راضیه زرگری| روزها و ماه‌ها و سال‌ها می‌گذرد، چه ما باشیم، چه نباشیم، چه بهار و تابستان و پاییز و زمستانش را ببینیم چه شاهد این گذران نباشیم؛ مهم اما این است که چگونه از سختی‌ها به پناهگاه آسانی‌ها برسیم؛ نه فقط خودمان بلکه نشانی از همنوعان هم همراه داشته باشیم. مهم این است که بدانیم در این مسیر پرفرازونشیب زندگی می‌توانیم نیم‌نگاهی به کسانی داشته باشیم که دست روزگار یکباره آنها را از عرش به فرش رسانده و امروز به کمک دیگران نیازمندشان کرده است. همین‌هاست که به یادگار از انسان و انسانیت مانا می‌شود. چه زیباست بکوشیم همسفران قابلی در فرازوفرودها برای همدیگر باشیم و آگاهانه در خاک سرزمینمان نهال دوستی بکاریم... سیل روزهای ابتدای سال که میهمان ناخوانده و نامبارک نوروز بسیاری از مردم ایران شد، زندگی‌های بسیاری را بی‌رحمانه با خود برد و خانه‌های بسیاری را به گل نشاند. سه ماه از آن روزهای سخت گلستان، لرستان و خوزستان می‌گذرد؛ خدمات جمعیت هلال‌احمر و حضور به‌موقع و موثر امدادگران و نجاتگران این نهاد مردمی، مرهمی بر این درد ناغافل بود برایشان. روزهای بحرانی سیل امروز به اتمام رسیده است، اما مردمی که در چند دقیقه همه یا بیشتر زندگی و دارایی‌شان را از دست داده‌اند، برای برگشتن به زندگی عادی نیاز به کمک و توجه طولانی‌مدت دارند. سازمان جوانان هلال‌احمر یکی از نهادهایی است که در کنار امدادگران، نجاتگران و داوطلبان به مردم آسیب‌دیده کمک می‌کند، اما در حوزه‌ای متفاوت‌تر. حمایت‌های روانی و پشتیبانی‌های بعد از روزهای اولیه سیل، از مهمترین کارهایی است که این سازمان با نیروهای جوان و داوطلب امور بشردوستانه پیگیری می‌کند، تا مردمی که از بسیاری از امکانات زندگی به واسطه یک حادثه طبیعی محروم شده‌اند، بتوانند کمی دلگرم، آرام و آسوده‌خاطرتر به روزها و سال‌های آینده امیدوار بوده و آرزوهایشان را تحقق ببخشند. یکی از طرح‌های مهم سازمان؛ جوانان، کودکان، نوجوانان و نیازهای آنها را مورد هدف قرار داده است؛ نیازهایی که شاید در سایه نیازهای اولیه زندگی مورد غفلت قرار گیرد. در طرح «با مهر تا مهر» قرار است برای کودکان سیل‌زده نوشت‌افزار و اسباب‌بازی جمع کند و در این کمپین همه مردم دعوت هستند تا لبخند را میهمان کودکان و نوجوانان سیل‌زده کنند.
از همان روزهای نخستین حادثه سیل در کشور تیم‌های آموزش‌دیده سحر (ساماندهی حمایت‌های روانی) در این مناطق فعالیت‌های خود را آغاز کردند، تلاش بر این بود تا از موازی‌کاری در بین فعالیت‌های مشابه در این حوزه که توسط نهاد‌های دیگر انجام می‌شد، پیشگیری شود. در استان‌های سیل‌زده تلاش شد تا برنامه‌های حمایت روانی در وهله نخست با حضور نیروهای محلی و سپس با مشارکت استان‌های معین و توسط تیم‌های سازمان جوانان انجام شود. شهاب‌الدین صابونچی، رئیس سازمان داوطلبان جمعیت هلال‌احمر در رابطه با فعالیت‌های سازمان جوانان در مناطق سیل‌زده در گفت‌وگو با «شهروند» توضیح می‌دهد: «سیل در ایام نوروز شروع شد؛ ما هم از پایگاه‌هایی که برای طرح نوروزی بنا شده بود، برای کمک به سیل‌زدگان استفاده کردیم. هشدار و آموزش به هموطنان و کمک به مردم آسیب‌دیده در کنار امدادونجات و پشتیبانی چه در قالب تیم‌های امدادی و چه در قالب بسته‌بندی اقلام زیستی و ضروری برای مناطق سیل‌زده، در همه این فعالیت‌ها اعضای سازمان جوانان حضور فعال و جدی داشتند. در فاز بعدی هم حدود 2500 نفر از جوانان در گروه‌های مختلف سازمان در مناطق سیل‌زده به‌ویژه در استان لرستان حاضر شده و در پاک‌سازی منازل و اماکن به مردم کمک کردند.»
