سبک زندگی در روستاها، شهرها و استان های ما (بخش دوم)
 
ماه کلیدزنی، عشرخوانی و...
 
یکی از ویژگی‌های بارز مردم ایران‌زمین پایبندی و توجه به برگزاری آیین‌ها و آداب و رسوم خاص هر منطقه است. هر چند گاه عناصر فرهنگ ایرانی فراتر از مرزهای شهری، استانی و ملی است. در این میان ماه‌رمضان در برخی استان‌ها و شهر‌ها همراه با آدابی است که خانواده‌های ایرانی طی سالیان طولانی آن آداب و رسوم را حفظ کرده‌اند. آشنایی با این فرهنگ بومی می‌تواند گام‌موثری در ایجاد سبک زندگی مطابق با آموزه‌های ملی، بومی و مذهبی داشته باشد. رمضان از سال‌های دور تاکنون، در فرهنگ مردم از جایگاهی ممتاز برخوردار بوده و همواره آیین‌های ویژه‌ای در ارتباط با این ماه، در میان مردم کشورهای اسلامی‌ به اجرا درآمده است. آداب و رسوم ماه مبارک رمضان یکی از مباحث مهم فرهنگ مردم است که به واسطه قدمت خود، از قداست ویژه‌ای برخوردار است. متاسفانه در زندگی شهری و ماشینی، بسیاری از این سنت‌های زیبا به بوته فراموشی سپرده شده و بسیاری دیگر نیز کم‌رنگ‌تر شده‌اند و از آن‌جا که این رسوم زمینه‌ساز همبستگی در جامعه به‌ویژه در میان آحاد خانواده‌هاست، اهمیت فراوانی نیز دارد.
 

آداب ویژه
 ماه مبارک رمضان در استان کرمان
چند روز مانده به آغاز ماه مبارك رمضان، در نواحى مختلف استان مقدمات استقبال از اين ماه مبارك به طرق مختلفى شروع مى‏شود. مايحتاج ماه مبارك رمضان تهيه، ساعت‌هاى طاقچه‏اى شماته‏دار تعمير و آماده بهره‏بردارى مى‏شود.
در روستاهای کرمان يكى، دو روز مانده به ماه مبارك، از یک روحانى دعوت مى‏شود كه به آبادى آنها برود. دعوت از روحانى و اعزام مبلغ يكى از مهم‌ترين مقدمات اين ماه مبارك است. مردم آبادى اگر شخصى را بشناسند از او دعوت مى‏كنند كه به آبادى آنها برود، در غير اين صورت از سازمان تبليغات اسلامى شهرستان خود، تقاضاى روحانى مى‏کنند.
در اين ماه تمامى مساجد و حسينيه‏ها فعال هستند و معمولا بعدازظهرها در اين مساجد و حسينيه‏ها مراسم سخنرانى برگزار مى‏شود.
اكثر مردم آخرين روز ماه شعبان را جشن مى‏گيرند، در اين روز ضمن اينكه مردم دورهم جمع مى‏شوند، به شادی و شادمانى مى‏پردازند و خود را براى ماه‌رمضان آماده مى‏كنند. بسيارى از مردم در اين روز به باغ‌ها و گردشگاه‌هاى اطراف شهر و آبادى مى‏روند و به تفريح و برپايى مراسم خاصى مى‏پردازند. در بردسير كرمان روز آخر شعبان را روز سنگ‌اندازان مى‏گويند.
در استان كرمان، همراه با بزرگترها، كوچکترها نيز روزه مى‏گيرند. آنها سحرها بلند مى‏شوند و با بزرگترها سحرى مى‏خورند و درست موقع
اذان ظهر نيز غذايى مى‏خورند و ديگر تا غروب و اذان مغرب لب به چيزى نمى‏زنند. به اين نوع روزه بچه‏ها كله‌گنجشكى مى‏گويند.
