امیر هاتفینیا| تا صبح نخوابیدهاند. زلزلهزده نیستند، اما چشم روی چشم نگذاشتهاند. آنها کیلومترها با کانون زلزله یکشنبهشبِ غرب کشور فاصله دارند، اما نگرانیِ صدها خانواده داغدار در چشمهایشان است؛ انگار خودشان از اهالیِ سرپل ذهاباند، انگار کُردی حرف میزنند؛ آنها به سختی رخصت تکانخوردن به پلکهای سنگینشده نشان میدهند. اینجا «مرکز کنترل و هماهنگی عملیات امدادونجات» است، کیلومتر 7 جاده کرج. 5 مانیتور روی دیوار مقابل میزهای اتاق نصبشده و امدادونجاتیها مدام با مراکز مختلف ارتباط برقرار میکنند.
نخستین نفری که شب زلزله به مرکز عملیات آمد
«من در خانه بودم که زلزله را احساس کردم و بلافاصله با سازمان امدادونجات تماس گرفتم. آنها گفتند که لرزهنگار اولین لرزه را اعلام کرده است. بچهها درحال ایجاد هماهنگیهای لازم بودند که خودم را به مرکز کنترل و هماهنگی عملیات امدادونجات رساندم.» حسین درخشان، مدیر کنترل و هماهنگی عملیات سازمان امدادونجات اولین نفری است که بعد از متوجهشدن زلزله غرب کشور خود را به سازمان امدادونجات رسانده است. «هر شب بین 28 تا 30نفر به صورت کشیک در سازمان حضور دارند.» وقتی آقای درخشان در ساعات اولیه زلزله به مرکز کنترل عملیات میرسد، هماهنگیهای لازم را با استانهای کردستان، ایلام و کرمانشاه برای رسیدگیهای اولیه انجام میدهد. او با ارتباط ویدیوکنفرانس اقدامات انجام شده و نیازهای منطقه را بررسی میکند. در ادامه رئیس سازمان امدادونجات و معاون عملیات سازمان به مرکز عملیات اضافه میشوند و فرماندهها از کیلومتر 7 جاده قدیم کرج، رسیدگی به بزرگترین زلزله تاریخ غرب کشور را فرماندهی میکنند.
در بعضی از مناطق شاهد خرابی صددرصد بودیم
ساعت حوالی یک ظهر است. اتاق ساکتتر از قبل میشود. قرار است حامد سجادی، نماینده سازمان امدادونجات در هلال کرمانشاه آخرین اقدامات انجامشده را به مرکز گزارش کند و برای بررسی نیازهای مردم آسیبدیده اقدام شود: «530 نیروی عملیاتی از ۱۷ استان در منطقه حضور دارند. 150 دستگاه خودروی عملیاتی و آمبولانس مستقر شدهاند. 4100 چادر، ۱۰هزار پتو و ۱۷۰هزار کنسروجات توزیع شده است.» تصویر نشان میدهد که اتاق مرکز کنترل و هماهنگی عملیات امدادونجات کرمانشاه شلوغ است. آدمهای داخلِ آن مدام با گوشی دور میز حرکت میکنند، دستی روی سرشان میکشند، مینشینند، بلند میشوند، مینشینند، بلند میشوند. مرتضی سلیمی، رئیس سازمان امدادونجات که از صبح زلزله در مناطق حادثهدیده حاضر شده، به مرکز عملیات کرمانشاه اضافه میشود. او به تمام همراهانش «خسته نباشید» میگوید. «از صبح بازدید را شروع کردیم و متوجه وسعت بالای زلزله شدیم.» همه به مانیتور بزرگ اتاق فرماندهی خیره شدهاند و به حرفهای سلیمی گوش میدهند: «بالگردها را افزایش دادهایم. تجهیزات استانهای معین بسیج شدهاند. تیمها تقسیمبندی شده و با اولویت جستوجو را انجام میدهیم. اسکان اضطراری را آغاز کردهایم. 3هزار تخته چادر تا ظهر توزیع شده است. 150نفر از مصدومان طی 9 پرواز به بیمارستانهای کرمانشاه و همدان انتقال داده شدهاند.» آقای سلیمی میگوید که «ارتش و سپاه در توزیع اقلام کمک میکنند. تمام مناطق حادثهدیده با 10 فروند بالگرد مورد ارزیابی قرار گرفته. محلی نیست که از چشمهای ما دور مانده باشد، حتی با بالگرد پتو و تغذیه برای مناطقی که دسترسی سختی دارند، ارسال کردهایم.» همه در مرکز به چهره سلیمی در اتاق عملیات کرمانشاه نگاه میکنند. او از شرایط سخت کار میگوید: «برق در بعضی از مناطق قطع شده بود. این مسأله کار را سختتر میکرد. تیمهای آنست، آوار و اسکان خوب عمل کردند. وسعت منطقه حادثهدیده زیاد بود و در بعضی از نقاط شاهد خرابی صددرصد بودیم.»
بچههای آذربایجانغربی هم در کرمانشاه حضور دارند
براساس تجربیات کسبشده از حوادث و سوانح در ابعاد و سطوح مختلف، فعالان حوزه مدیریت سوانح به اهمیت موضوع فرماندهی و هدایت عملیاتهای امدادونجات برای ایجاد مدیریت واحد، تعامل و تبادل اطلاعات در ساختارهایی تحت عنوان مراكز فرماندهی اشاره کردهاند. در این مراکز قبل از وقوع حوادث و سوانح براساس اطلاعات موجود، اقدامات لازم برای تدوین برنامههای عملیاتی، تهیه نرمافزارها، دستورالعملها و توافقنامههای لازم، پایش وضع حوادث و سوانح حوزه عمل، انجام مانور و تمرینهای مختلف با هدف تصميمسازي، تصمیمگیری و هماهنگي اقدامات لازم به منظور آمادگی برای مواجهه با شرایط اضطراری با هدف پشتيباني و هدايت صحیح عمليات امدادونجات به عمل میآید. آقای درخشان از همین مرکز هماهنگیهای لازم را در همان ساعات اولیه زلزله با 16 استان انجام داده است. «تیمها در مرکز فرماندهی آغاز به کار کردند. با استانهای همجوار با کرمانشاه هماهنگیهای لازم انجام شد. با توجه به برآوردهای اولیه نیازهای استان را بررسی کردیم. به استانهای ایلام، کردستان، همدان و مرکزی اعلام کردیم که به همراه سگهای زندهیاب و تیمهای آواربرداری و اسکان اعزام شوند. مرحله اول جستوجو و نجات است و در ادامه سعی میکنیم وارد فاز اسکان اضطراری شویم. تیمهای آنست و اسکان و آواربرداری وارد منطقه شدند و براساس شدت حادثه استانهای معین را فراخوان کردیم و حتی امدادگران از آذربایجانغربی هم آمدند. آنها از شبِ زلزله تا همین حالا یکسره فعال بودند. در مرکز کنترل و هماهنگی عملیات امدادونجات اقدامات لازم به صورت رودررو ابلاغ و از مسئولان حاضر در منطقه نظرخواهی میشود.»