[شهروند] پس از حدود سهماه، دانشآموزان دیروز به مدرسه رفتند؛ البته نه همهشان، آنها که «اشکال» داشتند و وزارت آموزش و پرورش اجازه داد به مدرسه برگردند. کلاسهای دلتنگ بچهها اما آنقدر خلوت بودند که نام دیروز را نمیشد گذاشت روز بازگشایی.
تصمیم ستاد مقابله با کرونا برای بازگشایی مدارس هفته پیش اعلام شد و واکنش تعدادی از پدران و مادران دانشآموزان را به دنبال داشت؛ آنها گفتند حاضر به فرستادن فرزندانشان به کلاسها نیستند. برای همین هم بود که رعایت پروتکل بهداشتی یکی از فاکتورهای اصلی بازگشایی مدارس اعلام شد و عکسها و فیلمهای ضدعفونیکردن مدارس در شبکههای مجازی و رسانهها دست به دست شد تا به اولیا اطمینان خاطر بدهد. در گیرودار چرایی و چگونگی بازگشایی مدارس بود که آموزش و پرورش از بازه زمانی یکماهه برای رفع اشکال دانشآموزان گفت تا جایی که علیرضا کمرئی، معاون آموزش متوسطه وزارت آموزش و پرورش حضور دانشآموزان را داوطلبانه اعلام کرد: «معلمان، مدیران و کارکنان در مدارس حاضر میشوند ولی ضرورتی برای حضور دانشآموزان وجود ندارد.» کمرئی دلیل این بازگشایی را رفع اشکال دانشآموزانی که به هر دلیل نتوانسته بودند از خدمات آموزش غیرحضوری و فضای مجازی بهره ببرند، اعلام کرده است. عبدالرضا فولادوند، مدیرکل آموزش و پرورش شهر تهران هم در واکنش به بازگشایی مدارس از لزوم حضور کادر اجرایی مدرسه و دبیران در هفته اول گفته است؛ حضوری که به فراخور نیاز و مراجعه دانشآموزان برای تداومداشتن یا نداشتنش تصمیمگیری میشود. فولادوند رعایت پروتکلهای بهداشتی را از الزامات دیگر بازگشایی مدارس دانسته است: «دانشآموزان حتما درصورت مراجعه به مدرسه به ماسک و دستکش مجهز باشند. گندزدایی و ضدعفونی مدارس هم تا روز پنجشنبه- 25 اردیبهشت- در تمام مناطق انجام خواهد شد.» اینها همه درحالی است که مسئولان وزارت آموزش و پرورش اعلام نکردهاند تأمین ماسک و دستکش دانشآموزان حاضر در مدرسه به عهده خانوادههاست یا مدرسه و اینکه هزینه مایع ضدعفونیکننده مدارس قرار است از چه منبعی تأمین شود.
بازگشایی برای رسمیکردن پایان سال تحصیلی
«بچهها آمده بودند ببینند شرایط از چه قرار است. خبری از کلاس درس و رفع اشکال نبود.» ابراهیمی مانند سایر معلمها دیروز سر کلاس حاضر شد تا کلاس رفع اشکال دانشآموزان برپا شود. کلاسی که دانشآموزان رغبتی برای حضور در آن نشان ندادند. «بیشتر بچهها در حیاط و سالن مدرسه دورهم جمع شده بودند. معلمها با ماسک و دستکش آمده بودند اما در میان دانشآموزان از ماسک و دستکش خبری نبود.» ابراهیمی، معلم یکی از مناطق حاشیهای تهران معتقد است تمام آموزش در همان دی و بهمنماه به پایان رسیده و هیچگاه برنامه شاد و شبکه آموزش نتوانسته باری از روی دوش آموزش بردارد. « 30 تا 40درصد دانشآموزانم از آموزش آنلاین محروم بودند، باید دید در مناطق محروم این درصدها چه رقمی را نشان میدهند.» ابراهیمی تصمیم به بازگشایی مدارس را راهکار مناسبی که به دانشآموزان کمک کند، نمیبیند. «این تصمیم تمام مسئولیتها را به دوش معلم و مدیر مدرسه انداخته است. گویا دستورالعملها سعی دارند سال تحصیلی را هرچه زودتر اعلام کنند و امتحانات هم غیرحضوری برگزار شوند. معتقدم در این میان کمیت قربانی کیفیت شده و تنها تصمیم بر این است تا دانشآموزان به هر نحوی شده، این مقطع را پشتسر بگذارند.» این معلم دوره متوسطه تصمیمی برای حضور در کلاسهای رفع اشکال را نه در میان دانشآموزان و نه اولیا نمیبیند.
