روزنامه شهروند کد خبر: 162587 تاریخ خبر: ۱۳۹۸ پنج شنبه ۲۶ ارديبهشت گزارشی درباره برنامه‌های تلویزیونی کشورهای مسلمان منطقه، فستیوال‌های خیابانی و برنامه‌های مفرح شهرهای این کشورها در ماه رمضان «عروس شاد ماه‌ها» شهروند| از دهه 70 تلویزیون، شلوغ ترین و پرترافیک ترین کنداکتور خود را در ماه رمضان تجربه می کند. در دو دهه اخیر شبکه های مختلف تلویزیونی در ماراتن نمایش سریال ها و برنامه های مناسبتی شرکت می کردند و سعی در میخکوب کردن مخاطب روبه روی جعبه جادویی داشتند تا آمارها از افزایش بینندگان در ماه رمضان بگویند. ماه رمضان فرصتی است برای تلویزیون و در این سال ها کم وبیش با این خلاقیت ها آشنا شده ایم؛ از <<ماه عسل>> که اواخر کارش با نقدهای زیادی روبه رو بود تا همین خلاقیت آخر شبکه پنج که سراغ سریال جونگ میونگ رفته و قید هزینه برنامه سازی مناسبتی را زده است. سیما، امسال در برنامه سازی و انتخاب سوژه ها و حتی انتخاب مجریان و کارشناسان و ... سلیقه متفاوتش را به نمایش گذاشته است؛ از برنامه <<عصر جدید>>، <<دعوت>> تا <<ماه ماه>> که قرار بود با اجرای بنیامین بهادری جای <<ماه عسل>> علیخانی را پر کند و حاشیه هایی را هم به دنبال داشت. حالا تلویزیون در صف اول نقدهاست؛ تلویزیونی که دیگر از برنامه های طنز و سریال های کمدی در آن خبری نیست و امسال با ژانر تاریخی و ملودرام اجتماعی- مذهبی خواسته نهایت تنوع و خلاقیتش را به نمایش بگذارد، اگرچه هنوز نتوانسته از نقدها به خودش بکاهد، چون هنوز این باور وجود دارد که جای برنامه های طنز دهه 80 در تلویزیون خالی است. وضعیت در دیگر کشورهای مسلمان چطور است؟ تلویزیون این کشورها در ماه رمضان چه برنامه هایی دارد و تنوع این برنامه ها چقدر است؟ برنامه های خیابانی و شاد چطور در این کشورها و در ماه رمضان اجرا می شود؟ در این گزارش سعی کرده ایم به این سوال پاسخ دهیم. نیت لی می سین <<رمضان، جشن است و عید فطر هم عید اصلی مردم ترکیه است. در ماه رمضان فستیوال های مختلف در مناطق مختلف شهر برگزار می شود.>> ساناز دوسالی است برای خواندن رشته پزشکی یکی از دانشگاه های استانبول را انتخاب کرده و سال اولی که ماه رمضان آن جا بوده، از تزیین خیابان ها به وجد آمده و برایش عجیب بوده که هنوز سنت های قدیمی ترکیه در میادین و پارک های مختلف در قالب برنامه های ویژه ماه رمضان اجرا می شود. <<همه چیز برایم عجیب بود، چون در مورد رسوم گذشته ایران از مادربزرگم شنیده بودم و بیشتر برایم حکم قصه هایی را داشتند که در گذشته های دور اتفاق افتاده بودند، اما در ترکیه هنوز این سنت ها اجرا می شوند و کودکان هم با این سنت ها آشنا هستند و این خیلی مهم است.>> وقتی صحبت به برنامه های تلویزیونی ماه رمضان می رسد، ساناز با خنده می پرسد منظورتان <<ماه عسل>> است که اشک آدم را در می آورد؟ <<برنامه های تلویزیونی ترکیه خیلی تغییر می کند. درواقع بیشترین شادی را فستیوال ها و شب نشینی ها ایجاد می کنند. البته از آنجایی که عید فطر، عید اصلی است حدود یک هفته تا 10روز تعطیلی رسمی است و همه جا جشن می گیرند تا اهمیت این عید حفظ شود.