[سجاد خداکرمی] پس از شروع روند آزادسازی سهام عدالت و تعیین تکلیف دارندگان این سهام‌ها موضوع اعطای تسهیلات براساس وثیقه ماندن ارزش سهام به میان آمد. موضوعی که بنا بر نظر کارشناسان، به این سبب در دستور کار مسئولان قرار گرفت که تا جای ممکن، آن بخش از 46میلیون دارنده سهام عدالت که اقدام به آزادسازی سهام خود کرده‌اند را از فروش این سهام‌ها بر حذر دارند. حالا به نظر اعطای این تسهیلات در قالب کارت اعتباری به دارندگان سهام عدالت نهایی شده و آن‌طور که معاون امور بانکی وزیر اقتصاد روز گذشته گفت: «تمامی بانک‌ها توافق کرده‌اند تا حداقل ۵۰درصد ارزش روز کل سهام عدالت را بر مبنای کارت اعتباری در اختیار مشتریان خود بگذارند.»
وعده‌هایی از 80درصد تا 60درصد
گفتن این جزئیات در رابطه با اعطای تسهیلات در قالب کارت اعتباری به دارندگان سهام عدالت درحالی است که پیش از این و در زمانی که جزئیات این موضوع در دست بررسی بود، مواردی متفاوت از جزئیات اعلام‌شده نیز مطرح شد؛ در یک نمونه 19 تیرماه معاون اول رئیس‌جمهوری با اشاره به اینکه تأکید رهبر انقلاب این است که «مردم را به فروش سهام خود تشویق نکنیم» گفته بود: «بانک مرکزی اعلام کرده که آماده است به میزان ۸۰درصد ارزش سهام تسهیلات دهد تا مردم برای حل مشکلات‌شان نیاز به فروش سهام عدالت پیدا نکنند.»
پس از او، سلاح‌ورزی عضو شورای‌عالی بورس نیز با اشاره به چنین طرحی گفته بود: «مشمولان سهام عدالت می‌توانند از طریق نظام بانکی تا سقف ۵۰ تا ۶۰درصد از ارزش دارایی سهام عدالت خود، کارت اعتباری دریافت کنند.» او همچنین خاطرنشان کرده بود: «این اعتبار وام تلقی نمی‌شود، بنابراین نه‌تنها با اثر تورمی همراه نخواهد شد بلکه می‌تواند با تحریک تقاضا در اقتصاد کشور اثرات مثبتی داشته باشد.»
کارتهای اعتباری خرید 50درصدی نهایی شد
هرچند از 80درصد تا 60درصد ارزش سهام برای دادن تسهیلات پیش از اینها مطرح شده بود اما براساس آنچه روز گذشته اعلام شد، درنهایت تنها 50درصد ارزش روز سهام به‌عنوان تسهیلات در قالب کارت اعتباری نهایی شد. در همین رابطه معاون امور بانکی وزیر اقتصاد و امور دارایی گفت: «تمامی بانک‌ها توافق کرده‌اند تا حداقل ۵۰درصد ارزش روز کل سهام عدالت را بر مبنای کارت اعتباری در اختیار مشتریان خود بگذارند.» به گزارش ایرنا، عباس معمارنژاد روز یکشنبه به همراه برخی مدیران بانکی در نشست خبری ارایه کارت اعتباری با وثیقه‌گذاری سهام عدالت نحوه ارایه و مکانیسم فعالیت این کارتهای اعتباری را توضیح داد. معمارنژاد ضمن تأکید بر اینکه امکان خرید با این کارتهای اعتباری از تمامی مراکز خرید امکان‌پذیر است، توضیح داد: «بازپرداخت این تسهیلات سه‌ساله و مطابق با مصوبه شورای‌عالی پول و اعتبار ۱۸درصد پیش‌بینی شده و وثیقه این تسهیلات سهام عدالت است و مشتریان نیاز به ارایه هیچ ضمانت دیگر یا سپرده‌گذاری پیش یا پس ازدریافت وام نخواهند داشت.» او افزود: «اکنون بانک ملی تمامی مراحل اعطای این تسهیلات را برای مشتریان خود به شکل الکترونیک انجام می‌دهد. سامانه بانک ملت هم به زودی آماده خواهد شد. بانک‌های صادرات، تجارت و سپه هم در فرآیند تکمیل الکترونیکی‌سازی تمامی مراحل اعطای این تسهیلات هستند.»