«مدارس بعد از یک تعطیلی طولانی با شرط رفع اشکال باز شدند. خبرها حتی از ضدعفونیشدن مدارس هم گفتند اما باید دید در واقعیت چه اتفاقی میافتد.» محمد، معلم یکی از مدارس تهران است. معلمی که دیروز با رعایت پروتکل بهداشتی سر کلاس حاضر شد اما تنها دو دانشآموز را سر کلاس حاضر دید. «وقتی وزارتخانه پول مایع ضدعفونی را از مدارس گرفته، دیگر جای بحثی باقی نمیماند. دیروز شاید 10درصد دانشآموزان مدرسه آمده بودند. دانشآموزانی که از سوالاتشان میشد فهمید، شبکه شاد و آموزش کمکی به آنها نکرده است.» محمد بر این باور است که بازگشایی مدارس بهانهای برای تصمیمگیری برای بازگشایی سایر اماکن و نجات بیزینس مدیرانی است که مدرسه خصوصی دارند. «درمدارس دولتی خبری از ماسک برای دانشآموزان نیست. پول مایع ضدعفونی را هم که مدیران پرداخت کردهاند. در این شرایط بازگشایی مدارس به نفع مدیرانی است که مدارس خصوصی دارند و با تکیه بر پول اولیا میتوانند به راحتی پروتکلهای بهداشتی را رعایت کنند. حتی میتوان گفت بهانه خوبی برای دریافت پول بیشتر از اولیا برایشان مهیا شده است.»
به ریسکش نمیارزد
مرتضی دانشآموز سال آخر دبیرستان است و خودش را برای کنکور آماده میکند. او بر خلاف تعدادی از دوستانش دیروز به مدرسه نرفت. «با این وضع سال تحصیلی دیگر فرصت وقت تلفکردن و تا مدرسه رفتن را نداشتم. اگر در همین رفتوآمد کرونا بگیرم چه؟ به ریسکش نمیارزد.» آبان ماه گوشی مرتضی را دزد زد اما او این موضوع را فرصت بیشتری برای آمادگی برای کنکور دید تا اینکه کرونا گوشیداشتن را الزامی کرد. «به شبکه شاد دسترسی نداشتم، گوشی گران شده بود و نتوانستم بخرم. با گوشی برادرم به معلمان پیام میدادم و رفع اشکال میکردم.»
احمد دانشآموز پایه دهم در اصفهان است و دیروز به مدرسه رفت تا اشکالات درس ریاضی را برطرف کند. «از 35 نفر همکلاسیام تنها شش نفر سر کلاس حاضر بودیم؛ بیماسک و دستکش. مگر نگفته بودند مدارس را ضدعفونی کردهاند؟» احمد و همکلاسیهایش یک ساعتی را در مدرسه بودند. «بیشتر زمان را با بچهها گذراندیم و چند دقیقهای هم رفع اشکال بود. به نظرم تنها ارزش آمدنم دیدن بچهها بود و بس.» احمد این کلاسها را بیهوده و وقت تلفکردن میداند: «ما که دوره متوسطه هستیم خانوادههایمان راضی نبودند برویم چه برسد به دانشآموزان کوچکتر. این کلاسها فایدهای ندارد. در همان واتسآپ هم میشد رفع اشکال کرد. نمیدانم چرا آموزشوپرورش تصمیم گرفته مدرسهها را باز کند.»