اگر بچه‏اى روزه اولش باشد و تا غروب روزه‏دار باشد، موقع افطار، چيزى نمى‏خورد تا بزرگ خانواده به او سر‌روزه‏اى بدهد. سر‌روزه‏اى، هديه‏اى است كه پدر و مادر در قبال روزه اول به فرزندشان مى‏دهند. در رفسنجان اين سرروزه‏اى بيشتر يك درخت يا يك رديف درخت پسته است.
از آداب و رسوم ديگر ماه‌رمضان در استان كرمان، مى‏توان از «رسم‌الله رمضونى» و «كليدزنى» ياد كرد. رسم‌الله رمضونى در بيشتر شهرها و آبادي‌هاى كرمان انجام مى‏شود.
براى اجراى رسم‌الله رمضونى، جوانان و بچه‏هاى هر محله گردهمايى 5 تا 10نفره تشكيل مى‏دهند و از شب اول ماه‌رمضان، بعد از افطار، در خانه‏ها مى‏روند و اشعارى مى‏خوانند. هر گروه يك استاد و يك انباردار دارد. وظيفه استاد رهبرى گروه و خواندن اشعار است و انباردار جمع‏آورى هدايا را به عهده دارد. هدايا، يا پول است يا پسته يا خوراكى ديگر. در آخر شب، بچه‏هاى گروه در گوشه‏اى جمع مى‏شوند و هدايا را بين خود تقسيم مى‏كنند و به منازل خود برمى‏گردند. در بم كرمان به اين مراسم على‌جان جانى مى‏گويند. آنها در خانه‏ها مى‏خوانند:  
اول آمديم ز دولتخانه، بچه‏ها جواب مى‏دهند:
هو على جان، جان على جان،
هو على جان ناره مى‏باره چون دانه
هو على جان، جان على جان
سلام كردم كه سلامت باشى
هو على جان جان، على جان
به زير علم سبز محمد باشى
هو على جان جان، على جان
پس از خواندن اشعار اگر صاحبخانه نياز آنها را بدهد دسته‌جمعى مى‏گويند:  
تو كه دادى دانه نياز
پيش پيغمبر تو باشى سرفراز
اگر صاحبخانه به آنها چيزى ندهد. بچه‏ها در مذمت او ابياتى را مى‏خوانند. اين رسم در شهرستان رفسنجان و آبادي‌هاى آن نيز متداول است.
در كشكوئيه رفسنجان به اين رسم، بلبل على مى‏گويند. البته در كشكوئيه اين مراسم در شب‌هاى هفتم، هفدهم و بيست‌وهفتم برگزار و در زرند اين مراسم در شب‌هاى احياء انجام مى‏شود.
رسم كليدزنى در شب بيست‌وهفتم ماه رمضان، در رفسنجان برگزار مى‏شود. در اين مراسم بيشتر بيوه زنان، زنان بدون فرزند و دختران دم‌بخت شركت مى‏كنند. هر زن حاجتمندى، كمويى (غربالى) برمى‏دارد و داخل آن يك آينه و يك سورمه‌دان و مقدارى نبات مى‏گذارند و به در خانه‏هاى محله مى‏روند.
كليدزن‌ها رويشان را محكم مى‏پوشانند و كسى آنها را نمى‏شناسد. در هر خانه‏اى كه مى‏رسند با كليد چوبى كه همراه دارند به كمو يا در خانه مى‏كوبند.
زن صاحبخانه با شنيدن صداى تق‌تق، در را باز مى‏كند و بدون سوال مقدارى از نبات داخل كمو را در دهان مى‏گذارد و از سورمه به چشمش مى‏كشد. سپس مقدارى خوراكى يا پول در كمو مى‏ريزد. هركس از اين خوراكي‌هاى كليدزن‌ها بخورد، حاجتش برآورده مى‏شود. اين رسم تا پاسى از شب ادامه دارد. اين رسم در بردسير كرمان نيز وجود دارد.
در زرند نيز رسم كليدزنى وجود دارد با اين تفاوت كه در ايام آخر‌سال انجام مى‏شود.
