراتژیک ریاست جمهوری بر آن است که به دو سوال درباره 421 استان کشور پاسخ دهد. <<توزیع فضایی خانوارهای تحت پوشش کمیته امداد در سطح شهرستان های کشور چگونه است؟>> و پرسش بعدی این گزارش این است که آیا بین درصد خانوارهای تحت پوشش کمیته امداد در هر شهرستان کشور با نرخ روستانشینی، نرخ بیکاری و بُعد خانوار و درصد باسوادی همبستگی وجود دارد؟ در متن این پژوهش می خوانیم: بیشترین خانوارهای تحت پوشش کمیته امداد امام خمینی(ره) در شرق، جنوب و جنوب غرب کشور پراکنده شده اند. به عبارت دیگر استان های خراسان جنوبی، سیستان وبلوچستان، کهگیلویه وبویراحمد، لرستان و بخش هایی از استان ایلام، خوزستان و کرمانشاه بیشترین درصد خانوارهای تحت پوشش کمیته امداد را به خود اختصاص داده اند. ویژگی دیگر این شهرستان ها و استان ها این است که بیشتر در نواحی مرزی متمرکز شده اند و فاصله زیادی تا پایتخت کشور یعنی تهران دارند.>> براساس این پژوهش همه شهرستان های ایران از یک الگوی خاص فضایی پیروی نمی کنند. <<بخش هایی از استان های کرمانشاه، کردستان، سیستان وبلوچستان و هرمزگان از الگوی بالا به بالا پیروی می کنند؛ به عبارت دیگر با افزایش درصد بیکاری در این مناطق، درصد خانوارهای تحت پوشش نیز به طور معناداری افزایش می یابد. 11 شهرستان کشور در استان های سمنان، اصفهان، هرمزگان و مازندران از الگوی پایین به پایین پیروی می کنند. الگوی پایین به بالا را می توان در برخی از شهرستان های استان سیستان وبلوچستان، کرمان، هرمزگان و ایلام مشاهده کرد. در چهار شهرستان کشور در استان های ایلام و هرمزگان الگوی بالا به پایین حاکم است.>> بر اساس این گزارش پژوهشی مرکز بررسی های استراتژیک ریاست جمهوری، الگوی اول که در 41 شهرستان کشور واقع در استان های خراسان جنوبی، سیستان وبلوچستان، کرمان، هرمزگان، فارس و خوزستان شکل گرفته، الگوی بالا به بالاست. این الگو بیان می دارد که در این استان هم بُعد خانوار و هم درصد افراد تحت پوشش کمیته امداد بالاست. الگوی دوم، الگوی پایین به پایین است که 23 شهرستان کشور عمدتا واقع در استان های سمنان، گیلان و اصفهان از آن پیروی می کنند. این الگو بیان می دارد که در این بخش ها هر دو شاخص بُعد خانوار و درصد افراد تحت پوشش کمیته امداد پایین است و الگوی سوم نیز الگوی پایین به بالاست که این الگو نیز استان های خوزستان، بوشهر، هرمزگان و سیستان وبلوچستان را دربرگرفته است. چهار شهرستان واقع در استان های سمنان، گیلان، چهارمحال وبختیاری و کرمان نیز از الگوی چهارم یعنی الگوی بالا به پایین پیروی می کنند. در 327 شهرستان کشور نیز رابطه معناداری بین این دو متغیر وجود ندارد. بر اساس متن این پژوهش با افزایش ضریب باسوادی در این مناطق درصد خانوارهای تحت پوشش کمیته امداد به طور معناداری افزایش می یابد. <<در پنج شهرستان کشور نیز واقع در استان های سیستان وبلوچستان و ایلام الگوی پایین به پایین حاکم است. الگوی پایین به بالا را در 4/10 درصد شهرستان های کشور واقع در تهران، مازندران، البرز، قم، مرکزی، عمدتا یزد، اصفهان و هرمزگان می توان مشاهده کرد که نشان می دهد در این مناطق سطح سواد بالا و درصد افراد تحت پوشش پایین است.>> در ادامه پژوهش به بررسی همبستگی عوامل اقتصادی و اجتماعی با درصد توزیع خانوارهای تحت پوشش کمیته امداد در سطح کشور پرداخته شده است. <<همبستگی فضایی بین درصد بیکاری و درصد خانوارهای تحت پوشش کمیته امداد نشان دهنده شکل گیری چهار الگو در سطح شهرستان های کشور بود، به طوری که بخش هایی از استان های کرمانشاه، کردستان، سیستان و بلوچستان و هرمزگان از الگوی بالا به بالا پیروی می کنند. به عبارت دیگر با افزایش درصد بیکاری در این مناطق درصد خانوار تحت پوشش نیز به طور معناداری افزایش می یابد. 6/2 درصد از شهرستان های کشور در استان های سمنان، اصفهان، هرمزگان و مازندران از الگوی پایین به پایین پیروی می کنند. الگوی پایین به بالا را می توان در برخی از شهرستان های استان سیستان وبلوچستان، کرمان، هرمزگان و ایلام مشاهده کرد. در چهار شهرستان کشور نیز واقع در استان های ایلام و هرمزگان الگوی بالا به پایین حاکم است. عامل دوم اقتصادی که در این پژوهش استفاده شده، بُعد خانوار است>>. نتایج حاصل از نرخ روستانشینی نشان می دهد که درواقع الگوی بالا به بالا در 24 شهرستان کشور و عمدتا در استان های سیستان وبلوچستان، کرمان و هرمزگان شکل گرفته است. این الگو بیان می دارد که در این استان هم نرخ روستانشینی و هم درصد افراد تحت پوشش کمیته امداد بالاست. <<درباره مفهوم فقر در ادبیات اقتصادی دیدگاه های گوناگونی وجود دارد که می توان آنها را به سه دسته تقسیم کرد. یکی دیدگاه فقر مطلق که بر پایه سطح معینی از مصرف کالا یا مواد مورد نیاز بدن یا پول اندازه گیری می شود. دیگری فقر بر پایه احساس نیاز فرد که در چارچوب مفهوم هایی مانند فقر ذهنی، فقر نسبی، رفاه ذهنی و همچون اینها جای می گیرد. سوم هم در چارچوب فقر قابلیتی آورده می شود.