[حسام خراسانی] آمارهای منتشرشده در نیمه دوم سال گذشته از اعزام ۸۷هزار و ۵۵۰ نفر از ایران به حج تمتع در سال ۱۳۹۹خبر داد؛ آمارهایی که از افزایش بیش از یک‌هزار نفری حجاج نسبت به سال گذشته خبر می‌داد. اما با شیوع کرونا وضع برنامه‌های عبادی تحت‌الشعاع قرار گرفت و در فاصله چهل روز مانده به برپایی این فریضه واجب این آمار و ارقام هنوز در هاله‌ای از ابهام قرار دارد. به گزارش «شهروند» به دلیل اطلاع‌رسانی‌نکردن سعودی‌ها، بیش از ۳میلیون زائر از کشورهای مختلف و بیش از ۸۷هزار ایرانی در بلاتکلیفی هستند و سرنوشت حج هنوز نامعلوم است. البته اگر چه عربستان سعودی تا کنون تصمیم صریح و روشنی در مورد برگزاری حج نگرفته است، اما این روزها در کشور آرام آرام اخبار فعالیت‌های آماد‌ه‌سازی حج در نهادهای مختلف کشور شنیده می‌شود و مسئولان سازمان حج و زیارت کشور و نهادهای مربوط دیگر به برنامه‌ریزی برای برپایی حج تمتع ۹۹ همچون گذشته ادامه می‌دهند. بر همین اساس، مرکز پزشکی حج و زیارت جمعیت هلال‌احمر احتمالات مختلفی در برپایی حج تمتع سال جاری همچون برگزاری حج تمتع بدون تغییر، برپایی حج تمتع با بخشی از سهمیه کشورها و حتی لغو حج تمتع مطرح کرد و برنامه‌ریزی لازم را برای هر احتمالی انجام داد. روز گذشته طاهر درودی، معاون حج و عمره مرکز پزشکی حج و زیارت جمعیت هلال‌احمر، در گفت‌وگو با «شهروند» از هماهنگی و برنامه‌ریزی‌های اتخاذشده بین جمعیت هلال‌احمر و سازمان حج و زیارت برای ارایه خدمات هر چه بهتر به زائران بیت‌الله الحرام خبر داد. بنا به گفته این مقام مسئول با هماهنگی‌ها و برنامه‌ریزی‌های انجام شده بین جمعیت هلال‌احمر و سازمان حج و زیارت ارایه خدمات پزشکی به زائران بیت‌الله الحرام در حج تمتع با تمام توان و ان‌شاءالله بهتر از گذشته انجام می‌شود.
یکی از ارگان‌های خدمت‌رسان در موسم حج مرکز پزشکی حج و زیارت جمعیت هلال‌احمر است. بنا به گفته طاهر درودی، این نهاد خدمت‌رسان هر ساله با نزدیک به 550 نفر کادر درمانی و بیمارستانی به زائران بیت‌الله الحرام خدمت‌رسانی می‌کند. معاون حج و عمره مرکز پزشکی حج و زیارت جمعیت هلال‌احمر این میزان کادر درمانی را با توجه به میزان زائر متغیر می‌داند. او در گفت‌وگو با «شهروند» به توضیحات در مورد برنامه‌ریزی و فعالیت اتخاذشده پیرامون حج 99 می‌پردازد: «لازم بود تا هر چه زودتر فعالیت‌های مرتبط آغاز شود. در این مسیر ارگان‌های مختلفی دست به کار شدند تا در این قرار عاشقانه همراه زائران باشند. ما نیز به مانند هر سال فعالیت‌هایی را همچون معاینات زائران، فراخوان پزشکان و برنامه‌ریزی‌هایی برای نحوه تهیه دارو... آغاز کردیم.» بنا به گفته درودی فعالیت مرکز پزشکی حج و زیارت در خصوص حج 99 با اعلام فراخوان پذیرش پزشک از نیمه دوم سال گذشته آغاز شده است. معاون حج و عمره مرکز پزشکی جمعیت هلال‌احمر نحوه انتخاب و گزینش پزشکان را براساس نیازسنجی‌ها صورت‌گرفته عنوان می‌کند و می‌افزاید: «از زمان اعلام فراخوان جذب پزشکان متقاضی حج ۹۹، پزشکان در سامانه ثبت نام کرده و بر اساس تخصص و تجربه حضور در مراسم همچون اربعین انتخاب شده‌اند.» بنا به گفته درودی حدود 25درصد از پزشکان از طریق فراخوان به عنوان پزشک اولی برگزیده می‌شوند و ما بقی، از همکاران باتجربه مرکز پزشکی جمعیت که سابقه حضور در حج را دارند، تکمیل می‌شوند. او در تکمیل این بخش از صحبت‌های خود می‌گوید: «انتخاب همکاران پزشک حج و معرفی آنان براساس معیارهای ارزشیابی حج و عتبات براساس برنامه زمانبندی، برگزاری همایش و کارگاه آموزشی برای کادر درمانی، ارایه خدمات آموزشی به زائران حج و بررسی سلامت زائران بوده است.»