محمدرضا حسین‌زاده، مدیرعامل بانک ملی در ادامه این نشست ضمن تأکید بر اینکه سیستم ارایه این کارتهای اعتباری مشابه «کردیت کارت» در سیستم بانک‌های بین‌المللی است، توضیح داد: «باید توجه داشت که دارندگان این کارت اعتباری درصورتی که مبلغ خریداری‌شده خود به وسیله این کارت در بازه زمانی یک‌ماهه تسویه کنند، آن مبلغ مشمول تسهیلات ۱۸درصد نخواهد شد و برای این گروه از مشتریان سود صفر‌درصد در نظر گرفته خواهد شد و آنان می‌توانند مداوم با این شیوه از اعتبار کارتهای خود به صورت ماهانه بهره ببرند.» حسین فهیمی، سخنگوی ستاد آزادسازی سهام عدالت نیز در این نشست تأکید کرد: «بنابر تصمیم شورای‌عالی بورس شناسایی دارندگان سهام عدالت با ارایه یک شماره شبای معتبر و فعال و همچنین ارایه یک شماره تلفن‌همراه به نام فرد مشمول در سایت سهام عدالت امکان‌پذیر خواهد شد.» او با اشاره به پرداخت پنج‌هزار و ۶۰۰میلیارد تومان به متقاضیان فروش سهام عدالت تاکنون، افزود: «بدون انجام این فرآیند، شناسایی اعطای تسهیلات بر مبنای سهام عدالت و همچنین فروش این سهام امکان‌پذیر نخواهد شد.»
شروع یک روند با اقدام بانک مرکزی
پیش از نشست دیروز و اعلام جزئیات اعطای تسهیلات در قالب کارت اعتباری برای دارندگان سهام عدالت، بانک مرکزی در سیزدهم خردادماه طی بخشنامه‌ای شرایط پذیرش سهام عدالت برای وثیقه صدور کارت اعتباری را به شبکه بانکی اعلام کرد.
این بخشنامه بعد از آن صادر شد که عبدالناصر همتی، رئیس کل بانک مرکزی گفته بود: «بانک‌ها می‌توانند سهام بورسی، به‌ویژه سهام عدالت را به‌عنوان وثیقه برای صدور کارت اعتباری قرار دهند.» این اولین اقدام دولت برای شروع روندی بود که طی آن دارندگان سهام عدالت از فروش سهام خود برحذر باشند. در همان زمان رئیس کل بانک مرکزی در این خصوص گفته بود: «با توجه به ارزنده‌بودن بخش عمده‌ای از سهم‌های موجود در سبد سهام عدالت، به بانک‌ها توصیه می‌کنم درقبال وثیقه‌گرفتن سهام آزادشده، درچارچوب ضوابط خود، معادل درصدی از ارزش آن، به دارندگان سهام که نیاز به منابع مالی دارند، ولی قصد فروش سهام خود را ندارند، کارت اعتباری برای خرید بدهند.»
بعد از این صحبت‌ها، بانک مرکزی در بخشنامه‌ای اعلام کرد که بانک‌ها و موسسات اعتباری غیربانکی می‌توانند با شرایط زیر نسبت به پذیرش سهام عدالت برای وثیقه صدور کارت اعتباری مرابحه براساس بخشنامه‌های قبلی اقدام کنند: 1- درصدی از ارزش آن بخش از سبد سهام دارندگان سهام عدالت که آزاد شده، درچارچوب ضوابط به‌عنوان وثیقه صدور کارت اعتباری قابل پذیرش است. 2- سهام تمامی شرکت‌های موجود در سبد سهام دارندگان سهام عدالت که آزاد شده است، باید به‌عنوان وثیقه صدور کارت اعتباری پذیرفته شود. 3- صدور کارت اعتباری به پشتوانه وثیقه سهام عدالت، صرفا برای متقاضی که سهام عدالت متعلق به او توثیق شده است، امکان‌پذیر است.
تسهیلاتی برای تسکین یک طرف و سودبخشی به طرف دیگر
بنا به گفته برخی کارشناسان اقتصادی، اعطای این کارتهای اعتباری هرچند میزان آن برخلاف وعده‌های پیش‌بینی که گفته شده بود دارندگان سهام عدالت می‌توانند 80درصد ارزش سهام خود تسهیلات بگیرند، کاهش یافته اما همین میزان هم در شرایط ناخوش احوال فعلی اقتصاد ایران که بخش قابل توجهی از اقشار مردم و نه‌تنها فرودستان در تنگناهای عدیده اقتصادی به سر می‌برند تا حدودی قدرت خرید از دست رفته را برای سهامداران سهام عدالت به ارمغان بیاورد، هرچند که نرخ سود بالای این سهام‌ها هم موضوعی است که محل انتقاد بسیاری قرار دارد. موضوعی که در کنار پرهیزدادن دارندگان سهام عدالت از فروش این سهام‌ها و گریز از افول ارزش سهام‌ها که درصورت فروش بخش قابل توجهی از آنها محتمل می‌شود، می‌تواند برای بخشی از مردم راه فرار موقتی از تنگنای فعلی باشد که قدرت خریدشان را به حداقل رسانده و همچنین سودبخش باشد برای سیاست‌گذاران و مجریان ارشد اقتصادی که این روز‌ها تلاش دارند تا هر ابزاری را برای مدیریت شرایط ناخوشایند اقتصادی فعلی
به کار گیرند.