>> ساناز خاطره ای از سریال های دهه 80 و کمدی های آن دوران که طرفداران زیادی داشتند، ندارد و تنها برنامه طنزی که با آن خندیده را <<سریال پایتخت>> می داند: <<واقعا سریال سرگرم کننده ای بود. تلویزیون ترکیه برنامه های شادی برای ماه رمضان دارد. مجری برنامه ها لباس های شاد می پوشند و دکور برنامه ها هم تغییراتی به خود می بینند. به عنوان مثال مسابقه ای با ژانر طنز پخش می شود، سریال ها هم بیشتر تم طنز دارند یا موضوع آنها با اتفاقات شاد پیش می رود، البته برنامه های خاص احکام و سریال های اسلامی هم در میان برنامه ها به چشم می خورند، البته هیچ کدام وارد ژانر غم و اندوه نمی شوند.>> این دانشجوی رشته پزشکی، مسلمان بودن، نزدیکی های فرهنگی و داشتن باورهای دینی مشترک را وجه تشابه دو کشور ایران و ترکیه می داند، شباهتی که سبب شده در ماه رمضان برنامه های تلویزیونی هر دو کشور برنامه های مشابه با تم مذهبی داشته باشند: <<در طول ماه مبارك رمضان در تركيه برنامه هايى مخصوص رمضان در زمان افطار و سحر از شبكه هاى مختلف پخش مى شود. به طور معمول برنامه هايى با همراهى عالمان دينى كه از طرف مردم عادى مورد قبولند و در مورد اسلام اطلاعات زيادى دارند، پخش مى شود. اين برنامه ها هرساله هم لحظه افطار و سحر را به نمايش مى گذارند و هم سوال هاى بينندگان را پاسخ می دهند و خارج از اين، اطلاعات مختلف دينى زيادى را در اختيار مردم مى گذارند. در شبكه هاى مختلف در اين زمان قرآن خوانده شده، افراد ارزشمند و مختلفى میهمان برنامه ها شده و پخش زنده هايى از شهرهاى مختلف به برنامه وصل مى شوند. پخش زنده ها، شور شوق رمضان را که در شهرها در جريان است، به نمایش مى گذارند.>> ساناز با واژه <<سلطان 11ماه>> در ترکیه آشنا شده، نامی که ماه رمضان در میان مردم ترکیه به آن آوازه است: <<مردم ترکیه رمضان را عزیز می دانند و برای همین قبل از شروع رمضان، خیابان ها و مساجد شهر تزیین می شوند و مردم آمدن رمضان را به هم تبریک می گویند. مردم ترکیه مانند همه مسلمانان ماه رمضان را ماه میهمانی خدا می دانند و باورشان این است که همه باید از نعمت هایش برخوردار شوند و شاید برای همین هست. شهرداری <<آنکارا>> هرساله در 25 نقطه مختلف شهر بسته های موادغذایی و شوینده را همه روزه در ایام ماه مبارک رمضان در اختیار 400 هزار خانوار و خانواده های بی بضاعت قرار می دهد، البته شهرداری شهرهای دیگر هم سفره های طولانی افطار را پهن می کنند تا افراد بی بضاعت از آن استفاده کنند؛ به نظرم سنت زیبایی است.>> ساناز یکی از نکات قابل توجه خیابان های استانبول در ماه رمضان را همکاری پلیس برای آسودگی بیشتر مردم می داند: <<شب ها خیابان ها خیلی شلوغ است و تا چشم کار می کند اغذیه فروشی های سیار، دست فروش ها و گروه های موسیقی را می توان دید، علاوه بر این که مغازه ها و پاساژها هم باز هستند. شب های رمضان آن قدر برای مردم سرگرمی دارد که بتواند آنها را تا سحر در خیابان ها نگه دارد، البته با این همه ازدحام هیچ مشکلی پیش نمی آید، چون پلیس نهایت همکاری را دارد تا مبادا ترافیک در رفت وآمد مردم تعلل ایجاد کند. واقعا شب های رمضان استانبول، شهر زنده است و از گوشه وکنار آن صدای موسیقی و خنده مردم می آید.>> شب ها، این جا زنده است <<روزها همه جا تعطیل است و شب ها بعد از اذان همه مغازه ها و پاساژ ها کار خودشان را شروع می کنند.>> سحا متولد عراق است و دوسالی می شود در ایران زندگی می کند، اما ماه رمضان برمی گردد عراق پیش خانواده اش. <<ماه رمضان عراق را دوست دارم. اذان مغرب درواقع اعلام زندگی شبانه است و بیشتر مردم در خیابان ها هستند. مغازه ها بازند و یکی از تفریحات زن ها گشت وگذار در پاساژ هاست و مردها هم در کافه ها و قهوه خانه ها سرگرم قهوه خوردن و قلیان کشیدن و بازی هستند.