روزنامه شهروند کد خبر: 119328 تاریخ خبر: ۱۳۹۶ سه شنبه ۱۴ آذر کارگردان «اورسون ولز صحبت می‌کند» از مستندش می‌گوید ستاره زیر ذره‌بین! عاطفه محرابی| <<اورسون ولز صحبت می کند>> مستند زندگی نامه ای است درباره زندگی اورسون ولز، کارگردان بزرگ سینمای کلاسیک که به کارگردانی نیما قلیزادگان روی پرده سینماهای گروه هنر و تجربه آمده است. این مستند که با استناد به فیلم های آرشیوی ساخته شده؛ چنان تصویر کاملی از ادوار گوناگون زندگی اورسون ولز ترسیم می کند که می توان آن را یک مرجع مناسب برای دوستداران سینمای کلاسیک در ایران نامید. در گفت وگوی پیش رو کارگردان اورسون ولز از این فیلم می گوید. به نظر می رسد بخش زیادی از فیلم <<اورسون ولز صحبت می کند>> را با پلان های آرشیوی ساخته اید؛ می شود بگویید این پلان ها چگونه و تحت چه مراحلی انتخاب شدند؟ بخش های آرشیوی این فیلم دو بخش گوناگون را شامل است که یک بخش فیلم های اورسون ولز و بخش دیگر مصاحبه های او را دربرمی گیرد. در این بین دسترسی به بخش مربوط به فیلم ها راحت بود، اما قسمتی که مربوط به مصاحبه های این کارگردان است و به خصوص مصاحبه های او در مجامع دانشگاهی به راحتی به دست نیامد، چراکه هرکدام از این مصاحبه ها در مکان ها و زمان های مختلفی به انجام رسیده بودند؛ یکی در دانشگاه پاریس، دیگری در دانشگاه هیوستون و... و البته بخشی از این مصاحبه ها هم روی نوارهای قدیمی وی اچ اس بودند که هم از نظر کیفی و هم دسترسی کار را دشوارتر می کرد. به همین دلیل هم هست که در فیلم از فرمت‎های مختلفی با کیفیت‎ های پایین و بالا استفاده شده است. بعضی از پلان ها هم مربوط به برنامه های تلویزیونی می شدند و روی نوارهای ریل قدیمی ضبط شده بودند. مثلا خبر فوت این کارگردان که در فیلم از آن استفاده شده است، ازجمله این پلان ها بود که فقط یک نسخه تلویزیونی از آن وجود داشت... از چه راه هایی برای یافتن این تصاویر استفاده کردید؟ از هر راهی که به ذهن تان می آید. اما در کل بیشتر از اقوامی که در کشور های خارجی چون آمریکا و فرانسه داشتم، کمک گرفتم تا این فیلم ها را جمع آوری کنم. ممکن است پیدا کردن خیلی از منابع در ایران کار بسیار سختی باشد، حتی در کتابخانه ملی خودمان هم به سختی امکان دارد منابع کافی برای موضوعی پیدا کنیم، ولی در آن کشور ها به راحتی این منابع قابل دسترس بود. من در یک ایمیل خواسته ام را برای آنها ارسال می کردم و آنها به راحتی و سریع یک نسخه را برایم ارسال می کردند. به همین سادگی. در اکثر مواقع هم این منابع را به شکل رایگان در اختیارم می گذاشتند. آیا خودتان فیلم را تا بدان حد دارای قابلیت استنادی می دانید که در داخل و خارج از ایران منبعی برای شناخت اورسون ولز باشد؟ نمی توان منکر این شد که غربی ها به هرحال شناخت بیشتری روی این شخصیت دارند. مثل استاد شجریان که با این که چهره ای شناخته شده و بین المللی است، اما قطعا در داخل ایران بیشتر از خارج با او آشنا هستند و منابع بیشتری از او در دسترس است. البته با توجه به تحقیقاتی که برای ساخت این فیلم انجام دادم، متوجه شدم مستندی که به شکل کامل و جامع به زندگینامه ولز بپردازد، وجود ندارد، چون این شخصیت آن قدر فعالیت های گسترده ای در زمینه های مختلف داشته که نمی شود در یک مستند به همه آنها پرداخت. برای همین اکثر مستند هایی که در کشور های خارجی درباره ولز ساخته شده اند، فقط روی یک موضوع از زندگی ولز تمرکز داشته اند. مثلا فقط روی سه فیلم آخر او فو کوس کرده اند یا درباره پشت صحنه همشهری کین فیلم ساخته اند. جواب ندادید... به هرحال شاید این فیلم برای خارجی ها منبع کافی به شمار نیاید، اما در کشور خودمان قضیه فرق می کند. پس از ساخته شدن این مستند، بسیاری از منتقدان خوب کشورمان که خیلی از آنها صاحب قلم و صاحب کرسی در دانشگاه های کشور هستند، فیلم را دیدند و از آن استقبال کردند. آنها از من خواستند پس از پایان اکران فیلم نسخه دی وی دی از آن را برای نمایش در کلاس ها در اختیارشان قرار دهم. لازم است به این نکته اشاره کنم نسخه ای که درحال حاضر اکران می شود، نسخه ای سینمایی از مجموعه مستند هایی است که درباره زندگی نامه اورسون ولز ساخته ام و نسخه اصلی که به عنوان مرجع می تواند مورد استفاده قرار بگیرد، پس از پایان اکران فیلم به شکل پنج فیلم یک ساعته که هرکدام حوزه متفاوتی از فعالیت های ولز را نشان می دهد، در شبکه نمایش خانگی توزیع خواهد شد. با توجه به این که در تیتراژ این مستند به منابع مکتوب که به زبان فارسی ترجمه شده و در کشور خودمان موجود است، اشاره کرده اید، آیا در طول تحقیقات خودتان با مواردی روبه‎رو شدید که این منابع فارسی با آنها متناقض باشد؟ متاسفانه در سینمای ایران فیلمسازانی را از سینمای کلاسیک مورد توجه قرار می دهند که سبک فیلمسازی آنها با سینمای ایران تفاوت دارد. مثلا ما در مورد موضوعات اجتماعی فیلم می سازیم و در مقابل فیلم های هیچکاک را مورد بررسی قرار می دهیم. به نظرم باید در مورد مطالعه سینمای کلاسیک نگاه مان را گسترده تر کنیم. هر هنری را که بخواهی در آن وارد شوی ابتدا باید نسبت به بزرگان کلاسیک آن عرصه آشنایی پیدا کنی و سبک شان را یاد بگیری. مثلا اگر موسیقی، نقاشی یا معماری بخوانید، نخستین کارتان این است که تاریخ آن هنر را ببینید یا بشنوید تا با آن آشنا شوید و به تدریج به هنر مدرن در آن رشته به خصوص برسید، ولی نمی دانم چرا سینماگران به این پروسه اهمیتی نمی دهند. انگار برای فیلمسازان یا دانشجویان سینمایی در کشور ما سینما تازه از سال ۲۰۰۰ به بعد معنا پیدا می کند. برای اثبات این حرف بگذارید برای تان درباره مصاحبه آزمایشی که از یک سری از آموزشگاه های سینمایی گرفتم، توضیح دهم که در پاسخ پرسش <<اورسون ولز کیست؟>> فقط یک نفر گفته بود اورسون ولز همان فیلمسازی است که همشهری کین را ساخته و مطمئنم آن یک نفر هم فیلم را ندیده و فقط اسم آن را شنیده است. این جای تأسف دارد که دانشجویان سینما در کشور ما یکی از بزرگترین کارگردانان تاریخ سینما در دنیا را نمی شناسند. بنابراین در چنین شرایطی مستند <<اورسون ولز صحبت می کند>> می تواند به بالا رفتن سطح آگاهی این دانشجویان کمک کند. اورسون ولز در ابتدای فیلم می گوید که من هیچ وقت از مسائل شخصی و خصوصی در زندگی ام صحبت نمی کنم و مواردی که دانستنش ضروری نیست را باز نمی کنم، در فیلم شما هم خیلی کم از زندگی خصوصی ولز اطلاعاتی دریافت می کنیم و بیشتر به زندگی نامه کاری او پرداخته شده است. چرا؟ ولز دراین باره گفته بود چیزهایی که دیگران در بیوگرافی ها می گویند من به کسی نمی گویم و چیزی که دوست دارم از من گفته شود، شکست ها و پیروزی هایم است و آدم هایی که با آنها در زندگی آشنا شدم یا کارهایی که انجام دادم. منظور او از این حرف این بود که دلش نمی خواهد مواردی که درباره زندگی شخصی و خصوصی اش بوده، زیر ذره بین قرار بگیرد. البته چنین چیزی عملی نیست، چراکه ولز شهرت فراوانی دارد و به همین واسطه چه بخواهد، چه نخواهد زیر ذره بین قرار می گیرد؛ به خصوص وقتی ازدواج دوم او با یک هنرپیشه معروف هالیوودی بوده است. برای ساخت این مستند به بازسازی یا استفاده از نظرات منتقدان سینمایی و مصاحبه با آنها هم فکر کردید یا از ابتدا قصد داشتید صرفا از منابع آرشیوی استفاده کنید؟ در ابتدا اصلا فکرش را هم نمی کردم که این مستند بتواند بیشتر از ۷۰ دقیقه بشود، ولی هرچقدر که جلوتر رفتم و منابع آرشیوی ام تکمیل تر شد، دیدم حتی با دو ساعت مستند هم نمی توانم حق مطلب را درباره ولز ادا کنم، برای همین بود که به فکر دو نسخه متفاوت افتادم که یکی به عنوان مرجع و دیگری به عنوان نسخه سینمایی مورد استفاده قرار بگیرد. در ابتدا که فکر می کردم این مستند بیشتر از ۷۰ دقیقه نخواهد شد به یک سری اساتید کارگردانی در ایران مثل بهمن فرمان آرا که به ولز نزدیک بود و با او مراوده داشت، مراجعه کردم و از ایشان خواستم برای ساخت این فیلم به من کمک کند. آقای فرمان آرا دوستی نزدیکی با ولز داشت و رابطه ولز با سینمای ایران به واسطه ایشان اتفاق افتاده بود؛ آنها قرار بود با هم فیلم کوروش کبیر را در ایران بسازند و برای ساخت این فیلم دنبال بودجه می گشتند و در فیلم هم به این موضوع اشاره شده است. بعدا که حجم آرشیو زیاد شد و دیدم که خود ولز به شکل کاملی درباره فعالیت و زندگی اش توضیح داده است، احساس کردم دیگر نیازی نیست از مصاحبه با دیگران در فیلم استفاده شود؛ چون کمبودی برای روایت زندگی نامه ولز وجود نداشت که بخواهیم با کمک شخص دیگری به جز خود فیلمساز درباره زندگی اش صحبت کنیم.