جمع‌آوری 2میلیارد تومان کمک نقدی در یک شب
صابونچی به این نکته اشاره می‌کند که در حمایت‌های روانی و اجتماعی، هم از نیروهای بومی و هم از نیروهای جوان استان‌های معین در کمپ‌ها و محل اسکان سیل‌زده‌ها استفاده شده است. حمایت‌های روانی کودکان و نوجوانان به شکل بازی‌های گروهی، برنامه‌های سرگرمی و غربالگری و شناسایی افرادی که به حمایت‌های روانی جدی‌تر نیاز داشته‌اند، هم از دیگر کارهای مهم این سازمان به حساب می‌آید. اطلاع‌رسانی‌ها و فراخوان‌ها به شهرهای مختلف مثل تهران و برگزاری برنامه‌های حمایتی خاص برای کمک به سیل‌زدگان مورد دیگری است که صابونچی به آن اشاره می‌کند، نمونه قابل توجه این برنامه‌ها پروژه‌ای بود که سازمان جوانان جمعیت هلال‌احمر با همکاری یونسکو در ایران‌مال برگزار کرد و در یک شب بیش از 2میلیارد تومان کمک نقدی برای سیل‌زدگان جمع‌آوری شد.
رویکرد اجتماع محور برای رهایی مردم سیل‌زده از بی‌انگیزگی
سازمان جوانان هلال‌احمر طرح درگیر کردن اجتماع‌های محلی در اجرای مسئولیت‌های اجتماعی را نیز به صورت مشترک با یونیسف در لرستان آغاز کرده است. پس از سپری شدن چندماه از بحران، رویکرد بی‌انگیزگی و احساس رهاشدگی در این مناطق به وجود می‌آید که به گفته صابونچی برای پیشگیری از این موضوع این طرح در پلدختر آغاز شده و در آن گروه‌هایی متشکل از 30 جوان بومی استان آموزش دیدهاند تا در این شهر نقش تسهیل‌گری را انجام دهند و آن جامعه را برای رسیدگی به نیازهای خود فعال کنند و به زودی این طرح را در گلستان و خوزستان نیز اجرایی می‌کنیم. صابونچی معتقد است این رویکردهای اجتماعی محور حتی بیش از کمک‌های نقدی اثربخش است، زیرا لازم است خانواده‌ها خودشان در موضوع درگیر و از بی‌تفاوتی و بی‌تحرکی خارج و به نوعی خودشان برای ساختن آینده‌شان توانمند شوند.
جبران خسارات سیلی که ابتدای‌سال در کشور رخ داد، ادامه دارد و با وجود شکل‌گیری فرآیند تأمین اقلام اولیه زندگی برای سیل‌زدگان، نیازهای خاص کودکان و نوجوانان هنوز مغفول مانده. صابونچی با اشاره به این موضوع به «شهروند» توضیح می‌دهد: «با توجه به تعطیلی مدارس و آغاز فراغت تابستانه، توجه به نیازهای دانش‌آموزان و کودکان به صورت مضاعفی احساس می‌شود.»
