شهروند| زمزمه خداحافظی با پراید جدی شد. خبر توقف خط تولید پراید بارها به نقل از مدیران مختلف روی خروجی رسانه‌ها رفت و تکذیب شد. این‌بار اما، خبر از درگاه وزارت صنعت، معدن و تجارت درز کرد و محمدرضا نعمت‌زاده وزیر صنعت، معدن و تجارت دیروز در جمع خبرنگاران از توقف تولید پراید در سال 97 گفت. پراید خودروی پرحاشیه که چیزی حدود ربع قرن در خیابان‌های ایران جولان داده است تا سال 94 معادل 70درصد تولید یکی از خودروسازان ایرانی را به خود اختصاص داده بود. حالا نعمت‌زاده می‌گوید؛ سهم خودروی پراید از تولید سایپا به 34درصد یعنی چیزی حدود نصف کاهش داشته و امسال سهم تولید آن به 28درصد می‌رسد تا سال آینده به‌طور کامل خط تولید آن متوقف شود. وزیر صنعت، معدن و تجارت گفته است؛ استانداردهای اجباری تولید خودرو به 73 بند می‌رسد و با این شرایط دیگر پراید 52 استانداردی شرایط حضور در بازار ایران را از دست می‌دهد. این موضوع درحالی رخ می‌دهد که نه در قراردادهای خارجی و نه در بازار فعلی، خودروی ارزان جایگزین پراید تعریف نشده است. فربد زاوه کارشناس خودرو به «شهروند» می‌گوید: پراید برخلاف آیین‌نامه و مقررات مصوبی که الزام می‌کند که خط تولید خودرو پس از 10سال متوقف شود، بیشتر از دو دهه در ایران تولید شده است؛ با این حال با توجه به قدرت خرید خانوار ایرانی به نظر نمی‌رسد جایگزین ارزان‌قیمتی برای پراید پیدا شود.
پراید 15سال غیرقانونی تولید شد!
آیین‌نامه‌اش به سال 1389 بازمی‌گردد که شورای سیاست‌گذاری وقت تصویب کرد از ابتدای سال 1395 تولید خودروهای سواری داخلی که از زمان تولد آنها بیش از ۱۰سال گذشته است، ممنوع است. وزارت صنایع و معادن وقت درحالی این آیین‌نامه را تصویب و ابلاغ کرد که کمتر از یک‌سال بعد این وزارتخانه موجودیت خود را از دست داد و به وزارت صنعت، معدن و تجارت تغییرنام داد و رویکردش در بخش صنعت نیز با تغییراتی روبه‌رو شد. حال 3ماه از سال 96 می‌گذرد و خودروسازان کماکان به تولید خودروهایی مشغولند که نزدیک به سه‌دهه از عمر آنها گذشته است، اما آن‌گونه که سکاندار وزارت صنعت، معدن و تجارت در آخرین روزهای انتصابش می‌گوید، تولید پراید تا پایان سال 97 ادامه خواهد داشت و بعد از آن با اجباری‌شدن استاندارد 73گانه به‌طور اتوماتیک از رده خارج می‌شود، اما برخی از کارشناسان معتقدند که به دلیل قیمت پایین و گستردگی خدمات پس از فروش این محصول خلاص‌شدن از پراید به همین راحتی‌ها هم امکان‌پذیر نیست. فربد زاوه کارشناس صنعت خودرو دراین‌باره به «شهروند» می‌گوید: درحال حاضر پراید تنها خودرو با رنج قیمتی 5هزار یورو در ایران است و تا زمانی که محصول دیگر با این قیمت جایگزین آن نشود، نمی‌توان خط تولید آن را متوقف کرد. او با اشاره به اختصاص وام 25میلیون تومانی برای خرید خودرو از سوی دولت گفت: اگر شما به آمار فروش خودروها در جریان وام میلیونی توجه کنید، متوجه خواهید شد که بیشترین تقاضا برای دو خودرو پژو 405 و پراید وجود داشته است. این بدان دلیل است که سطح درآمدی مردم ما کاهش یافته و آنها نمی‌توانند خودرویی بالاتر از 20 تا 30میلیون تومان را خریداری کنند و این موضوع هم در طبقه متوسط به پایین به وضوح قابل مشاهده است.
