[الناز محمدی ] 25 دانش‌آموز مدرسه شهیدمحمدعلی صفی‌خانی از شنبه می‌روند مدرسه؛ از 30 فروردین، روزی که ستاد مقابله با کرونا به کسب‌وکارهای کم‌خطر اجازه داد به سرکار برگردند اما اعلام کرد مدارس و دانشگاه‌ها همچنان بسته‌اند. بعضی مدارس در روستاها اما از شنبه باز شده‌اند و کلاس‌ها درحال برگزاری است. مدرسه شهیدمحمدعلی صفی‌خانی در روستای «هیر» الموت غربی در استان قزوین، یکی از آنهاست. بچه‌های مدرسه می‌گویند روزجمعه معلم و مدیر مدرسه در گروه واتس‌آپی‌شان نوشته‌اند که بچه‌ها از شنبه باید به مدرسه بروند.
شکیلا، دانش‌آموز کلاس ششم، یکی از دانش‌آموزان این مدرسه ابتدایی است. او از دستورالعمل و بخشنامه‌های وزارت آموزش و پرورش خبر ندارد و فقط این را می‌داند که کلاس‌ها دوباره برگزار می‌شوند: «دو کلاس می‌رویم، یکی صبح، یکی بعدازظهر. مدرسه ما دو معلم دارد. معلم ما گفته ماسک و دستکش بزنیم و برویم مدرسه.» نام سامانه آموزشی شاد یا همان مدرسه مجازی که وزارت آموزش و پرورش برای آموزش از راه دور در روزگار کرونایی درنظر گرفته، به گوش شکیلا نخورده و می‌گوید در روزهای قبل، معلمش در گروه واتس‌آپی با او در ارتباط بوده است. خواهر و برادر شکیلا هم که کلاس اول و پنجم هستند، هم این روزها به مدرسه می‌روند و پدر و مادرشان نگران سلامتی‌شان هستند. پدر شکیلا می‌گوید روزی که به آنها گفتهاند باید بچه‌ها را به مدرسه بفرستند. با نگرانی به اداره آموزش و پرورش قزوین زنگ زده و آنها گفتهاند اشکال ندارد. معلم‌های مدرسه هم گفتهاند از اداره ابلاغ شده بچه‌ها به مدرسه بروند. «گفتند از طریق اینترنت نمی‌شود و بچه‌ها باید بیایند. به هرحال ما برای سلامت بچه‌ها نگرانیم. این ویروس خطرناک است، ممکن است به آنها منتقل شود.» خانم انصاری، مادر یکی از دانش‌آموزان کلاس پنجم این مدرسه هم نگران است؛ او می‌گوید با اینکه کلاس‌ها در حیاط برگزار می‌شود و در دو شیفت اما باز هم متوجه نمی‌شود چرا وقتی همه مدارس تعطیل است، بچه‌های این روستا باید بروند مدرسه. «البته اینجا تلفن‌های همراه همه پیشرفته نیست و بچه‌ها خیلی از درس عقب افتاده‌اند.»
معلم‌های روستاهای الموت هم از ابتدای هفته خبردار شدند که باید بروند سرکار. بعد از آن اعلام شد لازم نیست شاگردان هر روز به کلاس درس بیایند اما یکی از معلم‌های این منطقه که نمی‌خواهد نامش در گزارش بیاید، به «شهروند» می‌گوید تدریس در این مدت و با اینترنت ضعیفی که مناطق روستایی دارند، خیلی سخت بود. آنقدر سخت که او حالا می‌گوید با همه دشواری‌اش بهتر است بچه‌ها با فاصله از همدیگر و چند روز در هفته به مدرسه بیایند تا پیش از این درسشان عقب نیفتد. او ساکن شهر است و برای تدریس به روستا می‌آید اما در این روزهای قرنطینه تدریس برایش از همیشه سخت‌تر بوده و برای همین با خانواده‌اش ساکن روستا شده تا از نزدیک با بچه‌ها ارتباط بگیرد: «به ما گفتند نیاز نیست دانش‌آموزان هر روز و همه در کلاس حاضر شوند و ما هم فقط به دانش‌آموزانی که درسشان ضعیف بود یا دسترسی به اینترنت نداشتند، گفتیم چند روزی در هفته در کلاس حاضر شوند تا درس برای آنها هم جلو برود.»
