زهرا مشتاق روزنامه‌نگار
استان پهناور سیستان‌وبلوچستان پس از سال‌ها خشکسالی هولناک و از دست‌رفتن بخش مهمی از کشاورزی، دامداری و باغ‌های میوه‌های گرمسیری به طور مشخص از دی سال ۹۸ و با وقوع سیل قدم به ترسالی گذاشته است. بارندگی‌هایی که به تناوب تاکنون نیز ادامه داشته و کشاورزان را به‌رغم تحمل صدمات سنگین ناشی از سیل به ادامه حیات روستایی امیدوار کرده است.
اکنون نیز سامانه «مونسون» پس از گذر از هندوستان و پاکستان به ایران و سیستان‌وبلوچستان رسیده و «کاجو» یکی از بزرگ‌ترین رودخانه‌های این استان را با ۲۶۰کیلومتر طول به طغیان کشانده است. همان راه‌های نیم‌بند روستایی بسته شده و مردم ۳۷ روستا با جمعیتی بالغ بر ۷هزار نفر در محاصره آب قرار گرفته‌اند و تنها راه کمک‌رسانی بالگردها یا لودر و کامیون‌های بزرگ و در جاهایی حیوانات هستند.
اما سوال اصلی این است برای حفظ و نگهداری بهینه از این آب شیرین که هدیه طبیعت است، چه راهکارهایی اندیشیده شده است و مسئولان محلی تا چه اندازه برای حفظ این آب دغدغه داشته و احساس مسئولیت می‌کنند؟ سد زیردان با ۲۰۷میلیون مترمکعب ظرفیت ذخیره آب که هدف از ساخت آن آبیاری مزارع کشاورزی پایین‌دست و تأمین آب آشامیدنی روستاهای چابهار بوده است، تا چه اندازه کمک‌حال روستاییان بوده یا قرار است باشد؟ گفته می‌شود آب جمع‌آوری‌شده در سد زیردان برای تغذیه سفره‌های آب زیرزمینی، تأمین آب کشاورزی پایین‌دست، مشروب‌شدن چاه‌های کلسکان و نیز دیگر مسائل زیست‌محیطی هر چند وقت یک بار رهاسازی می‌شود.
همچنین بارندگی‌های اخیر، بعضی بندهای خاکی ساخته‌شده، هوتگ‌ها و زمین‌های دیم منطقه را آبگیری کرده و موجب خوشحالی مردم شده است.
اما آنچه موجب نگرانی جدی است، تبخیر آب جمع‌شده در سد زیردان است. گرمای شدیدی که در جاهایی از استان گاه بالغ بر ۵۰ درجه می‌شود می‌تواند سرعت تبخیر آب را افزایش دهد؛ یعنی آبی که مردم استان برای داشتنش مصایب بسیاری ازجمله سیل و ماه‌ها مسدودشدن راه‌های روستایی را تحمل کرده‌اند، می‌تواند به آسانی از بین برود. تجربه‌ای پیشتر آزموده شده. آب‌های تبخیرشده‌ای که حسرت بسیاری برای روستاییان و حیوانات و زمین‌های تشنه ایجاد کرد. از دیگر نکات قابل تأمل این است که سهم «دشتیاری» که ازجمله خشک‌ترین قسمت‌های بلوچستان است و مردمش در سخت‌ترین شرایط و با اولیه‌ترین امکانات لازم زندگی می‌کنند، چیست؟ آیا انبوه آب‌های جمع‌شده در سد زیردان نمی‌تواند نجات‌دهنده دشتیاری باشد؟ اگر آنچنان که مسئولان تأکید دارند، هدف از ساخت سد زیردان تأمین آب حدود ۳۰۰ روستای حوزه بخش‌های پلان، دشتیاری و تلنگ بوده است، چرا پیش از تبخیرشدن این آب‌های برگشت‌ناپذیر برنامه‌ریزی و شتابی برای شبکه آبرسانی پایین‌دست سد، که هنوز مراحل ساخت را طی می‌کند، انجام نشده است؟ و آخرین پرسش از مسئولان استان در خصوص مشکلات ایجادشده ناشی از سیل ازجمله ایستگاه پمپاژ آب شیرگواز است که سیلاب، موجب تخریب کانال انتقال آب و ایجاد مشکلات بسیاری برای روستاییان شده است و تاکنون نسبت به حل این مشکل به شکل فوری کاری انجام نشده است. کارهای عملیاتی در بحبوحه وقوع بحران‌هاست که معنا می‌یابد. شرایط کنونی استان نیازمند سرعت عمل و برنامه‌های مدیریتی کارآمد با نتایجی قابل مشاهده است.