روزنامه شهروند کد خبر: 157268 تاریخ خبر: ۱۳۹۷ پنج شنبه ۲۳ اسفند از پلیس خُفیه تا ساواک شاید بتوان گفت تشکیلات پلیسی و امنیتی مطابق با استانداردهای روز دنیا از اواخر سلطنت ناصرالدین شاه قاجار بود که ‏در ایران استقرار یافت. البته تا پیش از آن نیز سازمان معروف به <<پلیس خفیه>> وظیفه حفاظت از جان شاه و سران کشوری ‏را برعهده داشتند که اساس این تشکیلات را نیز امیرکبیر بنیان گذاشته بود. تا پیش از سلطنت ناصرالدین شاه فکر تشکیل ‏یک نیروی نظامی امنیتی که علاوه بر رصد داخل، تهدیدات خارجی را نیز مدنظر قرار دهد به فکر هیچ حاکمی خطور ‏نکرده بود و کارها بر مدار سیستم <<کلانتر>> و <<داروغه>> به انجام می رسید. در اواخر حکمرانی ناصرالدین شاه و همچنین ‏در طول سلطنت جانشینان او که مصادف با باز شدن پای مستشاران خارجی به ایران بود، فکر راه اندازی یک تشکیلات ‏انتظامی جدای از پلیس در فکر دولتمردان ایرانی رسوخ کرد. تفکری که در دوره پهلوی اول در چهره <<پلیس سیاسی>> ‏متبلور شد و در دوره پهلوی دوم نهایتِ آن در قامت <<ساواک>> تجلی یافت.‏ اداره مخوف سوم ‏62 سال پیش در چنین روزی، برابر 23 اسفند 1335 خورشیدی، مجلس شورای ملی طرح تشکیل سازمان اطلاعات و ‏امنیت کشور، اختصارا <<ساواک>> را به تصویب رساند. شرح وظیفه اصلی ساواک مقابله با نفوذ خارجی و جاسوسی ‏دولت های بیگانه تعریف شده بود، اما این سازمان کم کم و در طول زمان، شناسایی و مقابله با مخالفان سلطنت و دودمان ‏پهلوی را به عنوان هدف نخست سرلوحه کار خود قرار داد. تا قبل از تأسیس ساواک، مسئولیت برقراری امنیت کشور بر ‏عهده اداره اطلاعات شهربانی قرار داشت که با تشکیل ساواک این مهم از شرح وظایف شهربانی برداشته شد. براساس ‏مصوبه مجلس شورای ملی ساواک زیر نظر نخست وزیری قرار داشت، اما رئیس آن را شخص شاه تعیین می کرد. ساواک ‏از 11 اداره مختلف تشکیل شده بود، اما در طول زمان اداره سوم آن که وظیفه سرکوبی عناصر ضد سلطنت را برعهده ‏داشت به اصلی ترین و پرکارترین اداره آن مبدل شد.‏ اعدام سه رئیس بنیان گذار و نخستین رئیس ساواک تیمسار تیمور بختیار بود که 14 سال پس از تأسیس این سازمان، در استان دیاله عراق و ‏به دست یکی از ماموران سازمانی که خود آن را پی ریزی کرده بود ترور شد. تعقیب و حذف مخالفان نظام سلطنتی را باید ‏مهمترین دل مشغولی ساواک در دهه های 40 و 50 خورشیدی قلمداد کرد. براساس آمار منتشره طی این سال ها فقط نزدیک به ‏‏400 مخالف مسلح طی درگیری مستقیم با ماموران این سازمان کشته شدند و نزدیک به 100 زندانی سیاسی نیز در طی ‏بازجویی جان خود را از دست دادند. با اوج گیری اعتراضات مردمی در سال 57 و پس از خروج شاه از ایران، دولت ‏شاپور بختیار با توجه به بدنامی غیرقابل تطهیر ساواک، این سازمان را منحل اعلام کرد. پس از پیروزی انقلاب اسلامی 3 ‏رئیس این سازمان بعد از تیمسار بختیار یعنی حسن پاکروان، نعمت الله نصیری و ناصر مقدم به حکم دادگاه انقلاب اعدام ‏شدند. ‏