فاطمه صفری- شهروند| ویزیتور شرکت‌های مختلف بارها با خانه‌تان تماس می‌گیرند و با کلمات فریبنده تلاش می‌کنند که دستگاه‌های تصفیه آب‌شان را بخرید. آنها سعی می‌کنند با ویدیوهایی که در فضای مجازی منتشر می‌کنند به شما بقبولانند که کیفیت آب لوله‌کشی خانه‌ها نامناسب است و آخر و عاقبت شما را با انواع و اقسام بیماری‌های مختلف مواجه می‌کند. البته تبلیغات گسترده آنها در فضای مجازی چندان هم بی‌تأثیر نبوده است و فروشندگان لوازم خانگی امین حضور به «شهروند» می‌گویند فروش دستگاه‌های تصفیه آب نسبت به یک دهه پیش رشد قابل توجهی داشته است و متقاضیان این دستگاه‌ها بیشتر از گذشته شده‌اند.
البته این تبلیغات به نفع تولیدکنندگان آب‌های بسته‌بندی هم بوده است و حالا بنا به اعلام انجمن تولیدکنندگان آب معدنی ایران سالانه 800میلیون تا یک‌میلیارد لیتر آب بسته‌بندی در بازار ایران تولید و فروخته می‌شود. بنا به اعلام این انجمن سرانه مصرف آب معدنی در ایران سالانه 12 لیتر است درحالی‌که این سرانه در کشورهای اروپایی به بیشتر از 100 لیتر هم می‌رسد.
اما دست نگه دارید... همه این مسائل بیشتر شبیه یک جنگ روانی است و نیازی نیست برای آب آشامیدنی‌تان هزینه اضافه‌تری بپردازید. ما در این گزارش به شما می‌گوییم چرا ادعای فروشندگان دستگاه‌های تصفیه آب ادعایی بزرگ و غیرواقعی است؟
وسواس برای آب نوشیدنی چقدر هزینه روی دست‌تان می‌گذارد؟
بر اساس اعلام شرکت آب و فاضلاب، متوسط قیمتی که خانواده‌های ایرانی برای قبض آب پرداخت می کنند درحال حاضر چیزی بین 15 تا 20هزار تومان است، اما اگر این میزان هزینه‌کرد به نظرتان کافی نیست و به دستگاه تصفیه آب نیاز دارید یا می‌خواهید از آب‌های بسته‌بندی استفاده کنید، بهتر است کمی از هزینه‌های مازاد آن بدانید.
هر انسان سالمی در روز باید 2 و نیم لیتر آب بنوشد؛ حالا در نظر بگیرید یک خانواده چهار نفری برای یک‌سال می‌خواهد از آب معدنی برای نوشیدن استفاده کند.
فرض می‌کنیم که تمام خانواده‌ها دقیقا از این الگوی مصرف پیروی نمی‌کنند و یک خانواده 4 نفره روزانه 6 بطری آب معدنی در روز مصرف می‌کند. قیمت یک بطری 1.5 لیتری آب معدنی درحال حاضر 2هزار تومان است و با این عدد هزینه مصرف آب معدنی یک خانوار چهار نفره روزانه حدود 8 هزار تومان می‌شود و ماهانه 240هزار تومان هزینه مصرف آب معدنی یک خانواده است. مبلغی که یک خانواده چهار نفره برای مصرف یک‌سال آب معدنی پرداخت می‌کند حدود 2میلیون و 880 هزار تومان است.
اگر می‌خواهید دستگاه تصفیه آب بخرید، قیمت دستگاه‌های تصفیه آب در بازار ایران بین 1.5 تا 3 میلیون تومان است و فیلتردستگاه‌های تصفیه آب باید تقریبا هر سه ماه یکبار عوض شود. قیمت فیلتر دستگاه‌های تصفیه آب بین 70 تا 200هزار تومان است. اگر به صورت میانگین قیمت 130هزار تومان برای فیلتر دستگاه‌های تصفیه آب در نظر بگیریم و در‌سال 4 بار فیلتر این دستگاه‌ها را عوض کنیم، سالانه باید 520هزار تومان برای تعویض فیلتر دستگاه تصفیه آب‌تان هزینه کنید.
آیا تبلیغات دستگاه‌های تصفیه آب واقعیت را می‌گویند؟
در گذشته از دستگاه تصفیه آب برای آب‌های غیرقابل شرب آن هم در مناطق محروم استفاده می‌شد، اما این روز‌ها در بیشتر خانه‌ها دستگاه تصفیه وجود دارد که مخالفان و موافقان را به دنبال دارد. البته نباید از یاد برد که استفاده از سیستم‌های تصفیه آب منحصر به آب غیرقابل شرب نیست؛ چرا که بسیاری از شهروندان از مزه ناشی از کلر بالای آب ناراضی‌اند یا آن‌که آب مورد استفاده با گذر از لوله‌های شهری جرم بخشی از لوله‌های آب را با خود همراه می‌کنند که برای سلامتی مضر است و خطر ابتلا به سنگ‌های کلیوی را افزایش می‌دهد. تا اینجای ماجرا قضیه چندان نادرست نیست و البته خطر ابتلا به بیماری‌های مختلف در اثر نوشیدن آب‌های لوله‌کشی تا حد زیادی اغراق است.