دستورالعمل‌ها به روز شده است
مرکز پزشکی حج و زیارت جمعیت هلال‌احمر به‌عنوان زیرمجموعه جمعیت هلال‌احمر و همکار سازمان حج و زیارت، مأموریت اصلی خود را تأمین سلامت زائران حج تمتع، عمره و عتبات عالیات قرار داده و تمام تلاش خود را صرف می‌کند تا زائران سرزمین وحی و عتبات مقدس با اطمینان از وجود امکانات و متخصصان مجرب ایرانی عرصه پزشکی و سلامت، بدون نگرانی از وضع جسمانی، هر چه بیشتر از سفر خود بهره ببرند. این مرکز هر ساله با به روز کردن محتوای علمی تلاش می‌کند تا در فرآیند خدمت‌رسانی عملکرد موفق‌تری نسبت به گذشته داشته باشد. در بخش دیگری از این گفت‌وگو طاهر درودی به این موضوع اشاره دارد. او از بازنگری‌ها در دستورالعمل‌های خدمات‌دهی در سال جدید خبر می‌دهد. معاون حج و عمره مرکز پزشکی حج و زیارت با اشاره به جلسه هماهنگی میان جمعیت هلال‌احمر و سازمان و حج زیارت می‌افزاید: «در جلسات انجام‌شده با هدف خدمت‌رسانی بهتر به زائران تغییراتی در برنامه‌ریزی‌ها و دستورالعمل‌ها با توجه به شیوع ویروس کرونا لحاظ شده است.» بنا به گفته این مقام مسئول برنامه‌ریزی‌هایی نیز برای انتقال تجهیزات مصرفی و دارو به کشور عربستان شده است.
برگزاری کارگاه‌های آموزشی
پزشکان حج به‌عنوان بازوهای اصلی مرکز پزشکی در ارایه خدمات و پایش سلامت زائران نیاز به آموزش‌ها و یادآوری‌های مستمر دارند که هر ساله این رسالت در قالب برنامه‌ای توجیهی، نشست‌های استانی و همایش سراسری برای تمامی عوامل درگیر در درمان صورت می‌پذیرد؛ موضوعی که طاهر درودی نیز به آن اشاره دارد. او در این زمینه می‌گوید: «با توجه به بحث فاصله‌گذاری اجتماعی، امسال این دور‌ه‌های آموزشی بیشتر از طریق فضای مجازی دنبال می‌شود.» او در تکمیل این بخش از صحبت‌های خود می‌افزاید: «از مهم‌ترین اقدامات مرکز پزشکی حج و زیارت هلال‌احمر قبل از ایام حج تمتع، برگزاری جلسات هماهنگی و برنامه‌ریزی در مرکز پزشکی و نمایندگان مرکز در استان‌ها، برگزاری جلسات برنامه‌ریزی، هماهنگی و عملیاتی برای ارایه خدمات بهداشتی درمانی در حج و انعقاد تفاهم‌نامه همکاری و... بوده است.» بنا به گفته این مقام مسئول امسال برای جلوگیری از شیوع کرونا، زائران در بستر فضای مجازی به صورت آنلاین و آفلاین آموزش دیده و با مبانی و مناسک حج تمتع آشنا می‌شوند.
