شهروند| ماه رمضان که از راه می‌رسد، بیشترین سوال روزه‌داران درباره بایدها و نبایدهای تغذیه‌ای است، این‌که از چه وعده‌های غذایی و با چه حجمی استفاده کنند تا روزه‌داری در این فصل را تاب بیاورند، چگونه زندگی روزه‌مره‌شان را با روزه‌داری هماهنگ کنند و... مرتضی صفوی، متخصص تغذیه و دانشیار دانشگاه علوم‌پزشکی اصفهان در گفت‌وگو با «شهروند» به 10سوال رایج در میان روزه‌داران پاسخ می‌دهد.
1- آیا روزه باعث افت قند خون می‌شود؟
اگر فاصله بین دو وعده غذایی بیش از حدود 10ساعت نباشد، قندخون به میزان طبیعی حفظ می‌شود، اما در گرسنگی طولانی‌تر، مثلا در روزه بی‌سحری به‌ویژه در روزهای طولانی سال، قندخون به کمتر از میزان طبیعی کاهش می‌یابد و این موضوع به‌ویژه در میان نوجوانان خطرآفرین است.
2 - آیا روزه سبب لاغری می‌شود؟
در کسانی که به شیوه درست روزه می‌گیرند و دو وعده غذای نسبتا سبک در سحری و افطار می‌خورند، روزه سبب لاغری می‌شود، یعنی اگر هنگام روزه‌داری یک وعده غذای انسان حذف شود، به‌طور قطع کالری دریافتی کمتر از نیاز بوده و برای تامین مازاد نیاز به انرژی، از چربی ذخیره در بدن استفاده شده و فرد لاغر می‌شود، اما اگر غذای مصرفی در سحر، افطار و تا هنگام خواب، در حد نیاز بدن یا حتی بیشتر باشد، لاغری صورت نمی‌گیرد.
3- چه غذاهایی برای سحری مناسب است؟
سحری باید ویژگی یک وعده ناهار را داشته باشد و به‌گونه‌ای باشد که احساس تشنگی را به حداقل برساند. غذاهایی که آب جذب می‌کنند مثل ماکارونی، ته‌دیگ و آش‌رشته ایجاد تشنگی می‌کنند. استفاده از سالاد و هندوانه تا حدود زیادی مانع تشنگی می‌شود.
4-آیا بدون سحری می‌توان روزه گرفت؟
بهتر است بدون سحری روزه نگرفت، به‌ویژه در نوجوانان گرسنگی 24ساعته منجر به افت قندخون به میزان زیادی شده و باعث تحلیل رفتن عضلات می‌شود که می‌تواند بسیار زیان‌آور باشد.
5- چه غذاهایی برای افطاری مناسب است؟
به دلیل این‌که معده چند ساعت خالی بوده بهتر است با مایعاتی که تقریبا درجه حرارت بدن را دارند، افطار را شروع کرد. آب‌جوش یا چای کمرنگ یا سوپ‌هایی که خیلی غلیظ نباشند برای این کار مناسب‌ترند. قند یا خرما که سریعا جذب می‌شوند بهتر است ابتدا با آب‌جوش یا چای میل شوند تا قندخون را کمی افزایش دهد.
6- آیا خوردن دو وعده غذا به جای سه وعده برای بدن مشکل ایجاد می‌کند؟
اصولا هیچ ترجیحی برای آن‌که در طول روز مثلا سه وعده یا چهار وعده غذا بخوریم، در بزرگسالان وجود ندارد، اما در کودکان و نوجوانان به سبب کوچک بودن حجم معده حتما سه وعده غذای اصلی و دو میان‌وعده لازم است. در مورد نوجوانانی که روزه بر آنها واجب است، باید حجم و کیفیت دو وعده غذای سحری و افطار در حدی باشد که نیازهای آنها را تامین کند و رشد آنها را به تعویق نیندازد.
7- آیا روزه سبب زخم‌معده می‌شود؟
عوامل بروز زخم‌معده، اضطراب و استرس است، البته توان بدن در خنثی‌کردن اسیدهای معده نقش مهمی در این زمینه دارد. اصولا چون افراد روزه‌دار از یک آرامش عرفانی برخوردارند، زمینه‌ای برای پیدایش زخم‌معده فراهم نمی‌شود، البته در کسانی که زخم‌معده دارند به‌ویژه در دوران فعال بیماری ممکن است روزه‌گرفتن سبب تشدید عوارض شود.
8- آیا روزه مانع درس‌خواندن می‌شود؟
ممکن است در ساعت‌های آخر روز و قبل از افطار به دلیل کاهش نسبی قندخون قدرت تمرکز و یادگیری پایین بیاید، البته افراد با هم تفاوت دارند. توصیه ما این است که دانش‌آموزان و دانشجویان درس خواندن را از صبح زود شروع کنند و ساعت‌های آخر روز را برای استراحت بگذارند.
9-آیا روزه سبب پیدایش کمبود ویتامین‌ها و املاح بدن می‌شود؟
با خوردن سبزی، میوه و شیر در دو وعده سحر و افطار، نیاز بدن به ویتامین‌ها و املاح بدن به خوبی تامین می‌شود.
10-آیا افراد دیابتی می‌توانند روزه بگیرند؟
دیابتی‌های نوع یک به دلیل این‌که باید وعده‌های غذایی با فاصله معین و منظم داشته باشند، قادر به روزه‌گرفتن نیستند. در بسیاری از موارد دیابت نوع دو هم به این دلیل که نباید فاصله غذاها زیاد باشد، روزه گرفتن برای‌شان دشوار است. تنها بعضی از افراد میانسال که دیابت نوع دو خفیف و کنترل‌شده دارند، ممکن است بتوانند با نظر پزشک، آن‌هم در روزهای کوتاه سال روزه بگیرند.