ابراهیم عمران
در خلال برگزاری نمایشگاه کتاب امسال که قرار بود «نه» به کتاب نخواندن باشد؛ اعلام شد رکورد ۶۰میلیارد تومانی خرید کتاب در میانه راه، بهبار نشست و بار دیگر اینکه، اعداد نجومی میلیونی و میلیاردی در حوزه فرهنگ و هنر سبب میشود لَختی بیشتر درنگ کنیم در این آمارهای بعضا دلخوشانه! آمار یعنی جمع و ضرب و تفریق و تقسیم؛ با این دادهها، اگر عدد ۶۰میلیارد را بر جمعیت ۸۰ میلیونی کشور تقسیم کنیم، یعنی هر نفر میتواند با ۷۵۰ تومان خرید، این عدد را هماره زنده نگه دارد. البته پرواضح است که مراد از همه در آمار، نوزادان و بچههایی که خواندن نیاموختهاند هنوز و اصولا بیسوادان، نیست؛ آنچه مقصود است در فرضیات علم آماری است و بس؛ و اگر از این نیز فراتر رویم و واقعیتر بسنجیم و جمعیت زیر «30 سال» کشور که بنا بر گفته مرکز آمار، 50درصد است را سرفصل این نوشته قرار دهیم؛ چیزی نزدیک به «40میلیون» نفر واجد خواندن در این میان هستند و کاری به جمعیت بالای 30سال نداریم (هر چند بیشتر کتابخوانان بالای این سن هستند). حال این عدد بسیار بالفعل، اگر بخواهند همین 60میلیارد ده روز نمایشگاه را سر پا نگاه دارند باید «هزار و پانصد تومان» ناقابل (که قیمت مثلا آدامس و پفک و چیپس و شکلات هم شاید نباشد) را هزینه کنند! پس کجایند این جمعیت فرضی که طی ماه میتوانند «سه ده روز» را اینچنین پرمایه برای نشر و ناشر و کتابفروش، رویایی کنند؟ همانطور که در رفتوآمد روزانه در مکانهای عمومی، نشانی از کتاب و کتابخوانی مشاهده نمیشود؛ به طریق اولی نتیجه آن خواهد بود که جمعیت بالایی از کشور، اصولا با نگره کتابخوانی بیگانه هستند و در سبد ذهنی و مالیشان این اندیشه قوتی ندارد. ذهنی از آن جهت که تا روان و ذهن نخواهد و دستور ندهد، لامحاله، قدرت خرید که مالی باشد به کار نمیافتد و مادامی که این دو در ستیز مفهومی با هم هستند؛ فرجامی چنین نیز متصور خواهد بود برای همیشه. رفتارشناسی و نتیجهگیری از 10 روز نمایشگاه کتاب به هیچوجه نمیتواند نگرش درستی از وضع نشر را نشان دهد و اگر سرخوش این آمارها شویم، در طی سال جز افسوس و حرمان که کجایند این خریداران؛ چیزی نصیب بنگاههای نشر نمیشود. به باور خیلی از کندوکاوکنندگان کتابخوانان، قیمت، بحث و مانع اصلی نخواندن نیست؛ آنچه نخواندن و نه به آن را میتواند از پای درآورد، اندیشه و نیاز به خواندن و دانستن است و لاغیر... وگرنه 40میلیون نفر اگر تصمیم بگیرند ماهی پنجهزار تومان برای کتاب هزینه کنند؛ همه ایام روز و ماه وسال ما، نمایشگاه کتاب خواهد بود؛ بی پس و پیش اینجور نمایشگاهها و بیهزینههای برگزاری برای صاحبان غرفه! اگر اینچنین باشد که طی 10 روز ۶۰میلیارد فروش رفته باشد؛ انگار برای بعضی چنین تعریف شده که فقط خواندن و اندیشیدن برای این 10 روز است و بس و با این آمارها ناخواسته، ایست خواندن و خریدن میدهند که به قول سعدی: شب پراکنده خسبد آنکه پدید / نبود وجه بامدادانش / مور گرد آورد به تابستان / تا فراغت بود زمستانش
پینوشت: گویا در پایان 10 روز رقم «یکصد و سی میلیارد» بر جای ماند و جمع و تفریق ما هم باید رکورد دیگری ثبت نماید!