با مهر برای کودکان سیل‌زده
از یک طرف خانواده‌های مناطق سیل‌زده در این برهه به دلیل مشکلات خود مجال پرداختن به مشکلات و نیازهای کودکان را کمتر پیدا می‌کنند، از سوی دیگر کمک‌های مردمی اغلب صرف تأمین نیازهای اولیه زندگی مثل یخچال و اجاق گاز و فرش می‌شود. در این میان نیازهای فرهنگی به‌ویژه نیازهای کودک و نوجوان باید مورد توجه قرار گیرد. صابونچی از رایزنی‌هایی که برای جمع‌آوری اقلام فرهنگی و سرگرمی برای کودکان و نوجوانان مناطق سیل‌زده انجام شده است، خبر می‌دهد و می‌گوید: «با مهر تا مهر دو روز آخر فصل بهار یعنی 30 و 31 خرداد شروع می‌شود و در طول تابستان هم ادامه خواهد داشت تا اول پاییز؛ به همین خاطر هم با مهر تا مهر نام‌گذاری شده است. آغاز طرح با مهر تا مهر برای تهیه کتاب، نوشت‌افزار و اسباب‌بازی برای کودکان سیل‌زده کشور و اعزام اردوهای بیرون استانی برای بیش از دو هزاردانش‌آموز این مناطق برنامه‌ریزی شده است.» رئیس سازمان جوانان بر ضرورت توجه به نیازهای فرهنگی کودکان این مناطق تاکید می‌کند: «براساس این طرح فراخوانی از سوی سازمان جوانان هلال‌احمر اعلام شد تا اقلام فرهنگی شامل کتاب، لوازم‌التحریر و اسباب‌بازی را برای کودکان و نوجوانان از سوی گروه‌ها و افرادی که پیش از این در کمک‌رسانی به این مناطق فعال بودند، تأمین شود.»
گروهی از انجمن‌های تخصصی کودک و نوجوان مانند انجمن نویسندگان کودک، اتحادیه ناشران کودک، مجموعه‌هایی نظیر باغ کتاب، شهر کتاب، انجمن تصویرگران و مرکز سینمای کودک و نوجوان برای مشارکت و همکاری در این طرح اعلام آمادگی کرده‌اند. به گفته صابونچی به تدریج کتابفروشی‌های مختلف و ناشران به این طرح می‌پیوندند. ناشران و کتابفروشی‌ها قرار است اقلام فرهنگی را با تخفیف ویژه به مردم ارایه بدهند و مردم بلافاصله بعد از خرید اقلام را برای توزیع در مناطق سیل‌زده به هلال‌احمر اهدا کنند. ما پیش‌بینی می‌کنیم استقبال خوبی از این حرکت شود. بعد از این دو روز هم دسته‌بندی از لحاظ سنی و بسته‌بندی اقلام انجام می‌شود و براساس بانک اطلاعاتی که در اختیار داریم، نسبت به توزیع اقلام نهایتا دو هفته بعد از این تاریخ اقدام خواهیم کرد.
توزیع و خواندن کتاب را با هم پیگیری می‌کنیم
رئیس سازمان جوانان هلال‌احمر با اشاره به این‌که توزیع صرفا به معنی دادن اقلام به کودکان مناطق سیل‌زده نیست، ادامه می‌دهد: «علاوه بر توزیع اقلام تهیه شده در بین کودکان و نوجوانان مناطق سیل‌زده قرار است چهره‌های فرهنگی نیز در این مناطق حضور پیدا کنند تا روحیه کودکان و خانواده‌های آنان نیز تقویت شود، همچنین قرار است طرح‌هایی مانند کتاب‌خوانی، بازی‌های گروهی و سرگرمی برای کودکان این مناطق دنبال شود. ضمن این‌که در طول تابستان، رویکرد مهربانی با کودکان را ادامه می‌دهیم و تهیه و توزیع این اقلام درواقع آغازگر طرح‌های ما برای کودکان مناطق سیل‌زده است.»
طراحی اردوی ویژه برای دو‌هزار دانش‌آموز سیل‌زده
رایزنی‌هایی برای استفاده از طرح تابستانه کتاب و جشنواره فیلم کودک برای خدمت‌رسانی به کودکان مناطق سیل‌زده کشور انجام شده که به گفته صابونچی برای دانش‌آموزان سه استان اصلی سیل‌زده کشور برنامه‌ریزی‌ها ویژه‌ای درحال انجام است تا بتوانیم یک اردوی بیرون استانی برای این عزیزان داشته باشیم. امیدواریم حداقل بتوانیم حدود دو‌هزار دانش‌آموز را به این اردو‌ها اعزام کنیم تا بیرون از استان حال و هوایی عوض کنند. همچنین درحال برنامه‌ریزی هستیم تا سازمان جوانان جمعیت هلال‌احمر هم بخشی از اردوهای جهادی جوانان را به اردوهای جهادی در این مناطق تحت عنوان کاروان‌های نیکوکاری اختصاص دهد.