در ليالى مبارك قدر يكى، دو ساعت بعد از اذان مغرب مردم در مساجد جمع مى‏شوند و به مناجات پروردگار مى‏پردازند. در اين شب‌ها معمولا سوره يس را قرائت می‌کنند. همچنين دعاى جوشن‌كبير و صغير و در بعضى جاها دعاى ابوحمزه‌ثمالى را قرائت مى‏كنند.
علاوه‌بر نمازهاى مخصوص اين شب‌ها، به اقامه نمازهاى قضا نيز مى‏پردازند و در پايان نيز با سرگرفتن قرآن و استغفار به درگاه الهى و زيارت اباعبدالله عليه‏السلام، مراسم را به اتمام رسانده و به منازل براى صرف سحرى برمى‏گردند.
علاوه‌بر اين، در شب‌هاى نوزدهم و بيست‌ويكم اين ماه به عزادارى در سوگ مولاى متقيان على‏بن‏ابى‏طالب عليه‏السلام مى‏پردازند.
در پايان ماه رمضان و فرارسيدن عيد فطر مردم به استقبال اين عيد سعيد مى‏روند.
در ايل بچاقچى، روز عيد فطر پس از اداى زکات فطر، كليه روزه‏داران در ساعت 8 صبح در مسجد و اگر مسجد نباشد در منزل كدخدا و ريش‌سفيد ايل، اجتماع كرده و نماز عيد را به امامت يكى از علما و فضلا اقامه مى‏كنند.
پس از پايان نماز از درگاه پروردگار يكتا، قبولى طاعات و عبادات را مسألت مى‏كنند و به يكديگر اين روز بزرگ را تبريك مى‏گويند. در مورد خوراكى‏هاى مردم كرمان در ماه رمضان بايد يادآور شويم كه غذاى مردم در اين ماه تفاوت زيادى با ساير ماه‌هاى‌سال ندارد. اما در برخى مناطق مثل بردسير قبل از رمضان غذاهايى را آماده مى‏كنند. در بردسير كرمان، چند روز قبل از ماه رمضان گوسفندى را كه چند ماه پروار كرده‏اند، مى‏كشند و گوشت آن را در ديگ مى‏پزند و در پوست همان گوسفند كه خوب تميز كرده و به شكل هميان درآورده‏اند و در محلى كه به آن «سختو» مى‏گويند، مى‏ريزند. «سختو» را در جاى خنكى مى‏گذارند و در ماه رمضان سحر و افطار از اين گوشت به‌عنوان قاتق استفاده مى‏كنند.
در بردسير همچنين همه روزه در ماه‌رمضان آشى که نامش روزه مى‏پزند. براى پختن اين آش، ابتدا مكانى را مثل مسجد يا حسينيه يا خانه‏اى درنظر مى‏گيرند. تعدادى ديگ و كاسه از خانه‏ها به امانت گرفته و چند نفر زن و مرد را براى پختن آش و تقسيم آن بين اهالى دعوت
 مى‏كنند.
همه‌روزه موادغذايى مثل گندم، برنج، روغن، پول و گوشت از خانه‏ها جمع مى‏شود و براى افطار آش مى‏پزند و بين خانه‏هاى آبادى تقسيم مى‏كنند.
در رفسنجان در شب بيست‌ويكم ماه رمضان، افطار «قاتق عدس» مى‏خورند و عقيده دارند، قاتق عدس، اشك چشم را زياد مى‏كند و آنها بهتر مى‏توانند براى امام على عليه‏السلام عزادارى و گريه كنند.
آداب ویژه
 ماه مبارک رمضان در استان قم
در ماه مبارك رمضان در اغلب مساجد و تكايا و بسيارى از خانه‏ها ختم قرآن برگزار مى‏شود. البته ختم قرآن تنها به ماه رمضان اختصاص ندارد و در تمام ماه‌هاى ‌سال برپا مى‏شود، اما در ماه رمضان صفا و جلوه‏اى ديگر دارد؛ مردها، زن‌ها و بچه‏ها هركدام جداگانه در مجالس ختم‌قرآن شركت مى‏كنند.
