[شهروند] دو روز پیش بود که رئیس‌جمهوری در جلسه ستاد مقابله با کرونا، خبر از بازگشایی مکان‌های مذهبی در مناطق سفید کشور داد. بعدازظهر همان روز سخنگوی وزارت بهداشت تعداد مناطق سفید کشور را 300 منطقه اعلام کرد و گفت که معاونت بهداشت وزارت بهداشت این مناطق را احصا کرده و پس از اعلام نام این مناطق، بخشی از محدودیت‌ها برداشته می‌شود. دیروز هم معاون بهداشتی وزیر بهداشت در تأیید همین گفته‌ها اعلام کرد که 116 شهرستان در وضع سفید کرونا قرار دارند: «آخرین آمارها نشان می‌دهد که در دوهفته گذشته 116 شهرستان کمتر از یک بیمار مبتلا به کرونا در یک روز داشتند. در برخی مناطق هم تعداد بیماران‌شان صفر بوده. در جاهایی هم دو دهم یا سه دهم بیمار در روز داشتند.» او در توضیح بیشتر گفت که وضع سفید، زرد و قرمز، سطح پایین، متوسط و بالای شیوع هستند. علیرضا رییسی در شرایطی صحبت از وضع سفید و قرمز در استان‌ها می‌کند که پیش از این مدیر کمیته اپیدمیولوژی ستاد مقابله با کرونا به «شهروند» گفته بود که وضع سفید و قرمز معنایی ندارد. سفید یعنی پایان خطر درحالی که در هیچ جای کشور وضع سفید دیده نمی‌شود. وضع قرمز هم اگر به معنی طغیان بیماری باشد، باز هم در هیچ منطقه‌ای با طغیان بیماری مواجه نیستیم. بنابراین به کاربردن این واژه‌ها درست نیست. معاون بهداشتِ وزیر بهداشت اما تنها کسی نبود که روز گذشته درباره سفید و قرمزبودن شهرهای ایران صحبت کرد، ایرج حریرچی، معاون کل وزارت بهداشت هم در یک برنامه تلویزیونی، گفت که 127 شهرستان در دوهفته گذشته مرگ ناشی از کرونا نداشته: «ما بر این اساس هر چهار روز یک‌بار تجدیدنظر می‌کنیم. اکنون ۱۱۶ شهرستان وضع سفید و ۱۳۴ شهرستان در وضع زرد قرار دارند.»
نبود مرگ در یک هفته، معیار درستی برای اعلام وضع سفید نیست
حمید سوری، اپیدمیولوژیست اما معتقد است که خالی‌بودن یک منطقه از مرگ در اثر کرونا معیار درستی برای اعلام سفیدبودن وضع منطقه‌ای نیست. او در توضیح بیشتر به «شهروند» گفت: «مسأله تعریف وضع سفید و قرمز است. در تعریف وضع سفید گفته می‌شود مناطقی که در هفته گذشته مورد مرگ نداشته باشند، اما این تعریف ناقص است، مرگ به تنهایی دلیلی بر پاک‌بودن یک منطقه از ویروس کرونا نیست. ممکن است افرادی در همان منطقه باشند که ناقل بیماری باشند و آن را به افرادی که با ریسک بالا هستند، منتقل کنند و همین اتفاق منجر به بالارفتن آمار مرگ شود.» سوری به نکته دیگری هم اشاره کرد. به گفته او، برای پاک‌ماندن یک منطقه باید قرنطینه معکوس اعمال شود؛ یعنی کسی اجازه ورود به آن مناطق را نداشته باشد، اگر هم کسی خارج و بازگشت ،دوهفته قرنطینه شود. این روش می‌تواند باعث شود تا مناطقی که آلودگی زیادی ندارند، اپیدمی در آنها زودتر خاموش شود. این اپیدمیولوژیست گفت که برای اعلام سفیدبودن وضع منطقه‌ای باید تست از جمعیت عمومی جامعه گرفت. درست مثل اقدامی که کره‌جنوبی انجام داد. در این کشور از افراد معمولی تست گرفته شد تا مشخص شود درصد ایمنی در جامعه چقدر است. اگر بالای 60درصد بود، می‌توان آن منطقه را به‌عنوان سفید اعلام کرد، اما اینکه در هفته گذشته چند مورد مرگ اتفاق افتاده، نمی‌تواند معیار درستی برای اعلام وضع باشد. سوری تأکید کرد که آمارها نباید ما را فریب دهد؛ چراکه خیلی قابل اعتماد نیست: «اگر سلامتی مردم را درنظر بگیریم، قطعا اعلام سفیدبودن یک منطقه‌ای با این معیارها، نگران‌کننده است.»