>> سحا، ماه رمضان ایران و عراق را شبیه می داند، با یک تفاوت کوچک. <<ماه رمضان در عراق هم مثل ایران است، اما بیشتر مردم تا سحر در خیابان ها می مانند ولی مثل ترکیه آوازخوانی و موسیقی نیست و بیشتر بین مردم مسابقاتی برگزار می شود و زن ها هم خانه همسایه ها جمع می شوند و بگوبخند می کنند. در کنار برنامه های طنز، برنامه احکام را هم داریم که هرکدام در تایم خودشان پخش می شوند.>> چرا ماه رمضان به عراق برمی گردی؟ <<هم دیدارها تازه و هم این که دلم برای ماه های رمضان عراق تنگ می شود. ماه رمضان عید بزرگ ما است و برای همین اهمیت زیادی دارد و همه مردم عراق سعی می کنند به بهترین شکل ممکن آن را برگزار کنند. در گذشته که من کوچکتر بودم طبل زن ها، در هر محله شهروندان را بیدار می کردند. عید فطر خیلی برای مردم عراق مهم است و آن را باشکوه جشن می گیرند. ماه رمضان عراق و ایران یک تفاوت دارد آن هم شادبودن شان است. کشورهای عربی واقعا این ماه را با جشن ها، افطاری ها و دورهمی ها و مسابقاتی که در محله ها برگزار می شود، شاد می کنند، اما این مسأله در ایران به چشم نمی خورد.>> سحا یکی از تفاوت های بارز ایران و عراق در برپایی ماه رمضان را قیمت ها می داند: <<در ماه رمضان قیمت موادغذایی پایین می آید و تا چشم کار می کند، غذاهای خیابانی است که قیمت های پایین شان باعث می شود همه مردم بتوانند از آنها استفاده کنند. تفاوت بعدی در برنامه های تلویزیونی است. تلویزیون عراق هر سال برای ماه رمضان برنامه های شادی در نظر می گیرد. یکی از برنامه هایی که طرفدارهای زیادی دارد، فیلم طنز <<حامض حلو>> بعد از اذان مغرب پخش می شود. برنامه شرقیه و صومریه هم فیلم های خنده داری هستند و من فقط شرقیه را می بینم، البته برنامه های دیگر زیادی دارد که ویژه ماه رمضان هستند که بیشترشان شاد و خنده دارند.>> دوران کمدی ها و سریال هایی که تلویزیون را تکان دادند <<پسر آقای ستوده از فرانسه برای گذراندن تعطیلات نوروزی به ایران برمی گردد که خانواده اش متوجه می شوند ازدواج کرده و فرزند هم دارد و درنهایت اتفاقاتی باعث می شود او برای همیشه در ایران بماند>>، خلاصه نخستین سریال مناسبتی به کارگردانی خسرو ملکان در دهه 70. البته در سال های بعد <<حسن فتحی>> با <<همسایه ها>> وارد میدان شد و به مرور به عنوان کارگردان سریال های مخاطب پسند شناخته شد. اما او دهه 80 توانست با سریال هایی همچون <<گمگشته>>، <<یادداشت های کودکی>> و <<چراغ های خاموش>> مخاطبان زیادی را به خود جذب کند و عنوان دهه اوج سریال های مناسبتی را در یادها ثبت کند، اگرچه در میانه های همین دهه بود که <<سیروس مقدم>>، <<علیرضا افخمی>> و <<محمدحسین لطیفی>> با ساخت سریال های ماورایی-<<او یک فرشته بود>> و <<اغما>>- سعی کردند با جذب مخاطب ژانر سریال های مناسبتی را تغییر دهند، اگرچه به مذاق بسیاری از مخاطبان خوش نیامد و دلیل شان را فانتزی و تخیلی بودن آن عنوان کردند. یکی از کارگردانانی که موج کمدی سازی را در سریال های ماه رمضان ایجاد کرد <<رضا عطاران>> با سریال <<خانه به دوش>> بود؛ موجی که تنها چهار سال دوام آورد و با <<بزنگاه>> فروکش کرد. البته در همین