غربالگری زائران
یکی از احتمالات مهم در حج تمتع امسال از نظر مسئولان برپایی حج تمتع با بخشی از سهمیه کشورها به منظور حفظ فاصله اجتماعی و کنترل جمعیت در مسجدالحرام و مسجدالنبی(ص) است. به همین دلیل هم سازمان حج و زیارت معاینات پزشکی را که هر ساله برای تمام زائران در یک بازه زمانی مشخص انجام می‌شد، تغییر داده است. طاهر درودی با اشاره به احتمال کاهش سهمیه کشورها در حج تمتع امسال می‌گوید که «در صورت کاهش سهمیه، افراد پرخطر و آنهایی که بیماری زمینه‌ای دارند، بنا بر توصیه‌های پزشکی به حج امسال مشرّف نمی‌شوند.» او با اشاره به تفکیک و غربالگری زائران برای انجام معاینات پزشکی ادامه می‌دهد: «امسال با توجه به شیوع کرونا و احتمال کاهش سهمیه کشورها، ابتدا معاینات پزشکی زائران زیر ۶۰ سال انجام و در مرحله بعد در صورت نیاز آزمایش‌های لازم برای سلامت تمام زائران خانه خدا در نظر گرفته خواهد شد.» او در این زمینه می‌افزاید: «با تعیین و معرفی پزشکان کاروان‌ها، معاینات گروه اول حجاج ثبت‌نام‌شده شروع شده و در مرحله بعد معاینات افراد بالای ۶۰ سال و واکسیناسیون زائران طبق برنامه انجام خواهد شد.»
نیم‌قرن خدمت ماندگار
آغاز ارایه خدمات پزشکی و درمانی جمعیت هلال‌احمر در حج به سال ۱۳۴۵ بازمی‌گردد؛ زمانی که هیأت درمانی جمعیت شیر و خورشید سرخ ایران در مناسک حج در عرفات و منا با تأسیس درمانگاه و بخش اورژانس وظایف درمانی خود را ارایه کرد. در همان سال مجموعا ۶هزارو۷۴۴ بیمار به درمانگاه‌های جمعیت مراجعه کردند که از این میزان ۷۸درصد غیرایرانی و ۲۲درصد از حجاج ایرانی بودند. این خدمات در سال‌های بعد در کنار تیم درمان وزارت بهداری و پزشک کاروان اعزامی از سوی سازمان حج و اوقاف به شکل منسجم‌تر ادامه پیدا کرد. پس از پیروزی انقلاب اسلامی و در سال ۶۰ اما به دلیل جنگ و مشکلات ناشی از آن، فعالیت‌های هلال‌احمر در حج کمرنگ و به وزارت بهداشت سپرده شد تا اینکه در سال ۸۱ به شکل رسمی و مفصل، جمعیت هلال‌احمر با برپایی بیمارستان و اعزام جراح، متخصص بیهوشی و... عهده‌دار ارایه خدمات درمانی به زائران خانه خدا شد. بنابراین مرکز پزشکی حج و زیارت جمعیت هلال‌احمر در دوران پس از انقلاب، مدت ۱۷سال است که به منظور ارزیابی و پایش سلامت و حمایت از زندگی و سلامت زائران با همکاری سازمان حج و زیارت و سایر نهادها، در برگزاری ایمن حج نقش‌آفرینی کرده است. در این زمینه خدمات بهداشتی و درمانی گسترده‌ای با تکیه بر توان و تخصص کادر پزشکی و پزشکان فداکار داوطلب به زائران ارایه می‌شود و تلاش شده است تا هر سال با ارزیابی رضایت زائران و خدمات ارایه‌شده، گام‌های موثری در بهبود و توسعه ارایه خدمات به زائران برداشته شود.