60 نقطه قرمز شیوع کرونا درکشور
بر اساس اعلام وزارت بهداشت 60 نقطه قرمز شیوع کرونا در کشور وجود دارد. مناطقی در شیراز، تهران، اصفهان و لرستان جزو این فهرست هستند. معیار برای بازگشایی مکان‌های عمومی همین سفید و زرد و قرمزبودن مناطق است. موضوعی که از سوی معاون کل وزارت بهداشت هم مورد تأکید قرار گرفت: «در شهرستان‌هایی که شرایط سفید است، به تدریج بازگشایی‌هایی افزایش پیدا می‌کند.» البته این را هم اضافه کرد که این تصمیمات پویاست و هرچند روز یک‌بار ممکن است تغییر کند. او این وضع را به یک مانور تمرینی تشبیه کرد: «قدم اول را از مساجد و نماز جماعت در این نقاط با رعایت پروتکل‌های بهداشتی و فاصله‌گذاری مناسب آغاز می‌کنیم؛ فعلا برای مراسم و سخنرانی‌های عمومی چندصد نفره به هیچ عنوان اجازه‌ای نخواهیم داد. هم‌زمان با پیشروی‌ها شرایط را می‌سنجیم.»
مکان‌های عمومی به‌تدریج در حال بازگشایی است. در هفته‌های گذشته هم با وجود سفیدنبودن شرایط تهران، بسیاری از مشاغل فعالیت‌هایشان را شروع کردند و حتی کسب‌وکارهایی که براساس اعلام وزارت بهداشت پرخطر شناخته می‌شوند به‌تدریج کارشان را آغاز کرده‌اند. با این حال معاون بهداشتی وزیر بهداشت تأکید کرد کسب‌وکارهایی که باز شده‌اند مشاغلی با ریسک پایین هستند؛ آن هم با رعایت پروتکل‌های بهداشتی و فاصله‌گذاری اجتماعی: «تقسیم‌بندی کردن مناطق به سفید، زرد و قرمز هم برای این است که بتوان برای استان‌ها و شهرستان‌ها تصمیم گرفت.» به گفته او تا پایان ماه رمضان شرایط بازگشایی تمام مکان‌های مذهبی وجود ندارد.
استفاده از ماسک در مترو اجباری شد
چهارشنبه هفته گذشته بود که در ستاد ملی مقابله با کرونا تصمیم بر بازگشایی بوستان‌ها گرفته شد. این در حالی بود که این مکان‌ها پس از ازدحام جمعیت در روزهای ابتدایی تعطیلات نوروز بسته شدند و با گذشت سه هفته با اینکه تغییر قابل توجهی در آمارها ایجاد نشده، خبر بازگشایی‌شان منتشر شد. حالا با توجه به اظهارات مسئولان وزارت بهداشت ظاهرا تصمیم درستی نبوده است: «احساس می‌کنیم در بازگشایی‌های فضاهای سبز برخی آزادسازی‌ها مناسب نبوده چون موارد بهداشتی رعایت نمی‌شود. در یکی از بازارهای شهرستان‌ها ۷۱ مورد جدید بیماری شناسایی کردیم و این موضوعات می‌تواند سبب تجدید نظر شوند. فراموش نکنید در مورد سلامت مردم با هیچ‌کس شوخی نخواهیم کرد و اقدامات به شکل قاطع انجام خواهد شد.» اینها صحبت‌های ایرج حریرچی است. اما همین بازگشایی‌ها شرایط را برای مردم عادی کرده. عادی‌شدن شرایط نگرانی‌ها از بازگشت موج دوم بیماری را بالا برده است. علیرضا رییسی، معاون بهداشت وزیر بهداشت، دیروز در نشست خبری این مسأله را دغدغه بزرگی عنوان کرد؛ زیرا معتقد است اگر مردم به سمت عادی‌سازی پیش بروند و تصور کنند که ویروس ضعیف شده، مسائل