سال ها بود که مخاطب تلویزیون پای دیدن <<صاحبدلان>>، <<شب دهم>> و <<میوه ممنوعه>> نشست. در دهه 80 تمام شبکه های تلویزیونی تصمیم گرفتند سریال مناسبتی بسازند و این گونه شد که مخاطب از افطار تا پاسی از شب از شبکه یک، به دو و بعد به سه و پنج مراجعه می کرد تا مبادا سریالی را از قلم بیندازد، فشردگی ای که معترضانی هم داشت، اما با این وجود کماکان این رویه تا اوایل دهه 90 به کار خود ادامه داد، ولی به مرور زمان این تب میان شبکه های مختلف فروکش کرد، تا جایی که <<شاید برای شما اتفاق بیفتد>> یا <<کلید اسرار>> جای خود را به سریال های مناسبتی بعضی شبکه ها دادند. درواقع در دهه 90 دیگر از اوج سریال های ماه رمضان خبری نبود و تنها چند سریال مانند <<دودکش>>، <<مادرانه>> و <<مدینه>> توانستند مخاطبان را طی ماه رمضان با خود همراه کنند، اگرچه <<پایتخت>> هم به نوبه خود در میان به یادماندنی ها قرار گرفت. رسوم مختلف رمضان *مالزی: <<بولان پوآسا>> نام محلی رمضان، مردم مالزی است. رمضان برای آنها تداعی گر شادی و عیدی سنتی است. عیدی که روز اولش در بسیاری از ایالت های مالزی همچون ملاکا، جوهور و کداش تعطیل رسمی است. یکی از جاذبه های رمضان در مالزی، بازارهای محلی است؛ بازارهایی با خوراکی های خوش طعم و غذاهای مختلف. فروشگاه های مالزی بعد از افطار بازند و پخش موسیقی های مذهبی شاد از رادیو، تلویزیون و کوچه ها به گوش می رسد. یکی از سنت های مالزی خانه تکانی و تغییر دکوراسیون منازل در ماه رمضان است، درواقع مردم مالزی سعی می کنند فضای عید به خانه و شهرشان بدهند. *امارات: جشن گرفتن ماه رمضان یکی از سنت های دیرپای امارات است. یکی از رسوم این ماه پوشاندن لباس مخصوص بر تن کودکان است که روی آن نخل طلا دوخته شده. برگزاری میهمانی های جمعی روی فرش هایی که به همین منظور در بعضی خیابان ها پهن می شود، شکوه خاصی به این ماه در کشور امارات می بخشد. *مصر: فانوس های رنگی، نماد رمضان در مصر است، برای همین بازار فانوس ها در این ماه داغ است و مردم از آنها برای تزیین خانه‏ها و کوچه‏ها استفاده می کنند. کودکان مصری هم با در دست داشتن این فانوس‏ها، سرودها و شعرهای معروف این ماه را می‏خوانند. شب زنده داری در قهوه خانه ها و خیمه های رمضانی و شرکت در مسابقه ها از تفریحات ماه رمضان در مصر است. در پایتخت مصر، قاهره جشن های مخصوصی برپا می شود که نزد مردم از ارزش و اهمیت خاصی برخوردار است؛ جشن هایی که از دوره فرعونیان، قبطانیان و اسلامیان باقی مانده است. *قطر: ماه رمضان در قطر با سنت های زیبا و جشن های دلنشین متعددی ازجمله جشن گرانگائو و شلیک توپ افطار همراه است. جشن النفله به مناسبت پیشواز رمضان برپا می شود، البته یکی از معروف ترین جشن های سنتی گرانگائو است که به کودکان و نوجوانان اختصاص پیدا می کند. در این جشن هر شرکت کننده دو سنگ کوچک در دست داشته و با کوبیدن هماهنگ آنها به یکدیگر نوعی موسیقی تولید شده که از آن به عنوان موسیقی جشن استفاده می شود تا سرودهای ویژه گرانگائو را با یکدیگر بخوانند. *سوریه: تمام رسوم مربوط به ماه رمضان در سوریه هم برگزار می شود، اگرچه داستان سرایی مختص خود سوریه است و از گذشته در این کشور رایج بوده است، البته در زمان ماه مبارک رمضان و حین اعلام ساعت افطار داستان سرایان به کوچه ها آمده اند و هر جا مردم بیشتر تردد کنند، آن