شهروند| «اهواز گرم‌ترین دمای تاریخ را تجربه کرد.» این عنوان خبری است که پنجشنبه روی خروجی واشنگتن‌پست قرار گرفت. ادعای این رسانه مربوط به دمای 129 درجه‌ای فارنهایت (معادل 53.7 درجه سانتیگراد) بود که در سایت «ودر آندگراند» از دمای هوای اهواز ثبت شده است. همچنین اتین کاپیکیان یک متخصص در آژانس هواشناسی فرانسه، در این رابطه در توییتر خودش نوشت: اهواز دمای 53.7 درجه‌ای را تجربه کرده و این قطعا یک رکوردشکنی در ایران در ماه ژانویه و همچنین یک رکوردی جدید بین دمای تیرماه آسیاست.
این رکورد درحالی به ثبت می‌رسد که دره مرگ کالیفرنیای آمریکا در سال 1913 با ثبت دمای 134 درجه فارنهایت (معادل 56.6 درجه سانتیگراد) البته در ماه ژوئن بالاترین رکورد جهانی را از آن خود کرده است. این موضوع درحالی رخ می‌دهد که به اعتقاد بسیاری از کارشناسان طرحهای اقتصادی در خوزستان مطابق با الگوهای توسعه پایدار انجام نشده و اقلیم این منطقه را دستخوش آسیب کرده است.
حالا انتقال آب کارون، خشک‌شدن تالاب‌ها، ساخت‌وساز بی‌رویه سدها و شورشدن آب‌های شیرین و خاک کشاورزی منطقه ازجمله آسیب‌های عمرانی است که بدون توجه به منابع پایه و مبحث توسعه پایدار به خوزستان وارد شده است. علاوه بر این، شرکت‌ها و صنایع نفتی در جنوب کشور در شرایطی پیشروی کرده‌اند که آلودگی‌های زیست‌محیطی سنگینی به خوزستان وارد آورده‌اند. براساس اعلام مدیران محلی، آلودگی فلرهای نفتی در یک‌سال اخیر افزایش یافته است. درحال حاضر ۷۷۰میلیون فوت مکعب گاز در استان خوزستان سوزانده میشود که این وضع نگران‌‌کننده است و حالا رکوردزنی دما در این استان به‌علاوه ریزگردها پاسخ خوزستان به توسعه اقتصادی منهای استانداردها و توجه به منابع پایه بوده است.
عیسی کلانتری وزیر پیشین کشاورزی درحالی که عامل انسانی را مهمترین دلیل افزایش دما در ایران عنوان می‌کند، به «شهروند» می‌گوید: به بهای تولید چند کیلو گوشت بیشتر خاک و آینده ایران را نابود کردیم. درحال حاضر، خاک ایران فرسوده شده و قدرت جذب باران را ندارد. جنگل‌های زاگرس با کوچکترین ویروسی خشک می‌شوند و با کوچکترین جرقه‌ای آتش می‌گیرند. این اتفاقات ره‌آورد مدیریت اشتباه نیم‌قرن اخیر است. او با اشاره به سرعت بالای فرسایش خاک و نابودی منابع آبی در ایران در مقایسه با استانداردهای جهانی ادامه داد: سالانه 2میلیارد و100میلیون تن خاك در كشور فرسوده میشود و همین منجر به این شده که ایران رتبه نخست فرسایش خاك را در دنیا به خود اختصاص دهد.
کلانتری با بیان این نکته که آب منبع طبیعی تجدیدپذیر است ولی اگر روند استفاده به همین صورت ادامه پیدا كند، تبدیل به منابع تجدیدناپذیر میشود، ادامه داد: درصورت تداوم این سیاست‌ها، بحران آبی در ایران و افزایش دمای هوا بسیار حادتر از آنچه امروز شاهد آن هستیم، بروز و نمود پیدا می‌کند. در این اتفاق تنها یک دولت و دستگاه موثر نیست و همه ارگان‌ها به نوعی در آن نقش داشته‌اند.
او معتقد است: عواملی مانند سدسازی‌های بی‌رویه، انتقال آب از کارون نیز در خشک‌شدن تالاب‌ها تأثیر داشته‌اند، اما آنچه بیش از همه عوامل زیست‌محیطی ایران را تهدید می‌کند، برداشت‌های بی‌رویه از منابع آبی و فشار دام‌ها بر مراتع کشور و فرسایش خاک است.
رکوردزنی گرما در اهواز
هرچند که افزایش میانگین دما تنها محدود به ایران نبوده و طبق گزارش‌های جهانی میانگین دمای کره‌زمین در قرن بیستم، 0.8 درجه سانتیگراد افزایش یافت اما براساس گزارش‌های موجود میزان افزایش دما در ایران بالاتر از میانگین جهانی است. آخرین پیش‌بینی که در شورایعالی آب نیز مطرح شده، حاکی از آن است که از تیرماه تا شهریورماه در مناطق مختلف کشور شاهد نیم تا یک درجه سانتیگراد افزایش دما خواهیم بود که به گفته مسئولان وزارت نیرو این مسأله می‌تواند میزان مصرف آب را نیز تحت‌الشعاع خود قرار دهد.