بهداشتی و فاصله‌گذاری اجتماعی را هم رعایت نمی‌کنند و درنهایت برای کنترل و مدیریت بیماری معضل ایجاد می‌شود: «نباید آمارمان را با میزان مرگ‌ومیر در کشورهای اروپایی مقایسه کنیم و بگوییم اوضاع‌مان خوب است.» به گفته او، اگر این بیماری عادی شود، دوباره می‌تواند بازگردد. حضور تعداد بالایی از شهروندان در سطح شهر و وسایل حمل‌ونقل عمومی منجر شد تا استفاده از ماسک در مترو اجباری شود. این جدیدترین مصوبه ستاد ملی مقابله با کروناست: «در محیط‌های باز الزام و اجباری به استفاده از ماسک نیست اما در وسایل حمل‌ونقل عمومی گریزناپذیر و حتمی است. بنابراین مردم در ورود به مترو باید از ماسک استفاده کنند.» در زمینه چنین تصمیمی قرار است در ورودی متروها ماسک‌ها با قیمت مناسب به مردم فروخته شود.
درخواست‌ها با تصمیم‌گیری‌ها تناقض دارد
مسئولان از مردم می‌خواهند شرایط برایشان عادی نشود و همچنان رعایت کنند در مقابل اما به‌تدریج در حال بازگشایی مکان‌های عمومی‌اند. نیره توکلی، جامعه‌شناس، میان صحبت‌هایی که از سوی مسئولان می‌شود و درخواست از مردم برای اینکه شرایط را عادی ندانند، دوگانگی می‌بیند. او به «شهروند» گفت از دلایل بی‌توجهی مردم به درخواست‌ها نبود حمایت از آنهاست: «همین الان هم مشخص نیست چه کسانی یارانه می‌‌گیرند و اطلاعات درستی در این زمینه داده نمی‌شود. سال‌هاست که یارانه‌ها بدون هیچ منطقی واریز می‌شود. در حالی که باید کاملا سیستماتیک باشد. افراد نیازمند باید در اولویت قرار گیرند. باید شرایطی فراهم شود که اقشار آسیب‌پذیر که با ترددشان نقش زیادی در ادامه‌داربودن چرخه انتقال دارند، حمایت و کمتر از خانه خارج شوند.» به گفته او اگر برخی سیاست‌های تشویقی مثل معافیت مالیاتی یا پرداخت‌نکردن برخی از قبض‌ها مثل آب و برق و... یا اختیاری‌کردن پرداخت آنها اعمال می‌شد باز هم باری از دوش مردم برداشته می‌شد: «سیاست‌ها باید مشخص‌تر باشد. مردم مشاهده می‌کنند برخی از کسب‌وکارها که بعد از همه تعطیل کردند و اول از همه شروع به کار کردند، فعال هستند. بنابراین آنها هم تشویق به فعالیت می‌شوند.» او معتقد است که مسئولان می‌توانستند سیاست‌هایی اتخاذ کنند که برخی از مشاغل همچنان در قرنطینه بمانند. این جامعه‌شناس یکی دیگر از دلایل در خانه‌نماندن را جامعه مصرف‌گرا دانست: «ایرانیان به‌شدت مصرف‌گرا هستند و همین مسأله مانع از در خانه ماندن می‌شود. در حالی که بسیاری از افراد می‌توانند فعلا در خانه بمانند و حتی از جیب‌شان برای زندگی هزینه کنند.» توکلی با اشاره به حضور مردم در خیابان‌ها و مراکز خرید و افزایش ترددها گفت که بهتر بود مسئولان تفرج‌گاه‌ها را با در نظر گرفتن برخی ضوابط زودتر از اینها باز می‌کردند تا تمایل مردم برای رفتن به خرید و حضور بی‌مورد در خیابان‌ها کم شود.