شهروند| 327هزار و 440 نفر دانش‌آموز اتباع خارجی از این به بعد رایگان درس می‌خوانند؛ دانش‌آموزانی که براساس آمار، 310هزار نفر از آنها مهاجران افغان هستند. حالا دیگر سال‌هاست که ادامه تحصیل دانش‌آموزان مهاجر افغان به ایران و کلا دانش‌آموزان اتباع خارجی در ایران خبرساز شده؛ دانش‌آموزانی که دولت آنها را به دو دسته «قانونی» و «غیرقانونی» تقسیم کرده و بر این اساس برای تحصیل آنها تصمیم می‌گیرد. هرچند تعداد کودکانی که جزو مهاجران افغان در ایران هستند و کارت اقامت یا پناهندگی ندارند، مشخص نیست ولی آن‌طور که از آمارهای غیررسمی برمی‌آید، به اندازه 310هزار دانش‌آموزی که کارت اقامت دارند و در مدارس رسمی ایران تحصیل می‌کنند، دانش‌آموزانی وجود دارند که حق تحصیل در این مدارس را ندارند.
حالا اما خبرهای خوشی از وزارت آموزش و پرورش و البته فقط برای دانش آموزانی که کارت اقامت قانونی دارند به گوش می‌رسد. ماجرا از بخشنامه‌ای شروع می‌شود که «خلیل‌الله بالو»، قائم‌مقام وزیر در امور بین‌الملل و رئیس مرکز امور بین‌الملل مدارس خارج از کشور، 30 تیر امسال نامه‌ای به اداره کل آموزش و پرورش استان تهران فرستاده و در آن از این اداره خواسته است تا موقع ثبت‌نام دانش‌آموزان اتباع در مدارس از آنها وجهی دریافت نکنند. در این بخشنامه آمده است: «بر اساس‌نامه اداره کل امور اتباع و مهاجران خارجی وزارت کشور، نظر به ضرورت طرح موضوع شیوه‌نامه پیشنهادی جدید در کمیته دایمی اتباع بیگانه و از طرفی آغاز ثبت‌نام مدارس و به منظور جلوگیری از سرگردانی و بلاتکلیفی دانش‌آموزان، اعلام می‌دارد که ثبت‌نام دانش‌آموزان اتباع بيگانه در مدارس کشور براساس شیوه‌نامه سال قبل که طی نامه‌ای ارسال شده است، در سال تحصیلی 93-94 با رعایت موارد زیر بلامانع است: 1. با توجه به نامه دفتر ریاست‌جمهوری در ارتباط با شهریه اتباع خارجی و ضرورت بررسی بیشتر آن، فعلا از دریافت هرگونه وجهی بابت ثبت‌نام در مدارس خودداری و تا تعیین تکلیف نهایی فقط به اخذ تعهد پرداخت از کسانی که واجد شرایط معافیت نیستند، اکتفا شود. 2. ادارات کل امور اتباع و مهاجران استان، تنها مرجع صدور برگه آموزشی است. 3. شرکت دانش‌آموزان اتباع خارجی در مسابقات رسمی ورزشی و فرهنگی منوط به نظر و تصویب کارگروه استانی است.»
تا قبل از این، مدارس ایران، برای ثبت‌نام دانش‌آموزان اتباع خارجی و برای مقاطع مختلف آموزشی از 75هزار تومان تا 350هزار تومان دریافت می‌کردند. حالا این بخشنامه بعد از آن صادر شده است که انجمن حمایت از کودکان و زنان پناهنده و آواره در نامه‌ای به نهاد ریاست‌جمهوری از این نهاد خواست که برای رفع مشکلات تحصیل دانش‌آموزان اتباع خارجی در ایران تلاش کند. «فاطمه اشرفی»، مدیرعامل این انجمن دراین‌باره به «شهروند» می‌گوید: «این بخشنامه درباره کسانی است که کارت اقامت، کارت پناهندگی، پاسپورت و مدرک قانونی دارند. این دانش‌آموزان از امسال و البته براساس این بخشنامه فعلا، می‌توانند بروند مدارس ثبت‌نام کنند و مدارس هم هیچ حقی برای دریافت وجه ندارند.»