این معلم می‌گوید خودش در پایه‌های اول، دوم و پنجم درس می‌دهد و 14 دانش‌آموز دارد: «دهیاری روستا هر روز مدرسه را ضدعفونی می‌کند. ما هم کلاس را به حیاط مدرسه انتقال داده‌ایم و هر دانش‌آموز باید روی یک نیمکت و با فاصله از یکدیگر بنشیند.» او و یک معلم دیگر تنها معلم‌های روستا هستند که در شرایط فعلی مدرسه را دو شیفت اداره می‌کنند تا تعداد بچه‌هایی که در مدرسه حاضر می‌شوند، کمتر هم باشد: «این اتفاق برای ما هم خطر دارد اما ماجرا این است که نمی‌توان بچه‌ها را همین‌طور رها کرد. همین حالا بچه‌هایی که به اینترنت دسترسی داشتند، به درستی درس‌هایشان را پیگیری نکرده‌اند و شاهدیم که افت داشته‌اند.» آنها سعی می‌کنند در ساعاتی که بچه‌ها به مدرسه می‌آیند، کار را با سرعت بیشتری پیش ببرند تا بتوانند زودتر به خانه برگردند: «بسیاری از مباحث را باید رودررو و حضوری به بچه‌ها توضیح دهیم. در غیراین‌صورت اصلا متوجه درس نمی‌شوند. فکر می‌کنم همه معلم‌ها دوست دارند به مدرسه برگردند و از نزدیک به دانش‌آموزان‌شان درس دهند.» این معلم با وجود آنکه تدریس مجازی را دوست ندارد و افت دانش‌آموزانش را در این روزها دیده اما باز هم به برگشتن به مدرسه معترض شده. اعتراضی که نتیجه‌ای نداشته است: «به بچه‌ها دائم می‌گوییم که دست‌هایشان را بشویند. همه ماسک می‌زنیم و با این موارد امیدواریم که بتوانیم از این فضا به راحتی گذر کنیم.» او از تعداد افرادی که در منطقه‌شان کرونا گرفته‌اند، بی‌اطلاع است اما امیدش همین ضدعفونی‌هایی است که دهیاری روزانه انجام می‌دهد.
منطقه سفید است
با برداشته‌شدن محدودیت‌های رفت‌وآمد بین استانی، نگرانی از انتقال ویروس به مناطقی که پیش از این، موارد ابتلایش کم بوده، بالا رفته است و با وجود اینکه کسانی مانند کیانوش جهانپور، سخنگوی وزارت بهداشت می‌گوید هیچ نقطه سفیدی از لحاظ شیوع کرونا در ایران وجود ندارد اما حسنعلی اصغری، مدیرکل آموزش و پرورش استان قزوین در گفت‌وگو با «شهروند» می‌گوید منطقه الموت سفید است و به همین دلیل به مدیران مدارس روستاهای آن ابلاغ شده که مدارس باز شوند. او می‌گوید، وزارت آموزش و پرورش در این‌باره دستورالعملی نداده اما ادارات کل می‌توانند در مناطق سفید، مدارس را باز کنند؛ موضوعی که حالا موجب نگرانی خانواده‌های دانش‌آموزان روستایی شده است.
در منطقه الموت غربی 28 مدرسه وجود دارد که از شنبه به معلمان و دانش‌آموزان‌شان ابلاغ شده باید به مدرسه برگردند. اصغری می‌گوید این اتفاق با رعایت پروتکل‌های بهداشتی افتاده و با هماهنگی دهیار روستا و بخشدار دانش‌آموزان به مدرسه می‌روند: «علتش این است که تلویزیون‌های تعدادی از اهالی این روستاها آنالوگ و قدیمی است و نمی‌توانند شبکه آموزش را دریافت کنند. اگر هم بخواهند دریافت‌کننده دیجیتال بخرند، حدود 400 هزار تومان باید بدهند و سطح مالی‌شان اجازه نمی‌دهد. از سامانه شاد هم بعضی دانش‌آموزان نمی‌توانند استفاده کنند، بنابراین مدارس مناطق ما به ابتکار خودشان شروع به کار کرده‌اند.» او می‌گوید برای مدارس لوازم بهداشتی خریداری شده و در اختیارشان قرار گرفته است.»