>> در دیدگاه اسلامی، دیدگاه اندیشه وران شیعه بسیار نزدیک به هم است و می توان نظر آنها را یکسان دانست. بر پایه این نظر فقر اندازه ای از دارایی است که نتوان با آن نیازهای حد کفایت را برطرف کرد. حد کفایت نیز در شرایط گوناگون می تواند یکسان نباشد. اما اندیشه وران اهل سنت دیدگاه های یکسانی درباره اندازه فقر ندارند و دیدگاه های گوناگونی نزد آنها پذیرفته شده است که می توان در این دیدگاه ها اندازه کفایت، فقر مطلق، فقر نسبی و قابلیتی و مانند اینها را دید. <<در دیدگاه اسلامی فقر پدیده ای ناپسند است و همه افراد و دولت در یک کشور اسلامی وظیفه دارند در جهت کاهش فقر حرکت کنند؛ البته هیچ یک از اینها به معنای برابری انسان ها در دستیابی به امکانات نیست، بلکه در دیدگاه اسلامی وجود تفاوت های منطقی و اختیاری که ناشی از توانایی ها و کوشش فرد است، مورد تأیید است؛ پس افراد می توانند با کار و کوشش و دولت با اعمال سیاست های مناسب و حمایتی در جهت کاهش فقر در جامعه گام بردارند.>> این پژوهش تعریف فقر از منظر اقتصاد را چنین شرح می دهد: <<در ادبیات اقتصاد برای فقر علل مختلفی بیان شده که براساس دیدگاه مکاتب مختلف، متفاوت است که بخشی از آن به عناصر فرهنگی مانند قضا و قدری بودن، روحیه تنبلی و غیره یا خواست نظام های سیاسی برای عقب نگه داشتن برخی گروه ها بازمی گردد.>> بر اساس این متن در میان عناصر اقتصادي یکی از مهم ترین علل فقر در ادبیات اقتصاد شکست بازار است. <<گرچه تئوری بازار معتقد است که مکانیسم بازار در حالت رقابت کامل، بازار را به تعادل می رساند، اما در عمل مشاهده شده است که این مکانیسم موارد شکست و نقص دارد و علت وجود فقر، موارد شکست بازار است. این موارد شکست از یک طرف به خاطر رقابت ناقص، انحصار، ناکارایی بنگاه ها و افت کیفی تولیدات، عدم تحقق کارایی و به تبع آن عدم تحقق رفاه است که شکل می گیرد و از طرف دیگر به خاطر اطلاعات ناقص، ریسک ها و حوادث پیش بینی نشده و متأثرشده قدرت انتخاب، مخاطرات اخلاقی و انتخاب معکوس است.>> نقش دولت عامل دیگری است. <<دخالت دولت موجب برهم زدن تخصیص بهینه بازار در بخش تولید، توزیع و مصرف و باعث اخلال در نظام قیمت های نسبی، اخلال در تخصیص بهینه منابع و اخلال در توزیع بهینه ثروت می شود.>> می توان گفت که عوامل مختلفی از شرایط اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و زیست محیطی باعث می شوند فقر ادامه دار باشد و شدت یابد. << درصد توزیع افراد تحت پوشش کمیته امداد در سطح کشور نشان می دهد که دولت از نواحی مرزی کشور غفلت کرده و آنچنان که لازم بوده به آنها رسیدگی نکرده است و افراد زیادی در این مناطق تحت پوشش کمیته امداد و سایر نهادهای حمایتی هستند. همچنین در شهرستان هایی که درصد بیکاری، بُعد خانوار و نرخ روستانشینی بالا و سطح سواد پایین تری دارند، خانوارهای بیشتری مورد حمایت کمیته امداد قرار دارند، بنابراین لازم است که با شناسایی و شناخت این شهرستان ها تلاش کنیم وضع اقتصادی و اجتماعی آنها را بهبود بخشیم تا افراد تحت پوشش در این مناطق روزبه روز کمتر شوند.>> در پایان این پژوهش آمده است: <<در صورت عدم توجه به همین عوامل اقتصادی و اجتماعی در آینده نزدیک شاهد افزایش چشمگیر خانوارهای تحت پوشش کمیته امداد در همین مناطق و سایر شهرستان های کشور خواهیم بود. با توجه به نتایج تحقیق، پیشنهاداتی برای حل این مسائل ارایه می شود؛ توجه بیشتر و افزایش سطح سواد در مناطق و شهرستان هایی که در این زمینه در سطح پایین تری قرار دارند، بهبود وضع اشتغال و کاهش درصد بیکاری در مناطقی که افراد تحت پوشش زیادی دارند، همچنین شناسایی فرصت های اقتصادی و سرمایه گذاری در این مناطق و معرفی آنها به خانوارهای تحت پوشش و سایر خانوارها؛ توجه بیشتر به مناطق مرزی کشور و شهرستان هایی که نرخ روستانشینی بالایی دارند.