پراید استاندارد یا غیراستاندارد
اما از دیگر حاشیه‌های تولید پراید کیفیت این محصول بود. محمدرضا نعمت‌زاده درحالی معتقد است که استانداردهای 52گانه در تولید این خودرو رعایت می‌شود که پلیس راهور می‌گوید؛ پراید استاندارد لازم برای حضور در جاده‌های ایران را ندارد. مدیرعامل انجمن حمایت از حقوق مصرف‌کنندگان زمستان سال گذشته بود که از مردم درخواست کرد که به دلیل ادامه تولید این خودروها بهتر است تا مردم از خرید دو خودرو پژو 405 و پراید خودداری کنند تا خودروسازان دست از تولید این دو خودرو بردارند، اما غیرکیفی‌بودن پراید درحالی همواره در تیررس انتقادات پلیس راهور و مرکز تحقیقات راه‌وشهرسازی قرار داشته که زاوه کارشناس صنعت خودرو می‌گوید، پراید استانداردهای ملی تعیین‌شده در ایران را اخذ می‌کند و تنها مرجع رسمی که می‌تواند در این رابطه اظهارنظر کند، سازمان استاندارد است و هرگونه اظهارنظر در این رابطه از سوی پلیس راهور یا وزارت راه‌وشهرسازی کاملا غیرکارشناسی است و هیچ وجاهت قانونی ندارد، اما این‌که این خودرو کیفیت لازم را دارد یا نه بحث متفاوتی است و من نیز غیرکیفی‌بودن و ناامن‌بودن آن را قبول دارم و به نظرم باید خط تولید آن 20سال پیش متوقف می‌شد نه امروز.
به گفته او، هیچ استاندارد جهانی برای خودرو وجود ندارد و هرکشوری مطابق با شرایط خود نسبت به تعریف این شاخص‌ها دست می‌زند. درحال حاضر، استانداردهای تعیین‌شده برای خودرو در ایران ورژن قدیمی استانداردهای اروپایی بوده و به سال‌های قبل از 2017 برمی‌گردد. به‌عنوان مثال، تمامی تست‌های تصادف در استانداردهای ملی ما تعریف نشده، درحالی که این شاخص در استانداردهای اروپایی وجود دارد، اما استانداردهای ایران از شاخصه‌های تعریف‌شده در میان کشورهای حوزه خلیج‌فارس و بعضا حتی از برخی از شاخص‌های کشور ترکیه نیز بهتر است.
از اعدام پیکان درس بگیریم
صنعت خودرو ایران درحالی بیش از نیم‌قرن از عمر خود را می‌گذراند که هنوز نتوانسته در پیچ و خم تولید برای خود نام و نشانی معتبر در بازارهای جهانی دست و پا کند و حتی مشتریان داخلی خود را راضی نگه دارد. فربد زاوه کارشناس صنعت خودرو که معتقد است حمایت‌های بی‌حد و حصر در طول نیم‌قرن اخیر امکان رشد و توسعه را از این صنعت گرفته است، می‌گوید: این صنعت در طول دهه‌های گذشته به سبب بدعهدی‌هایی که نسبت به مردم روا داشته، مورد انتقاد بوده و امروز به جایی رسیده که اگر بهترین خودروها نیز در خودروسازی‌های بزرگ کشور به تولید برسند، مردم خرید آن را از روی اجبار می‌دانند و همواره محصولات داخلی را با بهترین‌های خارجی مقایسه می‌کنند.
در این میان اما برخی کارشناسان بر این باورند که کنارگذاشتن خودروهایی همچون پراید و 405 به این راحتی‌ها امکان‌پذیر نیست. زاوه با اشاره به قیمت 5هزار یورویی پراید در بازار داخلی گفت: درحال حاضر هیچ خودرویی دیگر با این قیمت در بازار وجود ندارد، برهمین اساس خداحافظی با این محصول در شرایطی که هیچ جایگزینی برای آن فراهم نشده است، خلأ ایجاد خواهد کرد.
او ادامه داد: پراید با توجه به تیراژ بالایی که نسبت به سایر خودروها دارد، قادر است بدون رقیب در یک بازه قیمتی به دست مشتریان برسد. این خودرو هم‌اکنون در سراسر ایران قابل تعمیر است، به‌طوری که در هر شهر و روستایی هم می‌توان یک تعمیرکار برای برطرف‌کردن خرابی این خودروها یافت. این گستردگی تولید در پژو و پراید و همچنین سطح خدمات پس از فروشی که دارند، باعث شده که رقیبی جدی برای این دو خودرو‌‌ساز وجود نداشته باشد و خودرویی که بتواند از نظر کیفیت و قیمت با این دو خودرو رقابت کند، به تولید نرسد. این اتفاق یک‌بار در صنعت ایران رخ داد و پیکان بدون این‌که جایگزینی برای آن ایجاد شود، خط تولید آن متوقف شد و خلأ آن تا مدت‌ها در بازار احساس می‌شد.
