شیده لالمی| افزایش بوی فاضلاب و تعفن در بخشی از محله‌های غرب و شمال‌غربی تهران مردم را کلافه کرده است. آنها می‌گویند شدت بوی فاضلاب در هوا به‌حدی است که در این هوای گرم نه می‌توانند کولرهایشان را روشن و نه پنجره‌ها را باز کنند. شیوع بیماری‌های پوستی و بعضا چشمی در میان آنها، که منشأ آن گزیده شدن توسط پشه‌های آلوده بوده، نشان می‌دهد روان شدن فاضلاب انسانی در این منطقه از تهران علاوه بر بوی بد، مشکلات جدی برای سلامت انسان‌ها ایجاد کرده است.
چند هفته است ساکنان تعدادی از محله‌های شمال غربی تهران از افزایش بوی فاضلاب شکایت می‌کنند و در تماس با رسانه‌های مختلف از آنها می‌خواهند تا درباره این مشکل بنویسند. بویی که در بخشی از محله‌های شمال غربی تهران پیچیده، بوی تعفن شدیدی است که به گفته مردم روزهای تعطیل و شب‌ها بیشتر می‌شود و شدت آن به اندازه‌ای است که حتی سرنشینان خودروهای سواری که از بزرگراه‌های همت و شیخ فضل‌الله می‌گذرند هم آن را استشمام می‌کنند. دردسرهای این بو هفته گذشته، «احمد مسجدجامعی»، عضو شورای اسلامی شهر تهران را هم به این منطقه کشاند و او پس از بازدیدی از انحراف لوله فاضلاب دو هتل بزرگ تهران، یعنی هتل‌های اوین و آزادی و ورود فاضلاب آنها به رودخانه ونک خبر داد و گفت: «این مسأله شرایطی را برای مردم ایجاد کرده که بسیار آزاردهنده است.»
مردمی که مسجدجامعی از آنها حرف می‌زند عمدتا ساکنان ناحیه 2 شهرداری منطقه تهران و همچنین آن دسته از ساکنان شهرک غرب را شامل می‌شوند که خانه‌های آنها در نوار حاشیه‌ای شهرک غرب با بزرگراه شهید همت قرار گرفته است. نقطه اشتراک همه این خانهها نزدیکی نسبی با مسیل و درواقع رودخانه‌ای است که پس از گذر از منطقه اوین و درکه به سمت ونک می‌رود و همه آنها در ساعات مختلف روز به‌ویژه شب‌ها بوی فاضلاب به مشامشان می‌رسد و در هوای خانه‌هایشان می‌پیچد. به همین دلیل هم هست که این روزها که بوی فاضلاب بلند شده همه می‌گویند هر چه هست از همین کانال و رودخانه است که آب آن در بالادست آلوده شده و با خود بوی تعفن می‌آورد. این بالادست کجاست؟
بو از کجا می‌آید؟
شمال شهرک نیایش و در میانه خیابان شهید سوری، کمی پایین‌تر از مجتمع‌های سه‌گانه آتی‌ساز، باغ شاتوتی هست که دور آن را فنس‌های فلزی سبز رنگ کشیده‌اند. وسط این باغ در یک کلبه کوچک سرایداری «سعید»، که یک مهاجر افغان است به تنهایی زندگی می‌کند و کارش نظارت بر روند تصفیه فاضلابی است که از بالادست می‌آید. وسط باغ، فاضلاب در دو حوضچه بزرگ بدبوی سیاه رنگ هم می‌خورد و در کناره‌های حوضخانه فاضلاب و لجن و فضولات انسانی ایستاده است. آن طرف کولر فایر تصفیهخانه، مرحله دیگری از تصفیه آب را انجام می‌دهد و پس از آن آب وارد حوضچه‌های کلرزنی می‌شود و پس از کلرزنی، آب تصفیه شده وارد مسیل رودخانه می‌شود. این فرآیند را «سعید» نشانمان می‌دهد و می‌گوید: «ما فاضلاب خام را وارد رودخانه نمی‌کنیم. مردم می‌آیند این‌جا داد و بیداد می‌کنند اما شما خودتان ببینید آب نهایی که از این تصفیهخانه وارد رودخانه می‌شود شفاف است.» اتاقک کلرزنی این تصفیهخانه پر از بشکه‌های کلر با تاریخ مصرف روز است و دستگاه‌های تصفیه آب کار می‌کنند. همان زمانی که سعید توضیح می‌دهد که فرآیند تصفیه فاضلاب در این باغ شاتوت قدیمی چطور انجام می‌شود، گشت کلانتری محلی هم می‌رسد. یکی از ماموران پلیس می‌گوید: «این مسأله بو همیشگی است. بحث امسال نیست، سالهاست این مشکل وجود دارد. شب‌ها هم بیشتر می‌شود. شب‌ها که گشت می‌زنیم دیده‌ام که این دستگاه را خاموش کرده‌اند.»