محل برگزارى ختم‌قرآن مردها، اغلب در مساجد است و محل برگزارى ختم‌قرآن زنان، در خانه‏ها است كه به صورت نوبتى در خانه شركت‌كنندگان برپا مى‏شود.
اگر ماه رمضان 30روز باشد، هر روز يك جزء از قرآن خوانده مى‏شود، اما اگر 29 روز باشد، 10 روز آخر ماه، هر روز چند آيه بيشتر خوانده مى‏شود.
افطارى‌دادن يكى از رسوم پسنديده است و آنهايى كه توانايى دارند يك يا چند روز از ماه رمضان را افطارى مى‏دهند و از روزه‌داران دعوت به عمل مى‏آورند. افطارى‌دادن ثواب بسيار دارد و بسيارى معتقدند، كسى كه افطارى مى‏دهد با ثواب روزه ميهمانانش شريك مى‏شود و خداوند اجر و مزد بسيار به او مى‏دهد.
آنان كه توانايى چندانى ندارند و نمى‏توانند از روزه‏داران پذيرايى كنند، خرما يا شربت يا نوعى شيرينى مثل زولبيا به مسجد مى‏برند و بين دو نماز مغرب و عشا از روزه‏داران پذيرايى مى‏كنند. شب‌هاى نوزدهم، بيست‌و‌يكم و بيست‌وسوم ماه مبارك رمضان كه مصادف با شب‌هاى قدر و ضربت‌خوردن و شهادت مولاى متقيان على عليه‏السلام است مردم تا سحر به عبادت، خواندن قرآن، دعا و سوگوارى مولاى متقيان مشغولند. بعضى در خانه و بسيارى در مسجد و قبور امامزادگان اعمال و مراسم احيا را به جا مى‏آورند.
حرم حضرت معصومه، مصلاى قدس، مسجد امام‌حسن عسگرى عليه‏السلام و مسجد جمكران از مكان‏هاى مهمى هستند كه مردم براى احيا به آن‌جا مى‏روند. مراسم احيا معمولا از ساعت 10 شب با سخنرانى و مداحى آغاز مى‏شود، سپس دعاى جوشن‌كبير خوانده مى‏شود و بعد، چراغ‏ها را خاموش مى‏كنند و قرآن‏ها را بر سر مى‏گذارند و پس از استغفار و طلب حاجت، مراسم به اتمام مى‏رسد و مردم براى خوردن سحرى به خانه‏هاى خود مى‏روند.  در مراسم احيا هنگام خواندن دعاى جوشن‌كبير، برخى زنان در حالى كه در دل‌شان دعا را زمزمه مى‏كنند، هنگام خواندن «الغوث...»، به نبات يا نقل يا قندى كه در دست دارند، مى‏دمند و بعد از مراسم، قند يا نبات را براى تبرك و شفا نگه مى‏دارند.
آداب ویژه
 ماه مبارک رمضان در استان هرمزگان
در ماه مبارك‌رمضان مردم يكپارچه براى انجام تكاليف شرعى آماده مى‏شوند و درجهت به جا آوردن اين وظايف، هر گروه و جامعه‏اى آداب و تشريفات خاصى دارد.
در گذشته براى بيدار شدن هنگام سحر، افرادى به نام جارچى، در محلات مى‏گشتند و بر طبل مى‏كوبيدند و شيپور مى‏زدند و در بعضى از منازل را مى‏زدند و بدين ترتيب مردم را براى سحرى بيدار مى‏كردند. امروزه نيز در برخى نواحى اين رسم وجود دارد و جارچى‏ها با كوبيدن بر طبل خود مردم را  بيدار مى‏كنند.