سهم پراید از سبد تولیدات چقدر است
بررسی‌های خبرنگار «شهروند» حاکی از این است که به دنبال کاهش سهم پراید از سبد تولیدات سایپا، گروه خودرویی تیبا (S211,S212)، خانواده برلیانس (H200,H300)، تندر۹۰ (B90) وچانگان و همچنین آریو (S300) وسراتوبه برنامه تولید سال ۹۶ این گروه خودروسازی افزوده شده است. براساس اظهارات متولی تولید و تجارت کشور سهم پراید در تولیدات سایپا در ابتدای دولت یازدهم بیش از 70درصد بود اما این رقم سال گذشته به 34درصد رسید و امسال به 28درصد خواهد رسید.
جای خالی خودروهای زیر 30میلیون تومان در قراردادهای جدید
اما درحالی وزیر صنعت، معدن و تجارت از توقف خط تولید پراید تا پایان سال 97 سخن می‌گوید که خودروهایی با قیمت کمتر از 30میلیون تومان جایی در بازار خودرویی ایران ندارند. به‌طوری که چندی پیش نخستین خودرو پسابرجامی به قیمت 60میلیون تومان پیش‌فروش شد. هرچند که محمدرضا نعمت‌زاده رقم دقیق پژو 2008 را اعلام نکرده و به ذکر این جمله که «وزارت صنعت در تعیین نرخ خودروهای جدید هیچ دخل و تصرفی نمی‌کند و قیمت‌ها براساس نظام عرضه و تقاضا تعیین می‌شود» بسنده کرده اما بسیاری از فعالان بازار قیمت 90 تا 120میلیون تومانی را برای این محصول پیش‌بینی می‌کنند. این اتفاق در شرایطی است که بسیاری از فعالان بازار معتقدند که دولتمردان و جاده مخصوص‌نشین‌ها باید هرچه سریع‌تر در قراردادهای جدید برای بازار زیر 30میلیون تومانی چاره‌ای بیندیشند تا بتوانند به نیاز بازار زیر 30میلیون تومانی کشور پاسخ دهند. این بازار جزو جذاب‌ترین بازارها برای هر خودروسازی است و اگر بتوانند محصولی را در حد و اندازه‌های هشت‌هزار دلار تعریف کنند، می‌توانند در آن موفق باشند. در این میان به نظر می‌رسد که خودروسازان خارجی و قراردادهای جدید بیشتر به دنبال بازارهای بالای 50میلیون تومانی است که در آن مشتری کمتری وجود دارد.
پراید و طول عمری معادل ربع قرن
پراید خودرویی است که از سال ۱۳۷۲ تولید آن در ایران و در شرکت سایپا آغاز شده و طبق قانون باید خط تولید خودروهایی که ۱۰سال از عمر آنها می‌گذرد، متوقف شود. حال نه‌تنها با گذشت حدود ۲۴سال از آغاز تولید این خودرو خط تولید آن متوقف نشده بلکه تا دی‌ماه سال آتی نیز فرصت پیدا کرده تا توسط شرکت تولیدکننده در بازار عرضه شود. طول عمری که شاید در هیچ کجای دنیا شاهد آن نباشیم و حتی در صورتی که استانداردهای مورد نظر را به همراه تغییر پلت‌فرم رعایت کند، پس از سال ۱۳۹۷ کماکان شاهد تولید این خودرو باشیم. حال سوالی که در مورد این خودرو مطرح می‌شود، این است که آیا هرگز قرار نیست که خط تولید پراید متوقف شود؟
پژو ۴۰۵، 3سال بزرگتر از پراید
مونتاژ و تولید پژو ۴۰۵ نیز از سال ۱۳۶۹ در ایران کلید خورد و تاکنون حدود ۲۷سال است که از آغاز تولید این خودرو در کشور می‌گذرد و این درحالی است که براساس قانون باید خودروهایی که ۱۰سال از طول عمرشان سپری می‌شود، با توقف خط تولید روبه‌رو شوند. مشخص نیست که به‌طور دقیق ملاک و معیار برای تصمیم‌گیری درخصوص ادامه تولید خودرو در ایران چیست؟ این‌که باید طبق قانون بازه زمانی ۱۰ساله برای توقف خط تولید خودروها لحاظ شود یا این‌که حتی اگر یک نفر متقاضی برای این خودروها وجود داشته باشد، کماکان به تولید آنها ادامه می‌دهند؟