استقبال در دبستانها
استقبال از بازگشایی مدارس در میان دانشآموزان و خانوادههای پایه ابتدایی بیش از سایر پایهها بوده و آنطور که رضوان حکیمزاده، معاون ابتدایی وزارت آموزشوپرورش، به «شهروند» میگوید این درخواست در میان خانواده دانشآموزان پایه اول بیش از سایرین است: «آنها نگرانی داشتند که یادگیری الفبا برای بچههایشان سخت شود و این نگرانی عاملی بود تا استقبال از رفع اشکال در میان آنها افزایش یابد.» او میگوید هنوز آمار دقیقی از تعداد دانشآموزانی که به مدارس آمدهاند وجود ندارد و برای آمارگیری باید چند روزی زمان داد اما مدارس در تمام استانها و براساس تصمیم ستاد ملی مقابله با کرونا باز است و براساس جلساتی که برگزار شده، کادر مدارس در همه شهرها در مدرسه حاضرند و هیچ استانی در اینباره استثنا نبوده است: «همانطور که میدانید برای حضور در مدرسه اجباری برای دانشآموزان وجود ندارد اما گزارش میدانی ما از استانها، مناطق شهری و روستایی نشان میدهد که خانوادههایی که دسترسی کمتری به اپلیکیشن و ارتباط مجازی داشتند یا نگران وضع تحصیلی فرزندانشان بودند، آنها را به مدرسه آوردهاند و این حضور شهر به شهر متفاوت و نسبی است. پیشبینیها هم حاکی از همین حضور نسبی بوده است اما برای آنکه بتوانیم عددی ارایه دهیم باید کمی زمان بگذرد.» آنطور که حکیمزاده میگوید معلمان و کادر مدارس هم حضورشان مانند سایر کارمندان دولت در محل کار الزامی است و اگر معلمی به مشکلی برخورده، نشانههای بیماری یا بیماری زمینهای سختی دارد باید در خانه بماند و در غیر این صورت به مدرسه بیاید. او میگوید تداوم فعالیت مدارس هم به وضع هر مدرسه برمیگردد و شورای مدرسه میتواند براساس گزارشی که معلم میدهد در این مورد تصمیمگیری کند: «فرمهایی تهیه شده و معلمها این فرمها را دارند و از دانشآموزانشان گزارش میگیرند و درنهایت میتوانند وضع دانشآموزان را برای ادامه کار بررسی کنند.»
از نخبگان بپرسید
کارشناسان آموزشی درباره بازگشایی مدارس در روزهای کرونازده نظرات مختلفی دارند؛ عدهای میگویند الان وقتش نبود و عدهای آن را ناگزیر میدانند. یحیی بازیاریزاده، معاون پیشین آموزش و پژوهش جمعیت هلالاحمر هرمزگان معتقد است برای بازگشایی مدارس نه فقط در این روزها که باید بلندمدت فکری کرد: «بازگشایی مدارس فقط در معرض خطر قرارگرفتن جامعه دانش آموزی و دانشجویی نیست بلکه با توجه به جمعیت دانشآموزی و دانشجویی و حجم تعاملاتی که با از سرگیری فعالیت مدارس و دانشگاهها ایجاد میشود، این موضوع زمینهساز جهش دوباره همهگیری و نزدیکشدن آن به مرحله کنترلناپذیر میشود: «سخن صرفا بر سر بازگشایی یا بازگشایینشدن مدارس یا دانشگاهها نیست که شاید بازگشایی غیربرنامهای یا بازگشایی نشدن آنها خود زیانهای پنهان دیگری نیز در پی داشته باشد بلکه سخن بر سر دستیابی به الگوی عملی بهینه با کمترین عوارض و بیشترین حفاظت است که تدوین آن نیازمند صرف زمان یعنی همان متاع نایابی است که در گذر از تابستان به سمت پاییز به سرعت در حال از دسترفتن خواهد بود. متولیان ملی تصمیمسازی در این زمینه ضروری است در مشورت با سایر نهادهای دخیل در این موضوع بهویژه جامعه معلمان و مروری بر تجارب جهانی و تحلیل روند و الگوهای همه گیری بیماری در سه ماه گذشته، از زمان محدود در اختیار در فصل تابستان نهایت استفاده را کرده و با نزدیکشدن به موعد بازگشایی مدارس در فصل پاییز به الگوی نهایی که برای نحوه بازگشایی مدارس مبنای عمل خواهد بود، نزدیک شوند.» او میگوید: «به طور مثال ممکن است بازگشایی مدارس و دانشگاهها نیازمند تغییرات موقتی در ساختار زمانبندی سنتی آنها و انتقال کامل یا بخشی از تعطیلات تابستانی به فصل اوج شیوع احتمالی در پاییز و زمستان باشد یا زمان بندی کلاسها و امتحانات و حضور و فرمت کلاسها نیازمند اصلاح و تطبیق موقت با شرایط همهگیری باشد.»