هوای بشدت گرم اهواز به علت رطوبت زیاد گرم‌تر هم احساس شد و جمعیت 1.1میلیونی اهواز دمایی به‌مراتب گرم‌تر از اعداد و ارقام رسمی را احساس کردند. در خلیج‌فارس، در شهر جاسک رطوبت از اهواز هم بیشتر بود؛ دمای نقطه شبنم در این منطقه 33 درجه بود، دماهای نقطه شبنم بالای 32 درجه بسیار نادر هستند. بیشترین دمای نقطه شبنمی که جهان تا الان تجربه کرده، 35 درجه سلسیوس است. دمای نقطه شبنم دمایی است که هوای مرطوب برای آن‌که رطوبتش به حد اشباع برسد، بایستی تا آن دما سرد شود، در واقع هرچقدر این دما بیشتر باشد، رطوبت بیشتر است.
ایران درفهرست 10 کشور اول
تولید‌کننده گازهای گلخانه‌ای
اما در شرایطی گازهاي گلخانه‌اي از عوامل اصلی افزایش میانگین دما در دنیا عنوان میشود که ایران در زمره 10 کشور نخست تولید‌کننده این گازها در دنیا قرار دارد. معضل گازهاي گلخانه‌اي، بحثي است كه در كاپ ٢١ كه سال گذشته در پاريس برگزار شد، مورد توجه قرار گرفت. این مسأله آن‌قدر جدي بود كه كشورهاي توسعه‌يافته متعهد شدند تا سال ٢١٠٠ ميزان انتشار گازهاي گلخانه‌اي‌شان را به حدي برسانند كه تنها زمين ٢ درجه گرم‌تر شود. كشورهاي درحال توسعه هم در كنار آنها، تعهد به مشاركت دادند.
عبور از خط قرمز آبی
برداشت‌های بی‌رویه از منابع آبی تجدیدپذیر از دیگر عوامل موثر بر افزایش میانگین دمای کشور عنوان میشود. ما سالانه بیش از 85درصد منابع تجدید آب شیرین خود را مصرف می‌کنیم که این آمارهای جهانی برداشت، بیش از 60درصد را نشانه‌ای از بحران و تنش آبی عنوان می‌کنند. در شرایطی که مدیریت آب در ایران در شرایط نامساعدی به سر می‌برد، بخت هم با ما یار نیست و وضع نزولات آسمانی هم روند نزولی به خود گرفته است. براساس اعلام وزارت نیرو در سال آبی امسال در مجموع ۲۳۳میلیمتر بارندگی داشته‌ایم که در مقایسه با درازمدت ۲درصد کاهش یافته اما ورودی سدها با ۱۴درصد کاهش روبه‌رو شده است.
براساس آخرین آمار، ۳۴.۶میلیارد مترمکعب آب وارد سدهای کشور شده و این درحالی است که سال قبل ۴۰.۴میلیارد مترمکعب میزان ورودی آب به مخازن سدهای کشور بوده است. البته با مدیریت مخزنی که صورت گرفته، درحال حاضر ذخیره پشت سدها مانند سال قبل است و تنها دو‌درصد تفاوت را نشان می‌دهد. البته شرایط در برخی از استان‌های کشور وخیم‌تر هم گزارش شده، به‌طوری که آمارها نشان می‌دهد که در استان خوزستان میانگین بارش‌ها نسبت به میانگین سال آبی گذشته ۴۲درصد کاهش یافته است.
بحران آبی در ایران کار را به جایی رسانده که گفته میشود 60درصد اراضی ایران روی نوار بیابانی قرار دارد و 18 استان و 97 شهر ایران درگیر بیابان‌زایی هستند. درهمین حال، سازمان ملل گزارش داده؛ درحال حاضر از 7میلیارد جمعیت جهان، بیش از یک‌میلیارد نفر در 110 کشور تحت‌تأثیر عواقب ناشی از بیابان‌زایی هستند که اغلب این افراد دچار فقر زیاد و حاشیه‌نشینی شده‌اند. این گزارش می‌افزاید: تعداد مهاجران ناشی از بیابان‌زایی در سراسر جهان از 173 میلیون نفر در سال 2000، به 244میلیون نفر در سال 2015 افزایش
یافته است.
چهره خشن نفت برای شهرهای جنوبی
اما تعداد بالای شرکت‌های نفتی در شهرهای جنوبی از دیگر عوامل بروز افزایش دما و بحران اقلیمی عنوان می‌شوند. نفت که همواره از آن به‌عنوان عاملی ثروت‌زا نام‌برده میشود، درمیان اهالی شهرهای جنوبی تصویر دیگری دارد.
چهره شرکت‌های نفت و حفاری چنان در افکار عمومی مخدوش است که حتی رئیس‌جمهوری در آبان‌ماه ۹۵ چهره نفت را چهره‌ای خشن تعبیر کرد. روحانی گفته بود؛ خوزستان رنج‌دیده در دوران جنگ از این به بعد باید روی مهربان نفت را بیشتر ببیند. «چهره منطقه نفتی برای مردم منطقه باید چهره رحمت باشد نه خشونت» این دستور رئیس‌جمهوری بود؛ وقتی داشت طرحهای نفتی را افتتاح می‌‌کرد. در اهواز و شهرهای خوزستان، از شدت گردوغبار، گاه حتی نفس‌کشیدن سخت میشود. فلرهای گاز همراه نفت می‌سوزند و بر آلودگی می‌افزایند. براساس اعلام مدیران محلی، آلودگی فلرهای نفتی در یک‌سال اخیر افزایش یافته است، درحال حاضر ۷۷۰میلیون فوت مکعب گاز در استان خوزستان سوزانده میشود که این وضع نگران‌‌کننده است.