در جزيره قشم مردم بر اين عقيده‏اند كه دختران و پسران خردسال نيز بايد روزه بگيرند تا از همان اوان كودكى به روزه‏دارى عادت كنند و در جزيره قشم روزه كله‌گنجشكى مرسوم نيست و مردم به آن اعتقادى ندارند.در ماه مبارك رمضان برنامه‏هاى خاصى در مساجد برگزار مى‏شود. معمولا در بعدازظهرها بعد از نماز ظهر و شب‏ها بعد از اقامه نماز تراويح در مساجد مجلس سخنرانى برپا مى‏شود و واعظين درباره سيره نبوى به ايراد سخنرانى مى‏پردازند. يكى از برنامه‏هايى كه در مساجد برگزار مى‏شود چاوش‏خوانى است.
چاوش‏خوانى به صورت گروهى انجام مى‏گيرد. در ايام رمضان هرشب در مساجد اهل سنت نماز تراويح اقامه مى‏شود و سپس يك جزء قرآن قرائت مى‏شود.
قرآن‏خوانى شبانه به‌صورت دورخوانى با حلقه‌زدن به دور هم در مسجد هر محله و در منازل شهر و روستا توسط گروهى از جوانان و با حضور معلمان قرآن اجرا مى‏شود و هر شب يك تا سه جزء را ختم مى‏كنند. هر فردى كه در اين دورخوانى، سوره يس را قرائت کرد، بايد پس از ختم‌قرآن شيرينى تهيه و از جمع حاضر پذيرايى كند.
يكى از آداب پسنديده مردم اين استان در ايام رمضان ضيافت افطارى است. در ايام ماه مبارك، مردمى كه توانايى مالى دارند، ضيافت‏هاى افطارى برپا مى‏كنند و از عموم مردم دعوت مى‏شود. ميهمانان پس از تناول افطارى در نماز جماعت شركت كرده و براى ميزبان طلب غفران و رحمت مى‏کنند. با فرارسيدن نيمه‌ماه رمضان، مردم به پيشواز ليالى قدر مى‏روند. مردم اين استان به ويژه قشم، شب‏هاى 21، 22، 25، 27 و 29 رمضان را شب قدر مى‏دانند و در اين شب‏ها مردم به عبادت و احيا و طلب مغفرت مى‏پردازند. در شب نوزدهم و بيست‌ويكم ماه مبارك مردم اين استان اعم از شيعه و سنى به سوگوارى و عزادارى مى‏پردازند و بر ابن‌ملجم لعن و نفرين مى‏فرستند.
يكى ديگر از آداب ويژه ماه‌مبارك در بخش‏هايى از اين استان، سنت اعتكاف در دهه آخر ماه است. براى اين منظور عده‏اى از مردم در مسجد جامع‌شهر معتكف مى‏شوند و در آن‌جا به عبادت و راز و نياز با پروردگار خود مشغول مى‏شوند.
در شب‏هاى آخر ماه‌رمضان عمل خداحافظى با رمضان توسط مردان و زنان و در مساجد و منازل انجام مى‏شود. عمل خداحافظى در مساجد به‌صورت گروهى بعد از نمازهاى واجب و نافله از بلندگوى پخش مى‏شود. در مناجات سحرى نيز كه صورت انفرادى دارد و از بلندگوى مساجد پخش مى‏شود، عمل خداحافظى انجام مى‏گيرد.
در بعضى مناطق مثل بستك از شب هفدهم رمضان مراسم الوداع‏خوانى به صورت گروهى در منازل و مساجد برگزار مى‏شود. لازم به ذكر است كه معمولا افطارى در اين استان شامل خوردنى‏هايى نظير حلواى كسترد پودر (اروت)، فِرِنى، آبگوشت، پلو، عدس، زولبيا، حليم، ژله، رشته، سمبوسه، سوگو، شيربرنج و نان‏هاى محلى به نام نان خمير (نان كپك)، نان توشى، نان چوبه، نان ليهى، نان رخته، نان پكاره و نان تخم‌مرغى مى‏شود.
آداب و رسوم ماه رمضان
 در استان گیلان
در ماه مبارک رمضان رسم پسندیده و شایسته‌ای در بخش‌های کوهستانی استان گیلان رواج دارد بدین‌شکل که بچه‌های نوجوان خانواده که برای نخستین‌بار روزه می‌گیرند از سوی پدربزرگ یا پدر خانواده مورد تشویق قرار می‌گیرند.