ساکنان خانه‌های پیرامون این تصفیهخانه هم می‌گویند شب‌ها و روزهای تعطیل این دستگاه‌ها را خاموش می‌کنند اما «سعید»، نگهبان این باغ و کارگر تصفیهخانه می‌گوید: «این حرف‌ها را باور نکنید. این دستگاه‌ها همیشه روشن است مگر این‌که نقص فنی پیدا کند و برای تعمیرات لازم باشد که آنها را خاموش کنند.»
تصفیه‌خانه‌ای که وسط این باغ شاتوت به صورت سرباز فعالیت می‌کند، قبل از انقلاب 1357 برای تصفیه و دفع فاضلاب شهرک آتی‌ساز ساخته شد. آتی‌ساز یکی از شهرک‌هایی است که در زمان خود با استانداردهای دقیق شهرسازی و مهندسی با 23 برج 12 تا 28 طبقه و 2290 واحد مسکونی در سه فاز ساخته شد و یکی از بزرگترین مجتمع‌ها و شهرک‌های تهران است. فاضلاب این مجتمع بزرگ پس از ساخت و بهره‌برداری در همین باغ شاتوت تصفیه می‌شد و هنوز هم همین‌جا تصفیه می‌شود اما این تصفیهخانه نه چندان بزرگ نه فقط فاضلاب شهرک بزرگ آتی‌ساز که فاضلاب هتل‌های اوین و آزادی، مسجد حضرت الزهرا(س) و یک مجتمع مسکونی دیگر به نام مجتمع سامان را هم تصفیه می‌کند. اینها را «شاهماری»، مشاور حقوقی هتل آزادی به «شهروند»، می‌گوید. به گفته او بهره‌برداران از این تصفیهخانه برای اداره آن یک کمیته راهبردی تشکیل داده‌اند که متشکل از استفاده‌کنندگان فعلی آن مجموعه است و حتی یک مدیر اجرایی هم دارد. شاهماری گفت: «چند سال پیش تمام تجهیزات آن را هم بازسازی کردیم. البته میزان استفاده هتل‌ها 25درصد از ظرفیت این تصفیهخانه است و بقیه ظرفیت در اختیار سایر بهره‌برداران است و پیمانکار آن را اداره می‌کند و نباید مشکلی داشته باشد، مگر این‌که مشکلی پیدا کرده که ما مطلع نیستیم.»
این تصفیهخانه اما به تازگی مشکلاتی پیدا کرده است. از نقطه‌ای در باغ شاتوت، بوی بسیار تندی می‌آید. منشأ این بوی شدید و تهوع‌آور ضایعات، یکی از دستگاه‌های کولر فایر تصفیهخانه است که از یک‌سال پیش از کار افتاده، «سعید»، تنها کارگر تصفیه خانه به «شهروند»، می‌گوید: «این تصفیهخانه را آلمانی‌ها ساخته بودند. تجهیزاتش ایرانی نبود، چند‌سال قبل این کولر فایر به مجموعه اضافه شد اما کار نمی‌کند و خراب شده» داخل مخزن کولر فایر پر از فضولات و لجن بسیار متعفن و بدبوست و مگس‌ها و پشه‌ها روی این فضولات جشن و گردهمایی گستردهای دارند. به نظر می‌رسد بخشی از بوی شدیدی که در منطقه می‌پیچد از همین نقطه است اما نکته دیگری هم هست و آن نقص فنی در پره‌های حوضچه‌های تصفیهخانه است. «سعید»، دراین‌باره به «شهروند»، می‌گوید: «کوبلین یکی از حوضچه‌ها شکسته است. هر حوضچه 4 کوبلین دارد. یکی از کوبلین‌ها شکسته است و به همین دلیل آب خوب به هم نمی‌خورد و ضایعات می‌آید روی آب می‌ایستد و بوی تعفن در هوا پخش می‌شود و شاید هم اگر بو زیاد شده به همین دلیل بوده. آفتاب هم هست و گرما بوی بد را بیشتر می‌کند.»
آنطور که «سعید» می‌گوید، دو روز قبل پیمانکار آمده و برای تعمیرات جدید و رفع این مشکل اقدام کرده است.
