محمد آقاسی رئیس مرکز افکار سنجی دانشجویان ایران
بررسی لایههای اجتماعی انتخابات در ایران به طور معمول تحت تأثیر مباحث سیاسی به تعویق میافتد اما از اهمیت آن نمیکاهد. بهویژه اگر بتوان فهمید که گروهها و اقشار اجتماعی چه رفتاری را در انتخابات بروز دادهاند. یکی از منابع شناخت رفتار رأیدهی گروههای اجتماعی و سنی مختلف رجوع به دادههای نظرسنجیهاست. در بین نسلهای مختلف مطالعه رفتار رأیدهی جوانان به دلایل مختلف حایز اهمیت است؛ بهویژه وقتی در طول دوره انتخابات ریاستجمهوری دوازدهم کاندیداها تلاش کردند که شعارهای خود را طوری طراحی کنند که نسل جوان را نیز با خویش همراه سازند؛ شعارهایی چون اشتغال و ازدواج که بابطبع جوانان طرح میشود.
نسلی که بهرغم سخنگفتن فراوان از آن، کمتر شناخته شده است و از اینرو میتوان آنان را بهعنوان «نسل ایکس» مورد بررسی قرار داد، (کاظمیپور، 1386) این مطلب به معنی استفاده از نمادی است که در معادلات چند مجهولی، بهعنوان عنصر ناشناخته است و برای شناخت آن باید تلاش كرد. نسلی که کماکان در عرصه سیاست حضور دارد و یکی از یافتههای نظرسنجی ایسپا در سال 1394 نشان میدهد که 66.8درصد جوانان شهر تهران در پاسخ به این سوال که «به نظر شما سياست تا چه اندازه مهم است؟» گزینههای «زیاد و خیلی زیاد» را انتخاب کردهاند. همچنین بیشترین مشتری شبکههای اجتماعی مجازی نیز جوانان هستند و بیهوده نیست اگر آنان را نسل «نت» و «اینترنت» بدانیم و بخوانیم. مطابق نظرسنجی بهمن 1395 ایسپا 77درصد 18-29 سالهها عضو حداقل یکی از شبکههای اجتماعی هستند. این میزان عضویت در رده سنی 40- 30 سال به 58 و در گروه سنی 50سال به بالا به 23درصد میرسد. وضع عضویت در تلگرام که در حال حاضر بیشترین کاربر را در کشور دارد، به همین منوال است. بهطوری که 77درصد گروه اول و 58درصد گروه دوم و 23درصد از گروه سوم عضو تلگرام هستند. در انتخاب دوازدهمین رئیسجمهوری اسلامی ایران مطابق اعلام وزارت کشور از میان قریب به 55میلیون نفر واجد شرایط رأیدهی قریب به یکمیلیون و دویستهزار نفر نیز کسانی بودند که برای نخستینبار میتوانستند رأی خویش را به صندوق بریزند و به تعبیر مشهور «رأی اولی» محسوب میشدهاند و برای بررسی وضع رأیدهی و رفتار این گروه سنی به دادههای نظرسنجیهای انتخاباتی رجوع میکنیم.
برای این منظور در نظرسنجی ملی انجامشده توسط مرکز افکارسنجی دانشجویان ایران (ایسپا) در تاریخ 26 اردیبهشت 1396 یعنی در روزهای منتهی به انتخابات، رفتار رأیدهی افراد 18- 21 سال مورد مطالعه قرار گرفت که از میان مشارکتکنندگان این رده سنی در انتخابات 66درصد آنان به آقای روحانی و 30.3درصد نیز به آقای رئیسی رأی دادهاند. مقایسه رفتار رأیدهی مشارکتکنندگان در انتخابات دوازدهم در سه رده سنی یا به تساهل و تسامح سه نسل را جالب توجه میکنند. مطابق نظرسنجی پیش گفته 62.5درصد 18-29 سالهها کاندیدای مورد نظر خویش را آقای روحانی و 31.5درصد نیز آقای رئیسی اعلام کردهاند. در رده سنی 30- 49سال این نسبت به 53.9 درصد آقای روحانی و 38.2درصد آقای رئیسی میرسد. 49 درصد 50 سال به بالا نیز اعلام کردهاند که به آقای روحانی رأی میدهند و 42.7درصد آقای رئیسی را انتخاب کردهاند. آنچه در پیش گفته شد حاکی از آن است که گروه سنی جوان آیندهای را که آقای روحانی برای آنان تصویر کرده است را بیشتر پسندیدهاند و همچنین این گروه سنی و یا نسل جدید تفاوتهای جدی با نسل پیش از خود بروز دادهاند. نسبت فوق در شهر تهران متفاوت بوده است بهطوری که 71.9درصد جوانان مشارکتکننده در انتخابات که در رده سنی 18- 29 ساله و تهرانی هستند، اعلام کردهاند که به آقای روحانی رأی خواهند داد و در مقابل تنها 22.1درصد این گروه سنی به آقای رئیسی رأی میدهند. 71.4درصد گروه سنی 30-49سال به آقای روحانی و 22.1درصد همین رده سنی به آقای رئیسی رأی میدهند. افراد گروه سنی سوم یعنی 50سال به بالا نیز 64.3درصد به آقای روحانی و 23.3درصد به آقای رئیسی رأی دادهاند. 75.3درصد گروه سنی جوانان یعنی افراد 18- 29 سال در شهرها بوده و 24.7 درصد نیز در روستاها زندگی میکنند که این عدد با طرح تمام شماری مرکز آمار ایران در سال 1395 نیز مطابقت دارد. از میان کسانی که اعلام کردهاند در انتخابات مشارکت میکنند 64.3درصد جوانان ساکن شهرها به آقای روحانی و 29.9درصد نیز به آقای رئیسی رأی میدهند. نسبت این رأیدهی در مناطق روستایی 57درصد آقای روحانی و 35درصد آقای رئیسی است. نسبت رأی دانشجویان و جوانان دارای تحصیلات دانشگاهی به آقای روحانی 66.1 درصد و آقای رئیسی نیز 28.8درصد بوده است.