در مناطق کوهستانی که مردم بیشتر دامدار هستند و زندگی آنها وابسته به پرورش دام است، نوجوان بعد از خوردن سحری و خواندن نماز صبح اولین روزه زندگی خود را می‌گیرد.
پدربزرگ یا پدر خانواده در نزدیکی‌های اذان مغرب از مادر خانواده می‌پرسد که آیا روزه را کامل گرفته است یا نه؟ اگر جواب مثبت شد، پدربزرگ یا پدر خانواده نصف سهم گاو و گوساله را به‌نام نوجوان روزه‌دار می‌کند و قبل از افطار دست او را می‌گیرد و به طرف طویله می‌برد، گاوی که با او شریک شده را به نوجوان نشان می‌دهد، پاداش نوجوان روزه‌دار قبل از افطار به او داده می‌شود با شنیدن بانگ «سحرشده خواب نمانید» می‌توان تشخیص داد که این‌جا گیلان است. به وقت سحر هنوز هم این بانگ از گلدسته‌ مساجد و بام برخی خانه‌ها، هنگام سحر و بیداری اعلام می‌‌شود تا کسی خواب نماند.
در برخی نقاط گیلان هم مردم در سالیان گذشته هنگام سحر گوش به بانگ خروس سفید می‌‌دادند و با نخستین آواز خروس از جا برمی‌‌خاستند و با آواز دوم خروس غذایشان را روی آتش می‌گذاشتند و با آواز سوم غذا می‌خوردند. در گذشته‌‌های دور آواز خروس سفید را در گیلان خوش‌یمن می‌‌دانستند و در مرغدانی‌های اغلب خانه‌‌های روستایی حداقل یک خروس سفید پیدا می‌‌شد.
از دیگر رسوم منسوخ شده گیلان در ماه رمضان تنظیم وقت سحر با ستاره میزان است. برخی از کوه‌نشینان گیلان چشم بر ستاره میزان یا ششه داشتند که مجموعه شش ستاره است که وقتی از شرق آسمان طلوع می‌کند زمان بیداری است و چون یک‌سوم آسمان را طی کند غذا بر آتش می‌‌نهند و وقتی در افق مغرب غروب کرد، دیگر باید دست از طعام خوردن بکشند که در هر دومورد تقسیم سه‌گانه زمان قابل‌توجه است.
از آن‌جا که در گذشته وسایل ارتباط جمعی مانند رادیو، تلویزیون و حتی ساعت وجود نداشت، مردم گیلان با استفاده از روش‌های مختلف ازجمله «ستاره‌شب» که به ستاره‌شام معروف است، صدای شلیک تیر، صدای زنگ، آواز خروس که در اصطلاح محلی به آن سوکله‌ سوم (خروس‌‌خوان)‌ می‌‌گویند‌ از خواب بیدار می‌‌شدند. اما امروز با استفاده از وسایل ارتباط‌جمعی زمان سحر را تشخیص می‌دهند و در زمانی که از خواب برمی‌‌خیزند،‌ صدای مناجات از مساجد به گوش می‌‌رسد.
«عشرخوانی»
در روزهای ماه رمضان گیلان مرسوم است
بعد از مناجات، دعای سحر می‌‌خوانند و اذان می‌‌گویند و اغلب برای نماز صبح به مساجد می‌‌روند. بعد از نماز صبح به خانه برمی‌گردند و تا ساعت 10صبح می‌خوابند. سپس مردها به دنبال کار روزانه می‌‌روند و زن‌های محله در خانه‌‌ای جمع می‌شوند و «عشرخوانی» (قرآن‌خوانی)‌ می‌‌کنند. مردم بعد از انجام فرایض نماز ظهر و عصر را بدون وقفه می‌‌خوانند و به خانه برمی‌گردند و می‌‌خوابند. یکی، دو ساعت مانده به افطار بیدار می‌شوند و به مسجد می‌روند و بعد از نماز مغرب و عشا افطار می‌‌کنند.