نقطه را برای برگزاری مراسم خود انتخاب می کنند. *عمان: در نيمه اين ماه جشن <<قرانقشوه>> مي گيرند. در اين جشن همه كودكان به خيابان ها آمده و از خانه اي به خانه ديگر مي روند و شيريني و خوراكي هاي معروف را طلب مي كنند. اين جشن در مناطق ديگر عمان اسمي متفاوت دارد. مثلا <<تلميس>> كه اشاره به التماس و درخواست بچه ها براي دريافت شيريني است. از دوربین مخفی تا طنز بسیار کشورهای عربی به عیدفطر عید بزرگ می گویند و این نشانه ای است برای اهمیتی که برای ماه رمضان قایلند. یکی از ویژگی های بارز کشورهای عربی در این ماه اجرای برنامه های طنز و شاد برای مخاطبان است تا جایی که بیشترین سرمایه گذاری تلویزیون و برنامه ریزی دقیق آن به ماه رمضان اختصاص دارد. این شبکه ها در تمام روز برنامه های متنوعی دارند و از بعدازظهر تا سحر هر شبکه ای را مخاطب انتخاب کند، بی شک با برنامه ای سرگرم کننده روبه رو خواهد شد. یکی دیگر از ویژگی های این شبکه های تلویزیونی، داشتن برنامه های زنده در سحر است. یکی از ویژگی های دیگر این شبکه ها، پخش نشدن برنامه های رقص و کلیپ های موسیقی است و این مسأله برمی گردد به احترامی که برای این ماه قایل هستند، اگرچه تمام کنسرت های موسیقی در عیدفطر اجرایی می شوند. شبکه عربستان در ساعت 18:30 برنامه مخصوص افطار را شروع می کند، برنامه ای که تا سحر ادامه دارد و بارها تکرار می شود تا همه کشورهای عربی از آن بهره ببرند، چون ساعت افطار کشورهای عربی همزمان نیست. دوربین مخفی مشهور؛ یکی از برنامه های پرطرفدار شبکه های عربی برنامه دوربین مخفی است که توسط شبکه مصر تهیه می شود و به سایر شبکه ها فروخته می شود. این برنامه هر سال با تم متفاوت از سال گذشته برگزار می شود و برای جذب مخاطب از بازیگران مشهور در برنامه هایش استفاده می کند تا جایی که بازیگران مشهور زیادی از سراسر جهان به این برنامه دعوت شده اند. سریال ها؛ سریال های مصری و لبنانی طرفداران بسیاری دارد و در ماه رمضان این سریال ها با بازیگری خوانندگان مشهور و محبوب دو کشور جلوی دوربین می روند. سریال های سوری و لبنانی هم به همین میزان طرفدار دارند. در واقع بازیگران و کارگردانان این کشورها هر آن چه در چنته دارند را در ماه رمضان رو می کنند. مسابقات؛ مسابقات یکی از برنامه های ثابت شبکه های عربی هستند. مسابقاتی که بسیار هیجانی و سرگرم کننده اند و در طول اجرا مخاطب را با خود همراه می کنند. کارتن ها؛ در ماه رمضان کارتن های شبکه های عربی تم رمضانی به خود می گیرند. برنامه های طنز؛ تمام شبکه های عربی بی شک در لیست برنامه های ماه رمضان برنامه های طنز جالب دارند اما در این میان می توان برنامه طنز یکی از شبکه های عراق را نام برد. برنامه طنز این شبکه از کیفیتی برخوردار است که در هیچ شبکه دیگری نمی توان آن را یافت. تئاترهای طنز؛ قوی ترین تئاترهای طنز مختص عید فطر هستند؛ عیدی که کشورهای عربی از آن به عنوان عید بزرگ یاد می کنند و خرید شیرینی، عیدی دادن، لباس نوخریدن، خانه تکانی و... از آداب آن است که همه کشورهای عربی آن را به جا می آورند. برنامه های طنز این شبکه ها از چند روز مانده به عید فطر تبلیغ می شوند و بهترین و ناب ترین شان در عیدفطر به نمایش گذاشته می شوند. کشورهای مصر و کویت از سابقه داران و بنام های تئاتر طنزند و همیشه بهترین ها به این کشورها نسبت پیدا می کنند.