شهروند | نیروگاه‌های هسته‌ای عمر زیادی ندارد اما اگر بخواهیم در دنیا چنین نیروگاه‌هایی را نام ببریم کم نیستند. مردم عادی اما با این نیروگاه‌ها و آسیب‌هایشان به اندازه کافی آشنا نیستند، شاید بیشترین موردی که به ذهن مردم برسد داستان هیروشیمای ژاپن یا چرنوبیل باشد. با این حال بد نیست که با کار این نیروگاه‌ها و تششعات مضری که ممکن است داشته باشند آشنا شویم. در مطلب زیر به موارد کلی که ممکن است در این زمینه به وجود بیاید پرداخته‌ایم.
مخاطرات نیروگاه‌های هسته‌ای را بشناسید
گرمای حاصل از شکافت هسته‌ای در محیطی دربسته، آب را به بخار تبدیل می‌کند. ژنراتورها این بخار را برای تولید برق مورد استفاده قرار می‌دهند. درحال حاضر تعدادی از کشورهای جهان از این نیروگاه‌ها برای تولید برق استفاده می‌کنند. افرادی که در ۱۵ کیلومتری شعاع این نیروگاه‌ها زندگی می‌کنند در معرض خطر قرار دارند. هر چند که ساخت و فعالیت این تأسیسات تحت نظارت آژانس انرژی اتمی یا IAEA است اما باز هم احتمال وقوع حادثه هسته‌ای موضوعی دور از واقع نیست. چنین حادثه‌ای موجب انتشار درجاتی از تشعشعات می‌شود که می‌تواند بر سلامت و ایمنی مردم ساکن در مجاورت نیروگاه‌ها تأثیر منفی بگذارد.
برای مقابله با حادثه در یک نیروگاه هسته‌ای لازم است دولت، استانداری‌ها، سازمان‌های امدادی و ادارات برق دارای برنامه اضطراری باشند. در این برنامه، دو منطقه اضطراری تعریف می‌شوند. ناحیه اول یا زون یک، ناحیه‌ای است در شعاع ۱۵ کیلومتری از نیروگاه که احتمال آسیب‌دید‌گی مردم به علت برخورد مستقیم تشعشعات به آن وجود دارد. ناحیه دوم یا زون دو ناحیه‌ای وسیع‌تر بوده و معمولا تا شعاع ۷۵ کیلومتری از نیروگاه را در بر می‌گیرد. منابع آب، فرآورده‌های غذایی و دام‌ها در این زون ممکن است به مواد رادیواکتیو آلوده شوند.
خطر بالقوه ناشی از حادثه در یک نیروگاه هسته‌ای عبارت است از قرار گرفتن در برابر تشعشعات رادیواکتیو. این وضع حاصل آزادشدن مواد رادیواکتیو از نیروگاه در محیط‌زیست است که معمولا خود را به صورت ذرات و گازهای رادیواکتیو نشان می‌دهد. مهمترین خطراتی که متوجه مردم مجاور به ابر رادیواکتیو است، شامل برخورد تشعشعات به سطح بدن و رسوب ذرات روی زمین، استنشاق و خوردن مواد رادیواکتیو می‌شود.
مواد رادیواکتیو شامل اتم‌هایی است که ناپایدار هستند، اتم ناپایدار تا زمانی که به شکل پایدار درآید کماکان از خود انرژی فراوانی ساطع می‌کند. انرژی ساطع شده همان تشعشع است. هرکدام از ما روزانه در برابر تشعشعاتی که از منابع طبیعی (مثلا خورشید و زمین) ساطع می‌شوند، قرار می‌گیریم. مقادیر مختصری تشعشع در آب و خوراکی‌های مصرفی ما وجود دارد. علاوه بر این، تشعشعات از منابع انسان‌ساخت (نظیر دستگاه‌‌های x-ray، تلویزیون و دستگاه مایکروویو) نیز ساطع خواهند شد. تشعشع اثر تجمعی دارد یعنی هر چقدر فردی برای مدت طولانی‌تری در برابر آن قرار گیرد، اثر آن بیشتر خواهد بود. برخورد با تشعشع زیاد موجب بیماری خطرناک و مرگ می‌شود.
به حداقل رساندن برخورد با تشعشع
فاصله: هر چقدر فاصله بین فرد و منبع تشعشع بیشتر باشد، خطر کمتر است. با تخلیه یا ترک محل یا باقی ماندن در فضا‌های بسته، میزان برخورد اشعه به بدن به حداقل خواهد رسید.
حفاظ: هر چقدر حفاظ موجود بین فرد و منبع تشعشع سنگین‌تر و ضخیم‌تر باشد، خطر کمتر است.
زمان: اغلب مواد رادیواکتیو، قدرت خود را به مرور زمان از دست می‌دهند. اگر حادثه‌ای هسته‌ای روی بدهد و مواد رادیواکتیو در محل زندگی انتشار پیدا کنند، مقامات محلی باید فورا آژیرهای هشدار را روشن کرده و اطلاع‌رسانی کنند. باید از طریق صدا و سیما به مردم گفته شود که چگونه از خود محافظت کنند.
اقدامات حفاظتی و مراقبتی
قبل از وقوع حادثه هسته‌ای
لازم است از مدیریت نیروگاه هسته‌ای فعال در منطقه سکونت یا مرکز فوریت‌های پزشکی، اطلاعاتی کلی در مورد مواد رادیواکتیو به دست آورد. اگر کسی در شعاع ۱۵ کیلومتری نیروگاه زندگی می‌کند باید هر ساله این اطلاعات را از مقامات نیروگاه یا نهادهای دولتی مسئول تهیه کند.
در حین وقوع حادثه هسته‌ای
لازم است همواره یک رادیو به همراه داشته و گوش به زنگ اخبار ویژه بود.
همه درها و پنجره‌ها را باید مسدود کرد.
اگر توصیه به ترک محل شد، لازم است شیشه‌های خودرو و دریچه‌ها را مسدود کرده و سیستم تهویه ماشین روشن شود.
اگر توصیه به ماندن در خانه شد لازم است موارد زیر رعایت شوند:
سیستم تهویه خانه و هر وسیله‌ای که هوا را به داخل خانه می‌آورد، خاموش شود.
در صورت امکان باید به زیرزمین یا طبقات پایین محل سکونت رفت.
از تلفن مگر در موارد اضطراری استفاده نشود.
اگر کسی احساس کند که در معرض مواد رادیواکتیو قرار گرفته است، باید این توصیه‌ها را رعایت کند:
لباس‌ها و کفش‌ها را عوض کند.
کیف دستی را محکم بسته و در جای امنی بگذارد.
فورا دوش بگیرد.
غذا و مواد خوراکی در ظروف دربسته یا در یخچال نگهداری شوند. مواد خوراکی که قبلا در ظروف دربسته قرار نداشته‌اند را باید قبل از گذاشتن در این ظروف خوب شست.
بعد از وقوع حادثه
باید هر نوع علامت غیرمعمول (مثلا حالت تهوع) را درمان کرد، چون ممکن است به علت مواجه‌شدن با مواد رادیواکتیو باشد.