جلال کریمیان پژوهشگر
با شیوع ویروس کرونا در کشور عمده توجهات در آموزش‌وپرورش به فراهم کردن بستر قانونی و رسمی آموزش از راه دور متوجه شده، ولی فراهم کردن این امکانات به معنای دسترسی دانش‌آموزان به آموزش باکیفیت نبوده است. شواهد فعلی نشان می‌دهد در ایران همانند دیگر کشورها، به دلیل آماده نبودن معلمان، مدارس و دانش‌آموزان، آموزش‌های از راه دور (به‌خصوص در مناطق کمتر برخوردار) نتوانسته است جای خالی آموزش حضوری را پر کند. شبکه شاد فعلا با آزمون و خطا پیش رفته است و تضمینی برای کیفیت آموزش در آن نیست، اما شاید با رفع ایرادها و اضافه شدن امکان برگزاری کلاس‌های آنلاین تصویری بتواند در سال‌های آینده به کمک آموزش عمومی کشور بیاید.
با وجود تلاش‌ها در دو ماه اخیر برای انتقال تمام محتوای کتاب درسی از طریق آموزش‌های مجازی، موضوع کیفیت و برابری در آموزش بزرگ‌ترین گمشده تصمیمات فعلی آموزش‌وپرورش است. برای مثال یکی از موضوعات داغ در این ایام وضعیت دانش‌آموزان پایه دوازدهم است. شیوع کرونا باعث شده است دوازدهمی‌ها در آستانه کنکور و امتحانات نهایی مجبور باشند به تنهایی به یادگیری و رفع اشکال بپردازند. این درحالی است که این مشکل عمدتا متوجه دانش‌آموزان مناطق کم برخوردار است چراکه بیشتر مدارس غیردولتی و برخی مدارس خاصِ دولتی آموزش کتب درسی را تا اسفند ماه به پایان رسانده‌اند و البته دانش‌آموزان این مدارس به راحتی و از طریق آموزش‌های آنلاین به معلمان خود دسترسی دارند. مشکل مهم دیگر دانش‌آموزان کلاس اولی هستند. پایه اول ابتدایی مهم‌ترین پایه تحصیلی است چراکه مبانی سوادآموزی در آن آموزش داده می‌شود و به همین دلیل کلاس اولی‌ها، به‌خصوص در مناطق دو زبانه، از قربانیان اصلی شیوع کرونا خواهند بود.
به دلایلی که گفته شد، نابرابری آموزشی در ایام شیوع کرونا دغدغه‌ای فراگیر در سطح جهان است و کشورها سعی میکنند به جای پاک کردن صورت مسأله راه‌حلی برای رفع آن بیابند. برای مثال کشورهای اروپایی درحال برنامه‌ریزی برای بازگشایی مدارس در چند هفته آینده‌اند. در این شرایط مواضع برخی مسئولان آموزش‌وپرورش درباره مکفی بودن آموزش‌های از راه دور در این شرایط بسیار عجیب به نظر می‌رسد و ممکن است این‌طور فهمیده شود که این وزارتخانه تمایل چندانی برای مواجهه جدی با آسیب‌های آموزشی این اپیدمی ندارد. در مقابل باید در نظر داشت که هر چند تعطیلی موقت مدارس برای حفظ سلامت جامعه لازم است، مسئولان آموزشی و مدارس نباید وظیفه خود را برای ارایه آموزش باکیفیت ساقط شده بدانند. با گفتن آنکه آموزش‌های از راه دور، فقدان کلاس حضوری را جبران می‌کند مشکلی حل نخواهد شد، بلکه لازم است تلاشی دو چندان برای جبران عقب‌ماندگی دانش‌آموزان صورت گیرد.
در همین‌باره انتظار می‌رود وزارت آموزش‌وپرورش ضمن همراهی با مسئولان سلامت کشور، موضعی راهبردی‌تر در قبال تعطیلی مدارس بگیرد. وظیفه نخست این وزارتخانه توسعه آموزش عمومی در سراسر کشور است و لذا در کنار توسعه آموزش‌های کیفی از راه دور، موضع راهبردی این نهاد باید بازگشایی مدارس باشد. شاید این سخن در شرایط فعلی عجیب به نظر برسد، ولی باید بدانیم جبران افت تحصیلی دانش‌آموزان در سال‌های آینده بسیار دشوارتر از چاره‌اندیشی برای بهبود آموزش‌های فعلی است. از سوی دیگر باید به خاطر آوریم که مدرسه مانند دانشگاه نیست که بتوان با آموزش مجازی (هر چند با کیفیت) کارکردهای آن را ادامه داد. مدرسه خانه دوم است و ارتباط دو سویه افراد در آن نقشی پر رنگ دارد.
منظور از این گفته‌ها، ترغیب سیاستمداران به بازگشایی زودهنگام مدارس نیست، بلکه یادآوری این نکته است که وزارت آموزش‌وپرورش به‌علت بسنده نبودن آموزش‌های از راه دور فعلی و نیز دفاع از ماهیت اجتماعی - انسانی نهاد مدرسه، باید موضعی اصولی را در برابر تصمیمات ستاد کرونا اتخاذ کند. مسئولان آموزش عمومی کشور باید در کنار اظهار همراهی کامل با تصمیمات ستاد کرونا، پیگیر بازگشایی مدارس در موارد ممکن باشند. این امر می‌تواند با ارایه راهکارهای خلاقلانه پیگیری شود. برای مثال می‌توان مدرسه‌ها را با اولویت گروه‌های آسیب‌پذیر و مناطق کمتر برخوردار در برخی از روزهای هفته دایر کرد تا دانش‌آموزان بتوانند در کلاس مدرسه کاستی‌های آموزش از راه دور را جبران کنند.