در گذشته روزه‌داران با تاریک‌شدن هوا یا به قول محلی‌ها با گرگ‌ومیش شدن هوا یعنی زمانی که تشخیص گرگ از میش مشکل می‌شد یا اولین بانگ خروس (سوکله اول)‌ افطار می‌‌کردند و در شهر رشت و توابع آن با صدای توپی که هر روز موقع افطار شلیک می‌شد، افطار می‌‌کردند.
امروز مردم گیلان نخست با نمک یا چای یا آب داغ روزه خود را باز می‌کنند و غذاهای مرسوم افطار آنها نان، پنیر و سبزی‌خوردن، لوبیا پخته،‌ کباب، ‌آش‌کشک، شامی، فرنی و حلوا است. برای افطار نیز در گیلان رسم‌هایی وجود دارد. افطاری‌دادن به‌عنوان نذری و دعوت از خویشاوندان عروس یا داماد به‌ویژه در دوران نامزدی تقریبا در تمام نقاط استان گیلان در ماه مبارک رمضان معمول است. در برخی مناطق و روستاهای استان گیلان برای خیرات به اصطلاح «احسان آش» می‌‌پزند و «افطار آشی» می‌‌دهند.
بعد از افطار بچه‌‌های کوچک و عده‌ای از زنان و مردان می‌‌خوابند،‌ گروهی به حمام می‌‌روند ولی در حدود 50‌درصد مردم شهر اعم از مردان، نوجوانان و پیران به خیابان می‌‌آیند یا در چایخانه‌ها، مغازه دوستان و آشنایان می‌‌نشینند.
 جنب‌وجوش و گردش مردم در شب‌های ماه رمضان گیلان بیش از روزهاست
شاید گیلان تنها منطقه ایران باشد که جنب‌وجوش و گردش مردم در شب‌های ماه رمضان بیش از روزهای آن است. آلبالو، ذغال اخته، آلو و انجیر خیس‌ کرده به مقدار زیاد عرضه و خورده می‌‌شود، تقریبا کمتر کسی است که بعد از افطار به خیابان و بازار بیاید و انجیر و آلبالوی خیس‌کرده نخورد.
نیم‌ساعت بعد از افطار بچه‌های بزرگتر زولبیا، بامیه و رشته‌خشکار را در سینی می‌‌چینند و برای فروش در کوچه‌‌ها به‌راه می‌‌افتند و عده‌ای نیز پس از صرف افطاری به مسجد می‌‌روند و به سخنان واعظ یا امام جماعت گوش می‌‌دهند.
یکی از مراسم رمضان دعوت از آشنایان و فامیل هنگام افطاری است که در برخی مناطق اهالی از یکدیگر در مسجد برای افطار پذیرایی می‌‌کنند و در روز میلاد امام حسن(ع) در پانزدهم ماه رمضان کسانی که نذری دارند، ‌آش و رشته ‌خشکار بین مردم پخش می‌کنند.
همچنین ‌آش نذری حضرت فاطمه زهرا(س)، کوکو، خرما،‌ رشته‌خشکار، شیر،‌ فرنی و آبگوشت نیز از غذاهای افطاری گیلانی‌هاست.
یکی از آداب ماه رمضان دعوت از یک روحانی از سوی هیأت‌امنای مساجد روستاها از شهرهای بزرگ است، اهالی از قبل برای روحانی، خانه‌‌ای در روستا یا شهر اجاره می‌‌کنند و اجاره‌خانه و غذای او را هیأت امنا تهیه می‌کند، بین دو نماز ظهر و عصر یک‌نفر از زنان و مردان از تمام نمازگزاران پولی به‌عنوان «مال‌امام» برای ساخت و تعمیرات مساجد و تأمین مخارج روحانی جمع می‌کنند.


 
http://shahrvand-newspaper.ir/News/Main/35458/ماه-کلیدزنی،-عشرخوانی-و