جدا از این تصفیهخانه، پیگیری‌های «شهروند»، نشان می‌دهد منبع بوی بدی که در هفته‌های اخیر در بخشی از محله‌های اوین، شهرک غرب و سعادت‌آباد پیچیده ناشی از تصفیهخانه دیگری در تقاطع همت و شیخ فضل‌الله هم هست. این را «محسن پیرهادی»، عضو کمیسیون نظارت شورای شهر تهران به «شهروند»، می‌گوید: «بررسی‌هایی که ما انجام دادیم نشان می‌دهد این بوی بد ناشی از دو تصفیهخانه است یکی پایین برج‌های آتی‌ساز و بالای محله اسلام‌آباد و دیگری زیر پل شیخ فضل‌الله است که تصفیه فاضلاب شهرک غرب را انجام می‌دهد. هر دو تصفیهخانه، رو باز هستند و با افزایش گرمای هوا مشکلاتی را برای مردم ایجاد کرده‌اند. مسئولیت در این زمینه متوجه اداره آب و فاضلاب است و متاسفانه به‌رغم پیگیری‌های زیادی که انجام شده، هنوز کاری انجام نشده است و این شرایط هم زیبنده تهران نیست.»
بیماری‌های پوستی برای مردم
بوی بد برای منطقه
تصفیه روباز فاضلاب در خیابان سوری در منطقه 2 نه فقط باعث بوی بد که موجب رواج بیماری‌های پوستی در میان ساکنان این منطقه شده است. یکی از ساکنان این منطقه که زنی میانسال است، به«شهروند»، گفت: «بچه‌هایمان مریض شدند و ما دیگر نمی‌توانیم این‌جا زندگی کنیم. بوی فاضلاب خیلی شدید شده است. اغلب وقتی اعتراض می‌کنیم 20 روز تا یک ماه این بوی بعد کم و قطع می‌شود و باز دوباره بوی تعفن بالا می‌گیرد. با این بوی وحشتناک حتی میهمان نمی‌توانیم دعوت کنیم. الان برای دخترم می‌خواهد، خواستگار بیاید اصلا خجالت می‌کشیم به آنها بگوییم که بیایند.» صورت یکی دیگر از ساکنان هم جای تورم‌های قرمز کوچکی است که به گفته او پزشکان گفته‌اند دلیلش گزش یک پشه آلوده است. خودش می‌گوید: «700هزار تومان تا الان خرج درمان این تورمی شده که به چشمم هم سرایت کرده است.» جدای از این دستان بعضی از بچه‌ها، پر از برآمدگی‌های کوچک آبداری شبیه تاول است که برای آنها تشخیص مشابهی داده شده: «پشه گزیدگی یا گزش توسط یک حشره آلوده».
پیمانکاران آب و فاضلاب آمدند
در روزهای اخیر و با بالا گرفتن ماجرای بوی تعفن در این منطقه از تهران، اداره آب و فاضلاب واکنشی نشان نداده و تنها مدیر روابط عمومی آن دیروز در گفت‌وگویی با خبرآنلاین گفته بود فاضلاب منطقه وسیعی در این بخش از تهران مشکل دارد و آنها منتظرند مجوز حفاری برایشان صادر شود تا کار را شروع کنند.
برای مردمی که بوی تند فاضلاب این روزها آنها را کلافه کرده اما «علیرضا جعفری»، شهردار ناحیه 2 منطقه 2 خبرهای تازه‌ای دارد. او به «شهروند»، می‌گوید: «موضوع بحث فاضلاب بخش بزرگی از شهر است و نمی‌توان تصفیهخانه را تعطیل کرد. همیشه هم این‌طور نیست که بوی فاضلاب شدید باشد. بعضی روزها ازجمله همین جمعه‌ای که گذشت شدت بو بسیار زیاد و آزاردهنده بود اما به‌هرحال این ماشین‌های تصفیه خانه هم مکانیکی هستند و خراب می‌شوند. تا زمانی که شبکه اگو به این‌جا نرسد کاری نمی‌توانیم بکنیم.»
به گفته جعفری، سیستم‌های جدید تصفیه فاضلاب در شهرها رو باز نیست و این سیستم‌ها قدیمی است و پیامدهایی هم دارد ازجمله همین بوی آزاردهنده‌ای که در منطقه می‌پیچد.جعفری یک خبر خوب هم داشت. خبر خوب این‌که از هفته گذشته پیمانکاران اداره فاضلاب در منطقه و زیر پل ولایت مستقر شده‌اند: «از ما جا خواستند و الان هم پیمانکاران آب و فاضلاب در منطقه مستقرند و کار آغاز شده است.»
آنطور که جعفری می‌گوید خود آنها اعلام کرده‌اند که تا6 ماه دیگر این منطقه ازجمله همین مجتمع‌ها و هتل‌ها به شبکه فاضلاب شهری متصل خواهند شد اما جعفری می‌گوید احتمالا بیش از 6 ماه و شاید اتمام کار حدود یک سالی زمان ببرد.