مدارس روستایی نباید باز باشند
از اول اسفند که مدارس ایران به دلیل شیوع کرونا تعطیل شدند، مسئولان وزارت آموزش‌وپرورش مدام گفتند که آموزش تعطیل نیست و درس دانش‌آموزان دورافتاده‌ترین مناطق ایران هم تعطیل نشده است. این میان اما کم‌برخورداری مناطق روستایی و عشایری از نظر دسترسی به اینترنت موجب انتقاد کارشناسان آموزشی شده است؛ انتقادی که مسئولان آموزش‌وپرورش چندان آن را قبول ندارند؛ مانند محمدرضا سیفی، مدیرکل دفتر توسعه عدالت آموزشی و آموزش عشایر که به «شهروند» می‌گوید کرونا موجب عدالت آموزشی در ایران شده و تجهیزاتی که تا پیش از این دانش‌آموزان مناطق روستایی و عشایری به چشم هم نمی‌دیدند، حالا به دست آنها رسیده است. او البته از خیرین مدرسه‌ساز و سازمان‌های مردم‌نهاد می‌خواهد که دیگر مدرسه نسازند و به جایش به این مناطق تجهیزات آموزش از راه دور بدهند. سیفی اما می‌گوید هیچ دستورالعملی برای بازگشایی مدارس روستایی وجود ندارد، چون هنوز خطر کرونا جدی است و آغاز به کار مدارس حتی در مناطقی که مسئولانش معتقدند منطقه سفید است، برای سلامت دانش‌آموزان خطرناک است: «خطر کرونا هنوز وجود دارد، حتی در مناطق عشایری که دور از کانون ویروس‌اند. اگر در بعضی روستاها مدارس باز شده‌اند براساس بخشنامه‌ای از ما نیست، کاری بوده که خودشان انجام داده‌اند. در بعضی مناطق عشایری چندپایه در استان‌هایی که اصلا ابتلا نداشته‌اند و از کرونا دورند، برخی معلمان عشایری با چند دانش‌آموزی که داشته‌اند شروع به کار کرده‌اند و البته ما این موضوع را تایید نمی‌کنیم. ما تابع ستاد کرونا هستیم، این مهم است که حتما طوری اقدام کنیم که سلامت جامعه و دانش‌آموزان به خطر نیفتد.»
باز شدن مدارس در منطقه الموت قزوین اتفاقی است که او نادرست می‌داند و می‌گوید: «تا همین لحظه قرار بر این بوده که مدارس تعطیل باشند و تداوم آموزش از طریق سامانه «شاد» انجام گیرد. غیر از این دستورالعملی وجود ندارد. به غیر از مواردی که دانش‌آموزی به این سامانه یا به اینترنت و برق دسترسی نداشته باشد که برای آن سناریوهایی وجود دارد. حتی دانش‌آموزانی که تلویزیون ندارند هم قرار شده از رادیو استفاده کنند، برای مثال در خراسان رضوی 120 منطقه فاقد دسترسی به تلویزیونند.»
به گفته او فرصتی به مناطق روستایی و عشایری داده شده تا اعلام کنند که چه تعداد از دانش‌آموزان‌شان به اینترنت دسترسی ندارند، اما هنوز به دلیل پراکندگی زیادی که دارند، این آمار به دست نیامده است. برای مثال ما صد مدرسه عشایری داریم که یک دانش‌آموز دارند. «در مناطقی که برق وجود ندارد قرار بر این است که با حداقل تعداد، راهبران آموزشی و معلمان داوطلب عشایری روستایی حضور پیدا کنند و با رعایت نکات بهداشتی به چادرهای عشایری بروند و به دانش‌آموزان درس دهند که حضور آنها هم نباید به صورت مداوم باشد.» او می‌گوید در حال حاضر هفته‌ای و به صورت رندوم با خانواده‌ها تماس می‌گیرند و از وضعیت آنها اطلاع کسب می‌کنند، این در حالی است که برای آموزش در مناطق بدون برق فعالیت‌های خودجوشی هم انجام شده، تعدادی از دهیاران کمک کرده و موتور برق‌های کوچکی را در اختیار معلمان قرار داده‌اند یا دستگاه‌های پخش را به داخل چادر برده‌اند و از طریق سی‌دی و شبکه آموزش نگذاشته‌اند که چرخه آموزش مختل شود: «ویروس کرونا به نوعی برای دانش‌آموزان دورافتاده عدالت آورد. ما مدت‌ها یک سرباز معلم را برای دانش‌آموزان این مناطق می‌فرستادیم، اما الان به شکلی است که عدالت آموزشی محقق شده، چون دانش‌آموز کم‌برخوردار با انوع آموزش‌ها روبه‌رو شده است.»
سیفی درنهایت این نکته را قبول دارد که بسیاری از دانش‌آموزان عشایری و مناطق محروم پول خرید گوشی هوشمند را ندارند و برای همین از خیرین و مدرسه‌سازان درخواست می‌کند که برای خرید تجهیزات کمک کنند: «از همه خواهش می‌کنیم اگر گوشی هوشمندی دارند که استفاده نمی‌شود، به اداره آموزش‌وپرورش بدهند. مناطقی داریم که اینترنت دارند، ولی گوشی ندارند. الان وضعیت اقتصادی خاصی است و باید همدلی گسترده شود. الان دیگر مدرسه ساختن معنایی ندارد و خیرین باید در خرید تجهیزات همراهی کنند.» او البته درباره اختصاص بودجه‌ای در وزارت آموزش‌وپرورش برای خرید تجهیزات آموزش از راه دور اطلاعی ندارد و می‌گوید چیزی هم در این‌باره نشنیده است.