هدایت فهمی، مدیر سابق دفتر برنامه‌ریزی منابع آب وزارت نیرو در این زمینه به «شهروند» می‌گوید: «واقعیت این است که دستگاه تصفیه آب خانگی اگرچه باعث مطلوب‌تر شدن مزه و سبکی آب آشامیدنی می‌شود، اما وجود آن در خانه آنقدرها هم که تبلیغات بزرگنمایی می‌کنند، ضروری نیست و می‌شود به راحتی آن را از سبد هزینه‌های خانوار فاکتور گرفت.» او در ادامه با اشاره به این‌که در اکثر شهر‌های ایران سیستم آبرسانی شهری آب باکیفیتی وجود دارد، در این زمینه توضیح داد: «در اکثر شهر‌های ما سیستم آبرسانی شهری آب باکیفیتی را در اختیار مردم قرار می‌دهد و از نظر بهداشتی قابل قبول است و استفاده از آب تصفیه شده در بهترین حالت برای بیماران خاص مانند بیماران کلیوی ممکن است مفید باشد.»
چرا مصرف آب بسته‌بندی و آب تصفیه‌کن در اروپا رایج است؟
اگر می‌بینید استفاده از آب بسته بندی شده یا دستگاه‌های تصفیه آب در کشورهای اروپایی رواج دارد به این دلیل است که سیستم آبرسانی این کشورها با ایران متفاوت است. هدایت فهمی، پژوهشگر حوزه آب به «شهروند» می‌گوید: «در کشورهای اروپایی آب لوله‌کشی منازل آب بهداشتی است و تنها برای شست‌وشو و مصارف روزانه غیر از آشامیدن مناسب است و آنها ناچارند آب آشامیدنی خود را از محصولات دیگر مانند آب‌های بسته‌بندی یا دستگاه‌های تصفیه آب تأمین کنند.»
او توضیح می‌دهد: «این سیستم در اروپا به دلیل آن است که هزینه‌های گزافی بابت تصفیه آب ندهند، اما در کشور ما دولت این هزینه‌های گزاف را متحمل می‌شود و البته این پول‌ها با استفاده از آب آشامیدنی در حمام یا شست‌وشوی لباس و ظرف و سایر مصارف اتلاف می‌شود.» فهمی تأکید می‌کند: «در کشور ما آبرسانی شهری مناسب و قابل استفاده است. به همین جهت استفاده از دستگاه‌های تصفیه آب ضروری نیست و تنها در شهر‌هایی که آب شرب مناسبی ندارند بهتر است مورد استفاده قرار گیرد، چرا که باعث سبکی آب و تصفیه آن می‌شود. ضمن آن‌که در یخچال‌های جدید فیلترهای تصفیه آب قرار دارد.»
آب‌های بسته بندی شده بهتر است یا دستگاه آب تصفیه‌کن؟
حالا ممکن است این سوال برای‌تان پیش آید که آب معدنی بهتر است یا استفاده از دستگاه‌های تصفیه خانگی؟ و کدام یک را انتخاب کنیم. فهمی با اشاره به این‌که در کشور ما آب معدنی وجود ندارد در این زمینه توضیح داد: «ابتدا باید توجه داشت که در کشور ما آب معدنی وجود ندارد و آن چه در اختیار مردم قرار می‌گیرد آب‌های بسته‌بندی شده است. زیرا آب معدنی باید از چشمه‌های خاص با املاح خاص تهیه شود که قیمت قابل ملاحظه‌ای دارد، در صورتی که آب‌هایی که تحت عنوان آب معدنی فروخته می‌شوند آب‌های بسته‌بندی شده‌ای هستند که از چشمه‌های سالم تهیه می‌شوند، البته لازم به ذکر است که ممکن است در برخی از موارد تقلب هم صورت بگیرد.» او در ادامه توضیح می‌دهد: «آب‌های بسته‌بندی شده که در ایران به فروش می‌رسد تنها از مرحله تصفیه گذشته و سبک شده است.»
آب جوشیده چه تفاوتی با تصفیه آب دارد؟
فهمی با اشاره به این‌که آب جوشیده و استفاده از دستگاه‌های آب تصفیه و حتی آب معدنی با یکدیگر متفاوت‌اند در این زمینه توضیح داد: «آب جوشیده با آب تصفیه شده از طریق دستگاه‌های خانگی تصفیه آب دو مقوله جدا از هم هستند، چرا که با جوشاندن آب قسمت عمده‌ای از املاح آن باقی میماند و از نظر میکروبیولوژی اگر آبی سالم نباشد با جوشاندن میکروب‌های آن از بین می‌رود و باعث پاک‌سازی می‌شود. در صورتی که با استفاده از دستگاه‌های تصفیه آب علاوه بر تصفیه آب موجب سبک شدن آن و از بین رفتن بخشی از املاح موجود در آب می‌شود.»
فیلتر آب در یخچال‌های جدید با دستگاه تصفیه آب چه تفاوتی دارد؟
یخچال فریزرهای نسل جدید فیلترهای تصفیه آب دارند. این موضوع را فعالان بازار لوازم خانگی به«شهروند» می‌گویند و البته فهمی، کارشناس حوزه آب هم تأکید می‌کند کیفیت فیلتر آب در یخچال- فریزرهای موجود در بازار ایران با دستگاه‌های تصفیه آب تفاوت خاصی ندارد و بهتر است مردم زیر بار هزینه‌های اضافه نروند.