او ادامه می‌دهد: «از آن‌جایی‌که ما همواره ارتباط و تعاملی نزدیک با جامعه پناهندگان داشتیم و یکی از موانع اصلی دسترس بچه‌ها به تحصصیل را شهریه می‌دانستیم تصمیم گرفتیم برای برداشتن موانع تحصیلی آنها تلاش کنیم. یکی از این موانع به‌ویژه برای دانش‌آموزان افغان، پرداخت شهریه برای ثبت‌نام در مدارس ایران است؛ با این‌که ممکن است از نظر خیلی‌ها این شهریه کم باشد ولی چون آنها از نظر اقتصادی در سطح پایینی‌اند و تعداد بچه‌هایشان زیاد است، پرداخت شهریه یکی از اساسی‌ترین موانع برای ادامه تحصیل فرزندان آنهاست. از طرف دیگر درصد قابل توجهی از این دانش‌آموزان، به‌ویژه بعد از پایان تحصیلات ابتدایی از ادامه تحصیل باز می‌مانند و این قضیه در سنینی اتفاق می‌افتد که هم سن آنها خیلی بحرانی است و هم سنی است که خانواده‌های آنها از این سن برای کار کردن آنها استفاده می‌کنند. این یک آسیب معکوس برای جامعه خود ما است. اگر به سیر تاریخی کودکان کار هم نگاه کنیم، بخش قابل توجهی از آن برمی‌گردد به موانعی برای دسترسی این بچه‌ها به مدرسه. به این دلایل، درباره این موضوع، نامه‌نگاری‌های مختلفی با دفتر رئیس‌جمهوری و نهاد ریاست‌جمهوری داشتیم. تقریبا این ماجرا از اواخر خرداد امسال شروع شد و با نگاه مثبتی که در تیم مدیریتی جدید در ریاست‌جمهوری وجود دارد و تلاشی که از طرف مسئولان نهاد برای این قضیه نشان داده شد، با وزارت آموزش و پرورش و سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی کشور صحبت شد برای این‌که بخشی از هزینه‌های این بچه‌ها از محل اعتبار سازمان مدیریت و برنامه تأمین شود.» اشرفی می‌گوید: «امیدواریم این قضیه به مرور زمان دسترسی این بچه‌ها را به مدرسه فراهم کند و قطعا باعث تأثیرگذاری در آینده کشورشان و بازگشت شرافتمندانه این افراد به کشورشان می‌شود. هزینه‌ای که تا قبل از این از اتباع گرفته می‌شد، در قالب مصوبه‌ای بود که سال 83 تصویب شده بود و به‌عنوان تأمین بخشی از هزینه‌های آموزش کودکان پناهنده بوده است. براساس آمار سال گذشته تعداد دانش‌آموزان اتباعی که به صورت رسمی در مدارس دولتی ما ثبت‌نام کردند، 320هزار نفر بودند که از آنها حدود بالای 70 درصدشان در مقطع ابتدایی درس می‌خواندند و بقیه هم به تناسب در دبیرستان و راهنمایی بودند. نکته این است که حجم بالایی از کسانی که در مدارس دولتی ما درس می‌خواندند، متمرکز در مقطع ابتدایی بودند و وقتی به راهنمایی و دبیرستان می‌رسیدند این آمار به شدت تنزل پیدا می‌کرد؛ این نشانه خوبی نبود و نشان‌دهنده بالا بودن خروج این بچه‌ها در نظام آموزشی است. این برای دختربچه‌های آنها زمینه ازدواج و بارداری‌های زودرس و برای پسران زمینه ورود به چرخه کار را ایجاد می‌کند.»
محمود احمدی‌نژاد، رئیس دولت دهم در آستانه سال تحصیلی ۸۸ بود از آموزش پرورش خواست تا همه کودکان افغان را در مدارس دولتی ثبت‌نام کنند. این دستورالعمل شامل حال همه، از مهاجران قانونی یا غیر آن می‌شد. اما بعد از آن خبر رسید که ثبت‌نام دانش‌آموزان افغان در مراکز دولتی، غیرمجاز اعلام شده و گروهی را پس از چند هفته از مدرسه بیرون کرده‌اند.
مدیرعامل انجمن حمایت از کودکان و زنان پناهنده و آواره درباره تحصیل دانش‌آموزان اتباعی که کارت اقامت ندارند می‌گوید: «درحال حاضر به همت نهادهای مدنی بخش قابل توجهی از بچه‌های غیرقانونی به آموزش دسترسی پیدا کردند. برای ما هم این دغدغه بزرگ است، آموزش حق هر بچه است و باید در سیاست‌گذاری‌های کلان و سیاست‌های بلندمدت دیده شود. از آنجایی که بسیاری از آنها فاقد کارت اقامت هستند، درباره آنها به‌طور نظام‌مند تصمیم‌گیری نشده است.»
براساس آمار مركز بين الملل و مدارس خارج كشور وزارت آموزش و پرورش درحال حاضر 327هزار و 440 نفر از اتباع خارجي در مدارس داخل ايران تحصيل مي كنند. از این تعداد، 309هزار و 407 نفر افغان، 9هزار و 437 نفر عراقي و باقی آنها مربوط به بقیه كشورها است. از اين تعداد، 173هزار و 812 نفر پسر و 153هزار و 628 نفر دختر هستند. براساس آمار؛ بيش از 80هزار نفر از اين دانش‌آموزان شامل دانش‌آموزان افغان‌اند كه در شهرستان‌هاي استان تهران تحصيل مي كنند و بعد از استان تهران، خراسان رضوي با بيش از 45هزار نفر بيشترين ميزان تحصيل افغان‌ها در مدارس را دارد.